Niet geheel ontoevallig
Vandaag beginnen we de taalrubriek met iets actueels: ‘Zelfs voormalige kritikasters als Wiegel, Kroes en Nijpels, die vonden dat Bolkestein “te veel aan de zijlijn intellectualiseerde”, zijn gisteren de mond gesnoerd.’ Zijn zij gesnoerd of is hun de mond gesnoerd?
Actueel, maar niet nieuw. Immers: ‘Schrijvers, journalisten, wetenschappers, mensen die ontwikkeld zijn en invloed hebben, worden de mond gesnoerd en vastgezet.’
‘Wie staande houdt dat het woordenboek een spiegel moet zijn van wat leeft in de samenleving, heeft een gelijk aan zijn zijde, maar een te gemakkelijk, ondoordacht en schijnbaar gelijk.’ Hij heeft dus geen gelijk aan zijn zijde, want een schijnbaar gelijk is geen gelijk.
‘...men moet toch vaststellen dat Van Dale slachtoffer is van zijn lange filosofische verleden, die men de Prikkebeentraditie kan noemen.’ Waar slaat die op?
‘Afgaande op dit werk worden allerlei soorten recht goed beschreven.’ Wie gaat, in deze zin, af op dit werk?
‘Meer gewend aan theoretische debatten dan aan spectaculaire daden, vormde zijn aanpak een breuk met de heersende cultuur.’ Was die aanpak gewend? 't Is mogelijk.
‘Ze konden de dronkeman arresteren, maar niet nadat hij eerst nog over enkele andere auto's was heengelopen.’ Ze hebben hem dus gearresteerd voordat (= niet nadat) hij over die auto's was heengelopen.
‘Hij schaamt zich niet om iets essentieels onder woorden te willen brengen.’ Maar brengt hij dat ook onder woorden?
‘Phlox plant je voor de kleur, voor de bloem, maar niet in het minst voor de geur.’ Stinken phloxen dan zo?
‘Pais weerlegt dat, op goede gronden.’ Als hij dat weerlegt, zijn die gronden per definitie goed. Of was bedoeld: bestrijdt?
‘Het intiemste restaurant van Nederland ligt aan een zandweg op de grens van Gelderland en het meest desolate deel van de Achterhoek.’ Ik dacht dat de Achterhoek in Gelderland lag.
‘Het is niet de vraag of hij een fascistisch man was, maar of hij gerekend kan worden tot één der grootste Nederlandse kunstenaars van deze eeuw.’ Wie zouden nog meer tot die ene grote kunstenaar gerekend kunnen worden?
‘Trouw publiceerde enkele fragmenten uit de postume voordracht die hij op 23 september 1987 hield.’ Toen hij die voordracht hield, was zij nog niet postuum. De publikatie was postuum.
‘De Staatsveiligheid geeft neonazi's praktijkoefeningen die resulteerden in moord!, schreef de pers, die er, onbewezen, aan toevoegde dat de Staatsveiligheid de WVP had opgericht om vuile klussen op te knappen.’ Bedoeld zal zijn: zonder bewijs.
‘Rottenberg maakt geen geheim van zijn wens de partijorganisatie zoveel mogelijk opzij te willen zetten.’ Een wens om iets te willen.
‘Het is niet meer ondenkbeeldig dat het islamisme zich in de toekomst ontwikkelt als nieuwe opposant van het Westers democratisch liberalisme.’ Het is dus denkbeeldig.
‘Niet geheel ontoevallig ligt de datumgrens precies tussen “De Daphne” en het eiland.’ Dus toevallig.
‘Jonas Daniël Meijerplein in Amsterdam met op de achtergrond de joodse synagoge.’ Zijn er ook niet-joodse synagoges?
‘Wat is of vergt het nationaal belang?’ (eigen werk). Hier is wat èn onderwerp èn lijdend voorwerp. Dat kan niet.
Enkele voorbeelden van meervoudsvormen die enkelvoudsvormen hadden moeten zijn: ‘Waarom zou de Bundesbank vrede nemen met een toestand waarin ze de beslissingsmacht moeten delen met Europese kollega's en mee moeten opdraaien voor mogelijke fouten in het gevoerd beleid?’
En: ‘“Ik vind het opvallend dat de Amerikaanse regering zeer open staat voor denkbeelden van landen die ze min of meer vertrouwen”, zei Van Mierlo gisteren.’
En: ‘Tromp, en hetzelfde geldt voor Leijnse, weigeren serieus in te gaan op de analyse waarop Rottenberg zich baseert.’
En: ‘Bij de vergrijzende bevolking betekent dit dat een steeds kleiner deel van de Spanjaarden de lasten van de ouderenpensioenen moeten opbrengen.’
‘Hij voegt aan zijn schilderijen veel olie die hem in staat stellen langer aan één schilderij door te werken en ook bedoeld is om een “verdoezelend” effect aan de realistische voorstellingen te geven.’
‘Nederland staat nu voor de taak aan het electoraat te moeten verkopen dat we al met al geen geld van Europa krijgen.’ Moeten ligt al in de taak besloten.
‘Wat gebeurt er als in ons land de bevolkingspiramide verandert en er meer mensen bovenin zitten dan onderin?’ Dan is ze geen piramide meer.
‘Een systeem dat begin jaren zestig onder Franco werd opgezet en dan ook mank gaat onder het euvel dat de Spaanse economie reeds sinds eeuwen treft: er wordt niet gespaard.’ Als dat euvel al eeuwenoud is, begrijp ik dat ‘dan ook’ niet. Bovendien gaat iets mank aan en niet onder.
‘Aansluitend op de algemene trend in de ouderenzorg wordt uitgegaan dat een langere zelfstandigheid bij het wonen oplossing moet bieden.’ Er wordt van iets uitgegaan.
‘In die omstandigheden transformeert hij tot koning Eenoog in het land der blinden.’ Wie transformeert hij?
‘Mijn voorvaderen (inclusief mijzelf) zijn nooit van plaats gewisseld.’ Mijzelf of ikzelf?
‘...kwam ook het idee ter sprake bijeenkomsten te organiseren tussen prominente Nederlandsers en Duitsers. Daar is toen niets van geworden’ (eigen werk). Contaminatie van ‘Het is niets geworden’ en ‘Daar is niets van gekomen.’
‘Jonckbloet schreef een geschiedenis van de Nederlandse literatuur waarvan hij het begin veel vroeger plaatste dan tot nu toe gebruikelijk en het hoogtepunt ervan niet zag in Maerlant, maar in de oudere ridderepiek.’ Hier staat: ... literatuur waarvan hij ... het hoogtepunt ervan niet zag.... (Ook zou ik een komma achter literatuur hebben gezet.)
NRC Handelsblad van 21-03-1995, pagina 9
Auteursrechtelijk beschermd