Herinneringen en dagboek (3 delen)

[p. 1523]

Bijlage 10

Concept van Heldring betreffende de financiële consequenties van de vlootwet (ongedateerd, 1923).
(vgl. p. 500)

De mededeelingen van den Minister van Financiën in de Tweede Kamer over de financieele vooruitzichten in Nederland en Indië hebben allen, die nog twijfelen mochten, doen zien, hoezeer de vlootwet de bezuiniging in den weg staat. Terwijl hij jarenlang, geen minister zijnde, de alarmklok luidde en in zijn eerste millioenennota den somberen toestand naar waarheid schilderde, trachtte hij nu bij zijn gehoor den indruk te wekken, dat het nog zoo erg niet is en dat de natie er bovendien met de vlootwet goedkoop vanaf komt.

De cijfers van de vlootwet voor het oogenblik daargelaten, is het toch buiten twijfel, dat het met onze financiën en staatshuishouding wel heel erg gesteld is. Nog altijd zeer groote tekorten en een hoogte van belastingen, welke aan het herstel van de welvaart in den weg staan.

Wanneer men, zooals ik, meent, dat wij ook in Indië onze souvereiniteit te handhaven hebben, stelt men zich ten aanzien van het vlootplan de volgende vragen:

1e. Laten onze financiën de verwezenlijking ervan thans toe?

2e. Is het vlootplan doeltreffend?

3e. Is de verwezenlijking ervan urgent?

1e. Financiën. Het behoeft hier geen betoog, dat de bedroevende stand der Nederlandsche financiën geen enkele uitgave toelaat, welke niet voor de cultureele en stoffelijke welvaart des volks of voor onze verdediging dringend noodig is. Integendeel, er moet bezuinigd worden op een wijze, die zeer drastische veranderingen in onze staatshuishouding en wetgeving medebrengt. Geschiedt dit niet, dan zal een catastrophaal einde onvermijdelijk zijn. De Nederlandsch-Indische financiën, ofschoon ook nog in zorgelijke toestand verkeerende, geven, zooals boven gezegd, eenige hoop op een eerlang evenwichtige begrooting, maar ook daar dienen met de meeste zorg alle niet strikt noodige uitgaven vermeden te worden en ook daar is het parool: verstandige bezuiniging. Met het oog op beide budgetten is de uitgave voor den vlootbouw dus alleen gewettigd indien zij, behalve doeltreffend, dringend noodig is. Verder verlieze men niet uit het oog, dat, ook indien Indië met het grootste gedeelte van de uitgave belast wordt, men niet aan de moeilijkheid ontkomt deze honderden millioenen hier te financieren, waarmede, ten nadeele van de bedreiging van de waarde van den gulden, onze vlottende schuld verhoogd zou moeten worden.

[p. 1524]

2e. Doeltreffendheid. Als leek op militair-technisch gebied kan ik mij geen partij stellen in de vraag of het afwenden van aanslagen op onze neutraliteit beter aan de zeevloot dan wel aan de luchtvloot toevertrouwd kan worden. Ik weet echter wel, dat sedert de a.g. reorganisatie van onze marine, zich nu over ruim 30 jaar uitstrekkende, zelden of nooit drijvend materieel is afgeleverd geworden, hetwelk na de voltooiing niet verouderd, ondeugdelijk of ondoeltreffend bleek te zijn. Zoolang er geen waarborg bestaat, dat dit ten aanzien van de krachtens het aanhangige wetsontwerp te bouwen vloot anders zal zijn, moet men het te besteden bedrag als onnutte uitgaaf beschouwen.

3e. Urgentie. Uit niets is tot nog toe gebleken, dat met den bouw van de vloot bijzondere spoed geeischt wordt. De internationale politieke toestand op de Pacific is er sedert de conferentie te Washington zeker niet slechter op geworden. Van geen der drie groote mogendheden in die sfeer, Engeland, Japan en Amerika, dreigt gevaar. Het is begrijpelijk, dat men in de laatste 20 jaar met de mogelijkheid van een conflict met Japan heeft rekening gehouden, maar er bestaat voorshands, voor zoover wij er over kunnen oordeelen, alle aanleiding te gelooven, dat van eenige agressie van die zijde geen sprake is. Eerder is het waarschijnlijk, dat de Regeering, gezien de Engelsche plannen tot vorming van een nieuwe vlootbasis te Singapore en mogelijk zelfs daartoe geleid door zinspelingen van die zijde, maatregelen wil nemen om te verhoeden, dat Engeland, in het geval van een conflict met Japan, ons koloniaal bezit in het oosten onder bescherming neemt op een wijze, welke zich niet met de handhaving van onze souvereiniteit vereenigen laat, dan wel daar ter eigen beveiliging strategische steunpunten of kolenof oliestations tracht te bezetten. Maar ook deze mogelijkheid van een onwillekeurig in een conflict betrokken worden, is naar menschelijke berekening verwijderd. Men kan ook met het oog daarop niet van de noodzakelijkheid van spoedmaatregelen spreken.

Mijn conclusie is dan ook: Eerst wanneer onze financieele en de Indische huishouding weder in orde is - en ik wensch daarbij den Heer Colijn met een twijfelend hart volledig succes toe - dan mogen en moeten wij aan de verdediging van Indië het noodige geld besteden en intusschen maatregelen nemen, opdat wij dan waar voor ons geld krijgen.