Herinneringen en dagboek (3 delen)

[p. 1516]

Bijlage 7

8 October 1923

Brief van Heldring aan Van Aalst
(vgl. p. 500)

Amice,

Ofschoon allicht overbodig, zou ik na ons kort gesprek van Vrijdagavond niet onverzuimd willen laten, U nog eens te zeggen, dat, tegen ons beider wil, de situatie in de Afrikavaart kritiek is geworden. Toen wij in Maart j.l. de overeenkomst aangingen, was dit in goed geloof, dat de zaak verder een normaal verloop zou hebben en dus met allen spoed door de Holland-Zuid-Afrika Lijn van de Regeering terhand genomen zou worden. In de plaats daarvan verbond zich de Minister tegenover de Kamer niets te doen zonder haar daarin te kennen, terwijl tegenover de Vereenigde langen tijd niets geschiedde. Eindelijk kwam de brief van den Minister van 7 Augustus, die met goeden wil reeds in April had geschreven moeten worden. Sedert dien is het ons volkomen duidelijk geworden, dat de directie der Holland-Zuid-Afrika Lijn de verwezenlijking van de overeenkomst niet wil en de Regeering evenmin, of althans huivert de noodzakelijke wijziging van het contract voor de Kamer te brengen. De onwil der directie bleek, behalve uit hare weigering ons inzage van de gewenschte gegevens nopens de resultaten der Holland-Zuid-Afrika Lijn te verschaffen en uit verschillende uitlatingen, uit haar recent besluit, een eigen agentuur te Kaapstad te vestigen, terwijl het haar bekend was, dat wij daaromtrent onze inzichten hadden. Rekende zij op een samengaan met ons, dan zou zij dit uitgesteld of met ons besproken hebben. Men kan dan ook ons, die in het begin des jaars de organisatie van onzen Oost-Afrikadienst op het vooruitzicht van een spoedig samengaan met de Holland-Zuid-Afrika Lijn hebben ingesteld (14 daagsche dienst beurtelings via Suez en via de Kaap) - een dienst, die te veel geld kost zoolang de Kaaphavens niet aangeloopen worden - niet ten kwade duiden, dat wij niet langer (dat wil zeggen na den gestelden termijn van 31 October) wachten met het opnemen van die havens in het vaarplan. Ik heb al het mogelijke gedaan om een strijd te vermijden, maar ik zie thans geen mogelijkheid een andere oplossing bij de Vereenigde te verdedigen. De stap, door Kröller genomen, brengt daarin geen verandering, tenzij mocht blijken, dat hij met ons mocht willen samengaan op de voorwaarden, welke aan deze overeenkomst met de bankiers ten grondslag liggen, maar onder deze voor-

[p. 1517]

waarden bevindt zich één voorname, welke hij niet schijnt te stellen, te weten wijziging van het Regeeringscontract. Ook zouden wij niet uit het oog kunnen verliezen, dat zijn firma, zoowel in Nederland als in Engeland, de Duitsche lijnen vertegenwoordigt en onze vertegenwoordiging in Zuid-Afrika op hun wensch eraan heeft gegeven.

Het eenig mogelijke is, dat Gij al Uw gewicht in de schaal legt om het overdoen van de zaak aan Kröller te verhinderen en de Regeering tot totstandbrenging der door ons gewenschte wijziging in het contract der Holland-Zuid-Afrika Lijn te krijgen. Het is de oplossing, die de meeste kans biedt, dat de lijn op den duur onder onverdacht Nederlandsche gestie blijft, terwijl de verhouding, waarin Kröller tot de Duitsche lijnen staat, onvermijdelijk tengevolge heeft, dat de Holland-Zuid-Afrika Lijn in de eerste plaats aan Duitsche belangen dienstbaar gemaakt zou worden. Gij moet er echter wel rekening mede houden, dat geheel Rotterdam eerder zijn invloed ten gunste van het plan-Kröller dan ten bate van de verwezenlijking van onze overeenkomst zal aanwenden.

Wilt Gij over deze zaak met mij nog spreken, dan ben ik te Uwer beschikking.

Met vriendschappelijke groeten,

G.d.U.