Het gaat goed met de taal
Twaalf jaar geleden, toen ik met mijn taalrubriek begon, kon ik elke maand een artikel vullen met taalcuriositeiten die ik in de pers was tegengekomen. Nu is het bijna vier maanden geleden dat ik voor het laatst zo'n artikel liet verschijnen, het gaat dus goed met de Nederlandse taal. Na deze wetenschappelijke conclusie leg ik hier de vondsten van die bijna vier maanden aan u voor.
‘Een oude aristocraat werd door een attaque het zwijgen opgelegd en is op sterven na dood.’ Zelfde constructie als: hem werd het zwijgen opgelegd en is bijna dood.
‘Zij die verlangend hebben uitgezien naar mogelijke onthullingen, heb ik moeten teleurstellen.’ Heb ik zij moeten teleurstellen?
‘Het gebrek aan allure van de vergaderlocatie, het fantasieloze gebouw van De Nederlandsche Bank, bleek toch nog het juiste decorum.’ Decor?
‘... een groep die alleen de oudste jongeren onder ons - u en ik dus - nog wat zal zeggen.’ Ik behoor niet tot de oudste jongeren. Dus Frits Abrahams, wiens dagelijke televisierubriek ik overigens met plezier lees, schakelt mij als lezer uit. Moet het trouwens niet ‘u en mij’ zijn?
‘De vrouwen in de harem is geen vrijheid gegund en blijven daar opgesloten.’ Zelfde constructie als: ons is geen vrijheid gegund en blijven opgesloten.
‘Het Leeuwarder gerechtshof bepaalde dat het drietal wel schuldig was, maar geen straf opgelegd hoefde te worden.’ Zelfde constructie als: ...ik wel schuldig was, maar geen straf opgelegd hoefde te worden.
‘De projectielen ontlenen hun indringend vermogen aan verarmd uranium, het metaal dat per kubieke centimeter bijna tweemaal zo zwaar is als lood.’ Zou het per kubieke decimeter anders zijn? Zo neen, zou dan ‘per eenheid van gewicht’ niet beter zijn?
‘Waarom was hij toen wel gehoord en was in 1964 bij de Britse inlichtingendienst zijn dubbelrol in grote trekken bekend geworden, maar was hij ongemoeid gelaten, zonder, al was het maar intern, ook maar de geringste ruchtbaarheid te geven aan zijn listige manoeuvres?’ Nu, waarom hij daar zelf geen ruchtbaarheid aan gaf, is nogal duidelijk.
‘De gealarmeerde GGD reanimeerde de Edenaar tevergeefs.’ De GGD reanimeerde hem dus niet.
‘Wie de kleine advertenties in de zaterdagse kranten bestudeert, kan niet anders concluderen dat Nederland een grote klaaglijn is geworden.’ Niet anders dan...
‘Zonder de werking van één munt zal de EU ontrafelen.’ Wat zal zij dan ontrafelen?
‘Zo kan de dood van Lady Di een begin van inzicht verschaffen in het grootste raadsel van deze tijd: wijzelf.’ Ik zou zeggen: onszelf.
‘Op dit moment worden Schiphol en de luchtvaartmaatschappijen door de combinatie van een nog besluiteloze overheid en scherpe milieunormen langzaam de adem ontnomen.’ Worden zij ontnomen of wordt hun de adem ontnomen?
‘Unilever heeft een eerste aanval van de anti-trustautoriteiten afgeslagen. Deze hadden het Brits-Nederlandse concern in januari laten weten in de zomer met die praktijken te stoppen.’ Moest Unilever van die autoriteiten met de praktijken stoppen of hebben die autoriteiten Unilever laten weten zelf met die praktijken te stoppen?
‘De advocaat van Patrick Kluivert zegt dat het meisje dat de voetballer van verkrachting beschuldigt, al voordat ze Kluivert formeel heeft aangeklaagd, een aanbod tot schikking heeft gedaan. “Dat aanbod heeft haar echter nooit bereikt”, liet de advocaat weten.’ Hoe kan een aanbod dat ze zelf gedaan heeft, haar nooit bereikt hebben?
‘Wel dient iedere arrestant zo snel mogelijk te horen waarom het gaat en de kans worden geboden bij een onafhankelijke rechter tegen vrijheidsbeneming te protesteren.’ Zelfde constructie als: ... dien ik zo snel mogelijk te horen en de kans worden geboden.
