Herinneringen en dagboek (3 delen)

[p. 1626]

Bijlage 41

16 Januari 1935

Nota van Heldring aan Colijn omtrent de mislukte besprekingen Java-China-Japan Lijn-Koninklijke Paketvaart Maatschappij
(vgl. p. 1100)

De gedachtenwisseling tusschen de Koninklijke Paketvaart Maatschappij en de Java-China-Japan Lijn betreffende het scheppen van een nauwere verstandhouding tusschen beide reederijen is vruchteloos verloopen. Het is niet ondienstig, dat verloop kortelijk samen te vatten.

Nadat zich in de laatste jaren herhaaldelijk wrijving tusschen beide reederijen betreffende het directe aanloopen van buitenhavens in Nederlandsch-Indië, ter voorkoming of vermindering van Japansche en andere concurrentie, heeft voorgedaan, ging de Koninklijke Paketvaart Maatschappij, na eerst in 1933 haar Zuid-Afrika lijn tot Manila te hebben doorgetrokken, einde 1934 tot verdere uitbreiding van dien dienst naar Hongkong over. Wederzijds komt dus betreding van het terrein der andere partij voor en het is te verwachten, dat dit in de toekomst meer en meer het geval zal zijn. In het algemeen Nederlandsch belang is het, dat de bezetting van nog niet geregeld aangeloopen havens door Nederlandsche reederijen geschiedt, hetgeen niet wil zeggen, dat het belang der afzonderlijke reederijen in ieder geval gelijk is, noch ook, dat gelijke inzichten gehuldigd worden. In het algemeen streeft de Koninklijke Paketvaart Maatschappij naar zoo groot mogelijke uitsluiting van andere reederijen uit de buitenhavens, terwijl de Java-China-Japan Lijn meent, dat, wanneer een buitenhaven van voldoende economisch belang blijkt te worden, om voor geregeld aanloopen in aanmerking te komen, het zaak is, buitenlandsche reederijen voor te zijn en den handel niet te lang te trachten te dwingen om voor goederen met overscheep op Java genoegen te blijven nemen.

Teneinde te pogen, aan dergelijke conflicteerende belangen een einde te maken, werd in October van de zijde der Java-China-Japan Lijn persoonlijk door eenige bestuurders bij de Koninklijke Paketvaart Maatschappij het denkbeeld van verwerving van een aanzienlijke meerderheid van aandeelen Java-China-Japan Lijn door Koninklijke Paketvaart Maatschappij geopperd.

Dit leidde tot een bereidverklaring in beginsel van de Koninklijke Paketvaart Maatschappij en de suggestie harerzijds tot koop van aandeelen tot een overeen te komen koers, de aanneming waarvan het bestuur der Java-China-

[p. 1627]

Japan Lijn den aandeelhouders in hun belang zou kunnen aanbevelen. In beginsel verklaarde de Java-China-Japan Lijn zich met dit denkbeeld accoord. Zij berekende daarop de liquidatiewaarde der aandeelen en bevond die, conservatief berekend, 82% te bedragen, waarvan zij in December mededeeling aan den heer Brand der Koninklijke Paketvaart Maatschappij deed, wien deze waarde aanvankelijk te hoog voorkwam, doch die er van mededeeling aan haar directie te Batavia deed, die blijkens het antwoord van den heer Brand op 2 Januari het denkbeeld geheel verwierp, omdat zijevenals de regeeringsgedelegeerde ter onderhandeling met Japan, Prof. van Gelderen - van meening was, dat een openlijke amalgamatie na de voorstelling van niet-geïnteresseerd zijn bij de Java-China-Japan Lijn, welke men tijdens die onderhandelingen aan de Japanners van de verhouding tusschen de beide reederijen gegeven had, een ‘loss of face’ (bedoelt men wellicht een ‘breach of faith’?) en funest voor de verhouding tot Japan zou zijn. Echter bracht de heer Brand het aanbod der Koninklijke Paketvaart Maatschappij over, geld ter financiering van den aanbouw van schepen voor de Java-China-Japan Lijn te fourneeren op voorwaarde, dat deze zich bij benoeming van bestuursleden in den vervolge naar de aanwijzingen van de Koninklijke Paketvaart Maatschappij zou gedragen. Voor de Java-China-Japan Lijn, wier kaspositie vrij sterk is en geen obligatie- of bankschuld heeft, bestaat geenerlei behoefte, een geldleening te sluiten. Het is niet mogelijk gebleken, den heer Koning, gedelegeerd lid van den Raad van Bestuur der Koninklijke Paketvaart Maatschappij, van wien dit voorstel afkomstig was, te overtuigen, dat de bestuurderen der Java-China-Japan Lijn tegen de belangen van haar aandeelhouders zouden handelen door de maatschappij te doen treden in de verhouding van debitrice van een andere reederij, wier belangen vaak strijdig met die der Java-China-Japan Lijn zouden zijn, en aan welke zij tevens overwegenden invloed in het bestuur zou toekennen en dat dit geheel iets anders was dan een regeling, waarbij de aandeelhouders vrijwillig hun belang in de Java-China-Japan Lijn tegen een zekere vergoeding afstonden. Daarom begreep de heer Koning evenmin de verontwaardiging van genoemde bestuurderen over de hun door hem toegedachte rol. Wel begreep hij, dat zijn voorstel geen zin had, nu hij ontwaarde, dat de Java-China-Japan Lijn niet in geldbehoefte verkeerde. Volgens verklaring van den heer Koning is geen ander voorstel van de Koninklijke Paketvaart Maatschappij te verwachten.