Herinneringen en dagboek (3 delen)

[p. 1656]

Bijlage 51

18 December 1939

Brief van Heldring aan Van Doorninck
(vgl. p. 1426

Amice,

De bespreking, waarvan ik in mijn vorig schrijven gewaagde, had Vrijdag j.l. plaats en was, hoewel ik daarvan geen onmiddellijk effect verwacht, interessant genoeg om U er een en ander over mede te deelen.

De Heer Sluyzer, een van de redacteuren van ‘Het Volk’ gaf een exposé van de redenen, waarom hij en met hem velen in de partij den tegenwoordigen toestand en de prijsontwikkeling gevaarlijk achten wat betreft hun gevolgen op de houding der extremistische stroomingen. Hij deelde eerst eenige cijfers mede betreffende den uitslag der verkiezingen sinds den vorigen oorlog, waaruit bleek dat de Sociaal-Democratische Arbeiders Partij tot 1931, het jaar waarin de crisis ons land ten volle overviel, gestadig aan stemmen won. Daarna ging dit aantal langzaam achteruit, waarnevens een eveneens gestage en belangrijke toeneming van het aantal Communistische stemmen, in de laatste jaren ook van de N.S.B.-stemmen, te constateeren valt. Dit verschijnsel zal zich naar zijn meening in nog sterkere mate openbaren, wanneer het volk zich niet bewust wordt van de verarming, die het in al zijn lagen ten gevolge van den huidigen oorlog onvermijdelijk tegemoet gaat. Ook in de partij van den Heer Sluyzer zijn er velen, die dit niet inzien en hij acht het zeer noodig, dat het begrip van de ernst der vooruitzichten bij iedereen post vat.

Indien men onredelijke loonsverhoogingen vraagt en blijft toestaan, vervalt men onvermijdelijk in de spiraalontwikkeling van beïnvloeding van loonen, kosten van levensonderhoud, prijzen enz. met het gevolg, dat dit op een gegeven oogenblik tot een ontploffing voert met alle economische en sociale ellende, welke daaraan gepaard zal gaan.

De Heer Sluyzer zou nu wenschen, dat door de werkgever in samenwerking met de wederpartij in dezen geest de kleine provinciale en locale pers beïnvloed wordt; deze pers telt ongeveer 300 organen, die het geheele land door het meest van alles gelezen worden en zich door alle mogelijke invloeden meestal onbewust laten leiden.

In de tweede plaats acht de Heer Sluyzer beïnvloeding op ongezochte wijze door een Nederlandsche film, toneelstukken, enz. raadzaam.

[p. 1657]

Zijn betoog was natuurlijk veel langer, doch ik geef hier slechts de voornaamste punten eruit weer.

Onze houding daartegenover is, dat wij de bovenbedoelde inzichten omtrent verplichtingen van werkgevers en werknemers in deze tijden volledig toejuichen, maar nog geenszins kunnen merken, dat de arbeiderspers daarvan de draagster is. Integendeel, telkens wanneer men over loonkwesties onderhandelt, merkt men dat, hoewel sommige van de leiders hun oogen voor den feitelijken toestand niet sluiten, zij niet bij machte zijn de leden tot dezelfde inzichten te brengen. Hun werkelijk leiderschap heeft dan ook weinig te beteekenen. Eerst wanneer het duidelijk is, dat deze strooming machtig begint te worden en ook naar voren komt in de publicaties van de zijde van den arbeid, kan men met vrucht tezamen werken, daargelaten of de aangeraden middelen de beste zijn.

De Heer Sluyzer, die eerst het aangrijpen van deze middelen bleef bepleiten, besloot tenslotte de aangelegenheid weer in eigen boezem te bespreken en te zien, wat hij daar zou kunnen bereiken. Wellicht komen daaruit verdere besprekingen voort met een ietwat grooter getal van gelijkdenkenden uit zijn kamp. Ook is het mogelijk, dat hij eigener beweging in zijn blad ruimte vraagt voor artikelen, die van zijn meening op dit gebied getuigen.

Wij moeten dus afwachten. Ik hoop zeer, dat deze eerste aanraking niet de laatste zal zijn geweest en ken verscheidene socialisten, die op Sluyzer's standpunt staan, doch vrees dat de voornaamste mannen nog niet zóo denken, of althans den moed hebben met dit inzicht tegen de gemakzuchtige neigingen van de meesten van onze landgenooten in te gaan. De verkondiging van de noodzakelijkheid offers te brengen is minder populair dan de voorstelling, dat men steeds meer kan eischen.

Ik moet hieraan toevoegen, dat de Heer Sluyzer niet den indruk gaf van een goed begrip te hebben van de nauwe vervlechting van dit probleem en dat van de staatsfinanciën. Ik trachtte hem dit zoo goed mogelijk uit te leggen, waarvoor Uw nota dienstig was, al heb ik van het bestaan ervan geen melding gemaakt. Hier stuit men weer op dezelfde onkunde, die ook geheel andere groepen in de maatschappij dan de Sociaal-Democratische Arbeiders Partij kenmerkt. Ik wil niet zeggen, dat Sluyzer mijn betoog verwierp, maar hij zweeg erop. Alles is gezegd, wanneer men bedenkt dat de Heer De Geer voor het summum van oprechtheid en voorzichtigheid in het beheer van 's lands financiën wordt aangezien.

Wat de publicatie van een adres in den geest van Uw concept aangaat, ik hel tot dezelfde meening over als Gij. Men zal er niet voldoenden steun voor vinden om met een indrukwekkend aantal onderteekenaars te komen.

Met vriendelijke groeten,

g.d.U.