‘Geen geringe kritiek op het poldermodel en al helemaal niet als men zich bedenkt welke noten de minister nog meer op zijn zang heeft.’ Zich bedenken betekent: van gedachten veranderen.
‘Ook verlangt het FBG dat tv-entertainer Harald Schmidt zijn staatsburgerschap wordt ontnomen en naar Polen wordt uitgewezen.’ Zelfde constructie als ...dat hem zijn staatsburgerschap wordt ontnomen en naar Polen wordt uitgewezen.
‘Menig euroscepticus zou bij deze gedachte twijfelachtig zijn schouders ophalen.’ In twijfel?
‘Economie en cultuur moeten verzoenen.’ Wat moeten zij verzoenen?
‘U zegt het tegenovergestelde van zij die mij als uitgeblust beschrijven.’ Het tegenovergestelde van zij?
‘De socioloog is, ondanks zijn scepsis over de mogelijkheden politieke beleidsvragen te kunnen beslechten met behulp van de wetenschap, nog altijd niet ontevreden met dit resultaat.’ De mogelijkheid te kunnen beslechten: dubbelop.
‘Auto kwijt, maar niet gestolen.’ Hetzelfde woord (auto) eerst in vierde naamval, daarna in eerste naamval gebruikt.
‘De aandelenkoersen zijn sterk gedaald nadat minister Brown een geavanceerd computersysteem voor de aan- en verkoop van effecten in werking stelde.’ In werking had gesteld, want het in werking stellen was al verleden tijd toen de koersen daalden.
‘Kies geen kandidaten die goed in de partij liggen, maar die vooral geschikt zijn voor het parlement.’ Moeten we dus geen kandidaten kiezen die geschikt zijn voor het parlement?
‘We hebben een gegrond vermoeden dat menselijke activiteit van invloed is op de verandering van het wereldklimaat. Maar absolute wetenschappelijke zekerheid is er niet.’ Dus het vermoeden is niet gegrond, maar op z'n hoogst redelijk.
‘Als goed luisteraar en deskundig raadgever betekende hij veel voor zijn patiënten en zij die bij de behandeling betrokken waren.’ Betekende hij veel voor zij?
‘Hij behoorde tot een der eerste medewerkers van het illegale Parool.’ Wie behoorde er nog meer tot die ene medewerker?
‘Moskou moet ophouden te roepen dat er geen enkel probleem is dat zonder Rusland deelname niet kan worden opgelost.’ Der Geist der zuviel verneint.
‘Wat niet wil zeggen dat het een uitdaging blijft om eens echt op Mars te gaan kijken.’ Der Geist der zu wenig verneint.
‘... activiteiten waarvoor een kwalitatief goed ambtenarenapparaat beschikbaar moet zijn.’ Dubbelop.
‘De Duitse filmmaker was bereid bijna tien miljoen gulden op tafel te leggen voor het recht het boek te mogen gebruiken.’ Het recht te mogen gebruiken: dubbelop.
‘De gewezen prostituee, wier erfenis op 27-jarige leeftijd in handen viel na het overlijden van haar 67 jaar oude geliefde, werkt mee met het gerechtelijk onderzoek.’ Een erfenis is meestal het vermogen dat iemand bij zijn dood nalaat, maar hier blijkt de erflater levend te zijn. Immers zij werkt mee aan het gerechtelijk onderzoek. Trouwens: in wiens of wier handen viel die erfenis? Ten slotte: was die erfenis 27 jaar oud?
Op een formulier van de gemeente Amsterdam, afdeling Burgerzaken, staat: ‘Wij verlenen aan de basisadministratie persoonsgegevens van de gemeente de volgende gegevens’, en dan volgen namen, geboorteplaats en -datum en adres van de aanvrager. Moet het dus niet zijn: Wij ontlenen aan de basisadministratie de volgende gegevens? Het auteursrecht berust, blijkens het formulier, bij de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, waaruit geconcludeerd zou kunnen worden dat die tekst ook op door andere gemeenten uitgegeven formulieren staat.
‘Zij vertrokken met ruzie of werden de deur gewezen.’ Werden zij de deur gewezen of werd hun de deur gewezen?
NRC Handelsblad van 11-11-1997, pagina 9
Auteursrechtelijk beschermd