Herinneringen en dagboek (3 delen)

[p. 1520]

Bijlage 9

30 October 1925

Nederlandsch-Belgisch tractaat
(vgl. p. 634)

De verwerping van het tractaat zou in België, dat bezig is zich van Frankrijk eenigermate los te maken (het heeft het Belgisch/Fransche handelsverdrag verworpen en tracht zijn valuta onafhankelijk van de Fransche te stabiliseeren), als een hoogst onvriendelijke daad, waarop men geenszins voorbereid is, opgevat worden en zonder twijfel een verwijdering tusschen de beide landen ten gevolge hebben. Ofschoon wij daarom niet gehouden zijn een verdrag te ratificeeren, dat ons al te zware verplichtingen, wellicht een juk, oplegt, zoo brengt ons belang mede goede vrienden met België te blijven en moet dus in de eerste plaats nagegaan worden, wat in het verdrag met goeden wil te aanvaarden is en wat bepaald afgewezen moet worden. Daarbij zit de hoop voor, dat nog zoodanige wijzigingen verkregen kunnen worden, welke het tractaat in zijn geheel aannemelijk maken. Eerst wanneer de wijzigingen en de nadere toelichting op het tractaat, welke de memorie van antwoord zal bevatten, onbevredigend zijn, moet men op verwerping aandringen.

Drie bezwaren, veelal tegen het verdrag aangevoerd, zijn mijns inziens niet voldoende te motiveeren:

1e. Vele tegenstanders keuren de ontworpen regeling betreffende kanalen, de Maas met Belgisch Limburg en Antwerpen verbindende, af, omdat zij, naast het belang van onze provincie Limburg, slechts dat van België dient en tegen dat van Noordelijk Nederland ingaat. Evenwel, juist omdat het belang van onze provincie Limburg er mede gediend wordt en Limburg in zijn geheel er voor is, dient Nederland hierin deze eigen provincie ter wille te zijn. Door de regeling te verwerpen, zou men Limburg van een toekomstig zeer belangrijk afzetgebied scheiden en de anti-nationale strooming daar bevorderen. Wel mag men de vraag stellen of door den reeds begonnen aanleg van het Julianakanaal en de totstandbrenging van een verbindingskanaal van Maasbracht naar het kanalenstelsel op Belgisch gebied de verbreeding van de Zuid-Willemsvaart in België niet uitgeschakeld zou kunnen worden, of, indien dit niet het geval is, het Julianakanaal niet overbodig zal blijken te zijn.

2e. Terzake van den aanleg van het Antwerpen/Ruhrort kanaal heeft Nederland in 1910 geen principieele bedenkingen gemaakt, doch aan zijn toestemming den eisch verbonden, dat België zijn medewerking tot de tot-

[p. 1521]

standkoming van de Maaskanalisatie tusschen Maastricht en Maasbracht zou verleenen. Uit het feit, dat België die medewerking indertijd niet verleend heeft, kan men thans bezwaarlijk met goed fatsoen een motief tot weigering van onze medewerking tot den aanleg van het Antwerpen/Ruhrort kanaal putten, nu politieke overwegingen zoodanige medewerking wenschelijk maken en de wordingsgeschiedenis van het tractaat ons niet veroorlooft op alle punten terug te krabbelen. Te minder kan tegen den aanleg van het Antwerpen/Ruhrort kanaal bezwaar gemaakt worden, daar het nut ervan door de scheepvaart wegens zijn vele sluizen niet overschat moet worden, terwijl ook de kans van de totstandkoming niet groot is, gegeven de financieele omstandigheden, waarin België verkeert en de onwaarschijnlijkheid, dat Duitschland zijn verplichtingen tot schadevergoeding aan België, waaruit de kosten van dit kanaal wellicht gedekt zouden kunnen worden, geheel zal nakomen.

3e. Als algemeen bezwaar wordt tegen het verdrag het ontbreken van wederkeerigheid aangevoerd. Ten onrechte, Nederland moet ertoe bijdragen een betere atmosfeer tusschen beide landen te scheppen; er bestaan meer verlangens op economisch gebied van Belgische dan van onze zijde; 5 jaar geleden waren wij - weliswaar onder pressie - bereid tot verregaande concessies. Nu die pressie opgehouden is, bestaat er aanleiding voor ons vrijwillig eenige offers te brengen, zonder evenredige contraprestaties te vragen. Wel moeten wij zekerheid tegen eenzijdige bevoorrechtingen bedingen (onder andere gelijkstelling van de scheepvaart op alle wateren in Nederland en België, geen vrij sleepen tusschen Antwerpen/Moerdijk). In het algemeen gelde: ‘Wel goed, maar niet gek.’

A.

Ernstig bezwaar is tegen den aanleg van het Moerdijk/Antwerpen kanaal aan te voeren, tenzij de Regeering aantoont, dat dit kanaal ook van een Nederlandsch standpunt op den duur noodzakelijk is. Naar verluidt, wordt het namelijk gemotiveerd door het argument, dat de vaargeul in het Hellegat ten Noorden van het kanaal door Zuid-Beveland, waardoor de scheepvaart van Holland en den Rijn naar Antwerpen thans gaat, op den duur niet op diepte te houden is en moet dichtslibben. Blijkt dit niet juist te zijn, dan beteekent het graven van het Moerdijk kanaal een geheel onnoodige verzwakking van de Nederlandsche havens tegenover Antwerpen, dat andere natuurlijke voordeelen bezit. Het moet dan veroordeeld worden. Hierbij zij opgemerkt, dat het voorgestelde profiel der ontworpen kanalen Antwerpen/Moerdijk en Antwerpen/Ruhrort overdreven ruim is.

B.

Evenmin schijnt er reden te zijn waarom wij aan de kosten van den aanleg van kanalen op ons gebied en in de verbetering van de Schelde moeten bijdragen, subsidiair, dat het aandeel niet vastgesteld is, waardoor nieuwe wrijving in de toekomst voorzien wordt. Het schijnt, dat deze bepaling verdedigd zal worden met de argumenten: 1e. dat aldus onze souvereiniteit op de kanalen en de Schelde impliciet vaststaat. 2e. dat aan de latere vaststelling van deze bijdrage bedingen kunnen vastgeknoopt worden, welke het opheffen van nadeelen voor ons medebrengen (wellicht terzake van de hier na te noemen kanalen of van de polderbelangen in Zeeland?).

[p. 1522]

C.	Geheel onnoodig en bedenkelijk is de bepaling, dat Nederland verplicht zou zijn ook na de totstandkoming van het kanaal Antwerpen/Moerdijk de kanalen door Zuid-Beveland en Walcheren op wensch van België te verruimen.
D.	Een onoverkomelijk bezwaar is de ongelimiteerde verplichting, de kosten van onderhoud van de Schelde te betalen en de bijkans almachtige bevoegdheden der Nederlandsch/Belgische commissie van uitvoering, welke groote onzekerheid ten aanzien van den Zeeuwschen Waterstaat scheppen. Bij het laatste is na te gaan welke verplichtingen onze teekening van de conventie van Barcelona (nog niet geratificeerd) ten aanzien van riviermondingen medebrengt.
E.	De éénzijdige bepaling, dat het loodsgeld van Rotterdam niet lager dan dat voor Antwerpen mag zijn, dient te vervallen of door een betere vervangen te worden.
F.	Het verbod van politioneel optreden van Nederlandsche zijde op de Schelde dient te vervallen.