Puzzelende jaren
‘Sinds ik het werk van de Tweede Kamer van nabij volg, wordt het werkklimaat daar bij vlagen gedomineerd door miezerigheid, geestelijke nivelleringsdrang, naijver en leedvermaak.’ Aldus Marcel van Dam vorige week in de Volkskrant. Wil hij daarmee zeggen dat, voordat hij het werk van de Tweede Kamer van nabij volgde, het werkklimaat daar niet door die verschijnselen werd gedomineerd?
Overigens zoekt Van Dam de oorzaak ervan in ‘de wijze waarop de parlementaire journalistiek verslag doet van de debatten in de Tweede Kamer’. Wat wordt nu volgens hem gedomineerd door miezerigheid enzovoort: het werkklimaat in de Tweede Kamer of de parlementaire journalistiek?
Andere voorbeelden van onduidelijk of onzorgvuldig taalgebruik waarop ik de laatste vijf weken ben gestuit:
‘Politiek Den Haag wenst alleen te horen wat bevestigt en wenst niet te horen wat niet bevalt. Het zijn daarom vooral de militairen die met een kater blijven zitten. Niet in het minst door de direct daarop volgende loyaliteitsverklaring van de nieuwe chef defensiestaf.’
Aldus de voorzitter van de Nederlandse Officierenvereniging na de aankondiging van nieuwe bezuinigingen. Deze verklaring maakte de chef van de defensiestaf woedend; hij beschouwde haar als een aanval op zijn eer en betrouwbaarheid. Waarom die verontwaardiging? Die verklaring ontlast hem immers juist? Er staat namelijk dat zijn loyaliteitsverklaring niet in het minst (= helemaal niet) te maken heeft met de kater van de militairen. Of was soms bedoeld: niet het minst (= vooral, niet in de laatste plaats)?
Dezelfde vraag kan naar aanleiding van deze zin (aangetroffen in een boek over genetica) gesteld worden: ‘Sindsdien hebben vele zwarten een marginaal bestaan gehad, niet in het minst omdat de blanke bevolking hen als minderwaardige medeburgers beschouwde’. Het maakt nogal wat verschil of het een dan wel het ander bedoeld is. De lezer moet het maar raden.
Uit hetzelfde boek: ‘Thuisgekomen in eigen land wordt weer een veel fijnmaziger classificatiesysteem gebruikt en maakt het wel degelijk verschil of iemand Spanjaard of Duitser is, en of de Nederlander uit Drente of Limburg komt’. Wie is in deze zin thuisgekomen?
‘Deze bonus wordt uitgekeerd op de einddatum en hebben wij al verwerkt in uw verwachte kapitaal.’ Zelfde constructie als: Ik kwam thuis en begroetten zij.
‘Minister Kanther (CDU) van Binnenlandse Zaken overlegde de verschillende fractievoorzitters documenten, waaruit blijken zou dat Heym in de jaren vijftig heeft samengewerkt met de Stasi.’ En legde hij daarna over met die voorzitters?
‘In de hoofdstad overlijden vier op de tien mannen tussen de 30 en 35 jaar aan aids, landelijk één op de zeven.’ Zó erg zal het toch wel niet zijn? Of is bedoeld dat van de tien mannen tussen de 30 en 35 die overlijden, er vier aan aids bezwijken?
‘Ligt het echter aan minister van buitenlandse zaken Van Mierlo, dan wordt de 50-jarige Benelux niet opgeblazen, maar juist nieuw leven ingeblazen.’ Wat is het onderwerp in de tweede helft van deze zin: Benelux of nieuw leven?
‘Al puzzelend komen de jaren op hun plaats te liggen, krijgen de gebeurtenissen een nieuwe orde.’ Puzzelende jaren en gebeurtenissen? Maar het Genootschap ‘Onze Taal’ vindt dit kennelijk goed Nederlands, want de schrijver heeft de Onze-Taalprijs gekregen voor deze passage. Die prijs werd ingesteld om mooi en bijzonder taalgebruik te bevorderen. Bijzonder is het zeker, mooi misschien, maar ook goed?
‘De vreemdste van alle “terug-van-weggeweest”-verschijnselen bij de jongste Amerikaanse verkiezingen is de come back van de tegencultuur.’ De verschijnsel? ‘Het kernland van de voormalige Sovjet-Unie maakt het de andere opvolgerstaten niet gemakkelijk in een zogenaamd veranderd Rusland te geloven.’ Hun wordt dan ook niet gevraagd in een zogenaamd veranderd Rusland, maar in een veranderd Rusland te geloven.
‘Lang niet altijd wordt de fles direct tot de bodem geleegd en is er dus nog een rest om te bewaren.’ Hier staat: lang niet altijd .... is er nog een rest om te bewaren. Maar dat klopt niet met het begin van de zin.
‘De betekenis van het Amerikaanse besluit (om het wapenembargo tegen de Bosnische moslims niet langer af te dwingen) kan dan ook, in zijn onmiddellijke en wijdere gevolgen, nauwelijks onderschat worden’ (eigen werk). Of juist nauwelijks overschat? (Ja).
‘Het Europa-debat is in de Franse politiek verder verhevigd, doordat waarschijnlijk de linkse presidentskandidaat, Jacques Delors, in het Duitse blad Der Spiegel van deze week in duidelijke termen pleit voor een federale structuur voor Europa.’ Heeft hij daar waarschijnlijk voor gepleit?
‘Aangekomen op het dek begon de Achille Lauro scheef te hangen.’ Kwam de Achille Lauro op het dek aan?
‘Een ander voorbeeld is de ziekte van Alzheimer, waar nog niets tegen bestaat, maar zeer veel mensen treft.’
‘Dit bracht zijn ouders ertoe om hem geïsoleerd op het familielandgoed te laten opvoeden en kreeg hij geen normaal onderwijs.’ Dit is een wandtekst op de tentoonstelling van Odilon Redon in het Van Goghmuseum te Amsterdam.
‘Hij kwam deze zomer aan de macht in verkiezingen.’ Meestal kom je pas na verkiezingen aan de macht.
‘Hij waarschuwde voor de ultraliberale stroming, die met Reagan een enorme impuls heeft gekregen en door Thatcher is vorm gegeven in Europa.’ Zelfde constructie als: ik kreeg een enorme impuls en werd door jou een zoen gegeven.
‘Je hebt altijd de mogelijkheid om met iemand te kunnen praten.’ Dubbelop: kunnen ligt al in mogelijkheid besloten.
‘In de zomer van 1994 verzorgde zij de tentoonstelling “Het beeld buiten” en was zij co-auteur van het boek met dezelfde titel.’ Een drukke zomer. Is zij trouwens niet meer co-auteur?
‘Veel scheidsrechters ontgingen dergelijke onregelmatigheden niet, maar legden jegens Van Heel een opmerkelijke clementie aan de dag.’ Zelfde constructie als: mij ontgingen dergelijke onregelmatigheden niet, maar zag ze door de vingers.
NRC Handelsblad van 13-12-1994, pagina 9
Auteursrechtelijk beschermd