Niet sinds Sodom en Gomorra...
‘Niet sinds Sodom en Gomorra is er zo gezondigd tegen de geslachten’, schreef een Nederlandse ambassadeur in Parijs, nadat hij de rede (in het Frans) van een landgenoot had moeten aanhoren. Als deze die rede in het Nederlands zou hebben gehouden en daarbij even veel zonden tegen de geslachten hebben begaan, zouden weinigen zich eraan gestoord hebben.
In het Nederlands immers is het verschil tussen mannelijke en vrouwelijke woorden aan het lidwoord niet meer te zien, na de afschaffing van de buigings-n. Onbevangen wordt gesproken en geschreven over de ministerraad en haar besluiten. Alleen wanneer onzijdige woorden in het geding zijn, zijn er nog enkelen die het onlogisch vinden wanneer daaraan een vrouwelijk persoonlijk of bezittelijk voornaamwoord gegeven wordt, zoals: het Nederland van vandaag en haar bevolking. Maar van die illogica schijnen zich steeds minder mensen, onder wie ministers, zich iets aan te trekken.
Zal het dezelfde kant opgaan met naamvallen? Het kan aan mij liggen, maar ik heb de indruk dat ook die steeds meer door elkaar gehaald worden. Dat vind ik dan erger dan geslachtsverwarringen, want het verschil tussen mannelijke en vrouwelijke woorden berust niet op logica; dat tussen naamvallen wèl. Een paar recente voorbeelden:
‘Die omstandigheden zijn hier niet en zie ik ook niet komen.’ Zelfde constructie als: zij zijn hier niet en zie ik ook niet komen.
‘Maar die nieuwe spelling mogen we al sinds 1954 gebruiken, en werd ons zelfs als voorkeurspelling aanbevolen.’ Zelfde constructie als: haar mogen we gebruiken en wordt ons aanbevolen.
‘De jeugdige drang om af te rekenen met een weke, ruggegraatloze cultuur kennen we, en belooft doorgaans weinig goeds.’ Zelfde constructie als: kennen we en belooft weinig goeds.
‘Mohammed die vanaf dit punt ten hemel stijgt en door Jezus en Mozes de hemel en hel wordt getoond.’ Die constructie klopt alleen wanneer bedoeld is dat Mohammed aan hemel en hel wordt getoond, maar waarschijnlijk is bedoeld dat hem hemel en hel worden getoond.
Helemaal mooi is dit: ‘Slaapmutsjes knippen wij, als de bloei minder wordt, helemaal af en worden beloond met een rijke herbloei.’ Wie worden beloond? De slaapmutsjes? In dat geval is dit dezelfde constructie als: hen knippen we af en worden beloond. Te vrezen is evenwel dat de schrijver niet bedoelde dat de slaapmutsjes beloond worden, maar wij; en dan heeft hij er helemaal een potje van gemaakt.
Andere taaleigenaardigheden van de laatste tijd: ‘Hij mag dan saloncommunist en een relletjesvoyeur genoemd worden, dat neemt niet weg dat hij zich voortdurend betrokken gevoeld heeft bij politieke en sociale breekpunten.’ Sluit het een het ander dan uit?
‘Een ander jurylid was in tranen uitgebarsten bij het aangezicht van de huilende familie Goldman.’ Aanzien? Of nog eenvoudiger: zien?
‘Bovendien werd van twee bloedsporen aangetoond dat het van Simpson zou kunnen zijn.’ Als die bloedsporen van Simpson zouden kunnen zijn, is er niets aangetoond.
‘Ten slotte keren we dwars door het schitterende Exmoor National Park terug, maar niet nadat we hier nog uitgebreid van de wilde flora en fauna hebben kunnen genieten!’ Hoe kan dat: door dat park terugkeren, voordat (=niet nadat) we van de flora en fauna ervan hebben kunnen genieten? Of is bedoeld: niet dan nadat?
‘De eeuwenoude glascollectie van Joost Ritman heeft ruim twee miljoen gulden opgebracht.’ Is die collectie eeuwenoud?
‘...omdat op de markt van stapelgoederen monopolies zelden een lang leven beschoren waren.’ Waren de monopolies zelden beschoren? Of was hun zelden een lang leven beschoren?
‘Daarmee zit de Kamer weer met het klassieke probleem van kiezen tussen lam of leeuw.’ Je kiest tussen iets en iets anders.
‘Het vermiste autoregister in Apeldoorn neemt in januari een centraal systeem in gebruik.’ Hoe kan dat, wanneer het vermist is? Of is bedoeld: vermiste-autoregister?
‘In Den Haag heeft het ministerie van Buitenlandse Zaken ambassadeur J. Kadarisman ontboden om opheldering te verschaffen over de beveiliging van de ambassade te Djakarta.’ Hier staat dat het ministerie opheldering aan de ambassadeur wilde verschaffen. Bedoeld is echter waarschijnlijk dat de ambassadeur het ministerie opheldering moest verschaffen.
‘De leiding van de tolwegen heeft alle gedupeerden een hoopvol kerstcadeautje in het vooruitzicht gesteld.’ Dus de hoop gegeven op iets wat hoop geeft?
‘De Oostenrijkse regering stond toe dat NAVO-troepen op weg naar de Balkan de Oostenrijkse Alpen mogen passeren.’ Dubbelop: als iemand je iets toestaat, mag je dat.
‘Welnu, aan zulk een wijze, die de gave had in de toekomst te kunnen zien, vroeg Alexander hoe lang zijn rijk stand zou houden.’ Ook dubbelop: als je een gave hebt, kun je.
‘De film werd een stormachtig succes, niet in het minst vanwege het jeugdige filmkoppel.’ Vanwege wat dan wèl?
‘President Chirac noch premier Juppé hebben op hun diverse nieuwjaarsrecepties de sfeer niet willen bederven door veel over Europa te zeggen.’ Wilden ze nu wel of niet de sfeer bederven?
‘Portret van vijf gemeenten op Walcheren die, in het kader van de herindeling van Nederland van veel kleine gemeenten naar minder grote gemeenten, worden samengevoegd.’ Nòg minder grote gemeenten?
‘...het kerkelijk weekblad De Reformatie, waarvan Schilder vanaf de oprichting in 1920 medewerker werd en in 1935 enige hoofdredacteur.’ Hij werd in 1920 medewerker (of: was dat vanaf 1920).
‘En zo is het geplande bezoek van Van Mierlo aan Orient House uitgegroeid tot een diplomatiek, prestigieus duel tussen Jeruzalem en Den Haag.’ Wat was er voor prestigieus aan dat duel? Of is bedoeld: duel om prestige?
‘Hoewel een medesocialist, realiseert men zich maar al te goed dat Mitterrand de tegenpool van Papandreou was.’ Was men medesocialist?
‘Vooruitzichten voor maandag t/m woensdag: nu en dan zon en droog.’ Ook nu en dan droog?
‘Als dertienjarige gaf mijn moeder me voordat ik vertrok naar een schoolfeest een zelfde geldbedrag tweemaal.’ Een dertienjarige moeder?
‘Hij waarschuwde de paarse coalitie de ingeslagen weg van bezuinigingen niet te volgen.’ Waarschuwen is een sterker woord voor afraden. Moet de coalitie, volgens hem, de bezuinigingen dus wel of niet doorvoeren?
Bestaat er een woord welkomst?, vroeg ik in mijn laatste taalstuk. Het antwoord is: ja. Althans: Van Dale geeft het. Wat het verschil met welkom is, weet ik niet.
NRC Handelsblad van 23-01-1996, pagina 8
Auteursrechtelijk beschermd