Normen en waarden elders
Wij Nederlanders slaan onszelf vaak op de borst om onze tolerantie. Die zou zelfs een van de kenmerken van onze identiteit zijn. Onzin natuurlijk. Zijn de Denen, Zweden, Noren, Belgen, Engelsen dan niet of minder tolerant? Van de Fransen kan zelfs gezegd worden dat ze nóg toleranter zijn dan wij - althans jegens de seksuele peccadilles van hun politici.
Het onderwerp is actueel. President Sarkozy, drie maanden geleden gescheiden, etaleert met groot behagen zijn verhouding met een chanteuse, die in een interview toegegeven heeft: ‘Monogaam ben ik maar af en toe. Ik hou meer van polygamie en polyandrie.’ Er zijn meer mensen, ook buiten Frankrijk, die die voorkeur delen, maar er zijn verschillen.
Weliswaar is Sarkozy niet Frankrijks eerste president die een slippertje maakt. Befaamd is het geval van een president, in het begin van de vorige eeuw, die zelfs gestorven is in de armen van zijn minnares, die daarop, toute nue, (volgens het politierapport), het Elysée ontvluchtte. Maar dat was onder de Derde Republiek, waarin de presidenten niet veel meer dan lintenknippers waren. In de Vijfde Republiek, die dit jaar vijftig jaar bestaat, is de macht van de president toegesneden op de meer dan levensgrote figuur van haar stichter, generaal de Gaulle. Ook zijn zedelijk gezag was groot, en ook dat model hebben zijn opvolgers proberen na te volgen.
Maar het vlees is zwak, en slechts weinigen hebben die standaard kunnen hooghouden. Mitterrand hield er zelfs een tweede gezin, inclusief natuurlijke dochter, op na - op staatskosten. Maar naar buiten toe hield ook hij, met succes, de bijna imperiale façade in stand die de Gaulle, overigens zijn politieke tegenstander, had opgericht. Over zijn dubbelleven werd wel geroddeld, maar het werd niet geëtaleerd.
President Sarkozy heeft daar een eind aan gemaakt. Op zijn persconferentie van verleden week dinsdag is hij uitvoerig, zelfs met een zekere gretigheid, ingegaan op zijn verhouding met Carla Bruni. Onder het motto: weg met de leugens en de schijnheiligheid! Maar er is ook nog zoiets als goede smaak, decorum of beschaving. Iemand die pronkt met zijn paramour, wordt meestal geacht daartegen te zondigen - zeker als hij staatshoofd is.
Het woord beschaving is hier niet toevallig gebruikt. Op dezelfde persconferentie heeft Sarkozy immers een nieuwe conceptie gelanceerd: de politique de civilization, die hij ontleend had aan de linkse socioloog Edgar Morin. (Sarkozy vist graag, en tot woede van zijn politieke tegenstanders, in linkse vijvers.)
Wat betekent die politique de civilization? In zijn persconferentie kwam hij niet veel verder dan te zeggen dat het een politique de vie, een politique de l'homme is: ‘orde met beweging verzoenen, identiteit met moderniteit; de nieuwe wereld helpen geboren te worden en zich te organiseren, terwijl de oude nog niet volledig ontbonden is...’
Blabla, zal de cynicus zeggen, blabla die doet denken aan de politiek van normen en waarden van Jan Peter Balkenende, waarvan de reikwijdte blijkbaar Parijs nog niet bereikt had. Maar ja, het is begrijpelijk dat een politicus die zijn land wil hervormen, behoefte heeft aan een filosofie. Dorre statistieken en cijfers zijn niet voldoende om de mensen mee te krijgen.
Dat Frankrijks gewoonten en instellingen dringend aan hervorming toe zijn, staat buiten kijf. Sarkozy heeft de moed gehad steeds op dit aambeeld te hameren. Hij weet precies waar het Frankrijk aan schort, en zijn openhartigheid bleek bij de verkiezingen van 2007 overtuigender dan de oude recepten van de socialisten. Nu nog de ideologische onderbouwing.
Een filosofie van beschaving dus. Maar met dit woord, beschaving, maakt hij zichzelf kwetsbaar als hij er tegelijkertijd een levenstrant op na houdt die, met zijn glitter en ostentativiteit, met zijn aanfluiting van meer traditionele waarden, moeilijk in overeenstemming te brengen is met wat gemeenlijk onder beschaving wordt verstaan. Parijs zal dit, geamuseerd, misschien nog wel gedogen, maar la France profonde?
Daarbij komt dat de hervormingen die Sarkozy in de maanden dat hij aan het bewind is, in gang heeft gezet, op steeds meer verzet stuiten alsook op feiten die een Franse president niet in de hand heeft, zoals de dreigende recessie. Zijn populariteit is dan ook de laatste tijd in de peilingen gedaald. ‘Hij is verstrikt in de kwantitatieve beloften die hij niet kan nakomen’, zegt de door Sarkozy kennelijk nog niet helemaal gepaaide Morin. En een ander zegt: ‘De keizer heeft geen kleren.’
Le Monde - toegegeven: geen vriend van Sarkozy - komt na de persconferentie tot de conclusie dat er twee Sarkozys zijn: de president die oude codes wil breken, en de showman die inhoud torpedeert terwille van de vorm en daarmee de pogingen van de eerste verijdelt. Is er dus toch iets te zeggen voor het handhaven van een façade, ja voor een zekere schijnheiligheid?
Zeker voldoet Sarkozy, qua statuur en présence, het minst van alle presidenten van de Vijfde Republiek aan de waardigheid die het publiek van de bekleder van het ambt verwacht. Het is de vraag of het hem de tijd zal gunnen de hervormingen door te voeren die bitter nodig zijn.
NRC Handelsblad van 17-01-2008, pagina 9
Auteursrechtelijk beschermd