In den beginne was het woord
In den beginne was het woord. Daarom kunnen we niet beter doen dan, na terugkeer van een vierweekse afwezigheid, te beginnen met een stukje over taal: een bloemlezing van taalcuriositeiten die ik de laatste maanden in Nederlandse kranten en tijdschriften heb aangetroffen.
‘Om kort te gaan, ik voelde me beter dan hen.’ Hoe voelden hen zich dan? Die eigenaardigheid trof ik nog twee keer aan: ‘Fiona is achttien. Vandaag ben ik twintig jaar ouder dan haar geworden.’ En: ‘Ik ben God en God is mij op dit moment.’
‘Directie Huurwoningen en Eigen Woningbezit.’ Waar slaat eigen op? Slaat het op woning, dan moet het zijn: eigen-woningbezit. Slaat het op bezit, dan is eigen overbodig.
‘Edinburgh behoort tot een van de mooiste steden van Europa.’ Is een van de mooiste steden; of: behoort tot de mooiste steden.
‘Bij de explosie vielen geen ernstige slachtoffers.’ Maar misschien wel ernstig gewonden?
‘Zijn smidsdiploma, afgenomen in Deurne, is nog maar vijf maanden oud.’ Waarom is hem het diploma afgenomen?
‘Met stukken autoband aan zijn knieën schuifelde hij naar Saõ Paulo, maar aangekomen bij haar huis bleek zijn geliefde vertrokken.’ Hoe kan iemand die aangekomen is vertrokken zijn?
‘Eigenlijk bijna een processie van Echternach, maar toch niet helemaal.’ Nogal wiedes, want het was bijna.
‘Ik ben blij verrast met de kwaliteit van de club.’ Ik ben blij met, en verrast door de kwaliteit.
‘Een spectaculaire lamp die Jan Eisenloeffel ontwierp, hangt van boven naar beneden.’ Ja, hoe anders!
‘Hieraan mag niet de conclusie worden verbonden dat Bloemendaal meteen titelkandidaat zou zijn. Daarvoor is Amsterdam te sterk en miste HGC te veel belangrijke spelers om van een heuse krachtmeting te kunnen spreken.’ Waarvoor was Amsterdam te sterk en miste HGC te veel belangrijke spelers? Om tot de conclusie te komen dat Bloemendaal meteen titelkandidaat zou zijn? Of om van een heuse krachtmeting te kunnen spreken?
‘Noorwegen is een van de landen die betrokken is bij het stichten van de verdragsorganisatie.’ Waar slaat die op? Slaat het op landen, dan moet het zijn: betrokken zijn. Slaat het op Noorwegen, dan zou het dat moeten zijn, maar dan komen de woorden ‘een van de landen’ in de lucht te hangen.
‘Eenmaal gevuld, wordt de retort opgepakt en de vloeistof teruggegoten. Gevuld kan wèl op retort, maar niet op vloeistof slaan, en toch doet het dit hier.
Als Kamerlid bestreed hij eerst het CDA, regeerde daarna met diezelfde partij en is hij nu een verklaard voorstander van een coalitie zonder het CDA.’ Toen hij regeerde, kon hij geen Kamerlid zijn.
‘Op Oloop is het eerste boek van Filloy dat in Nederland verschijnt, waar hij een volslagen onbekende is, overigens, in iets mindere mate, net als in zijn land, Argentinië.’ Kan iemand in iets mindere mate volslagen onbekend zijn?
‘Of vinden rijke beleggers het niet leuk als zij in hun portemonnee worden gekeken?’ Worden zij gekeken? Of wordt in hun portemonnee gekeken?
‘Maar de opbouw van het bijkomende gezag kostte Bolkestein meer tijd, niet in het minst door de permanente aanwezigheid van Wiegels schaduw.’ Dus Wiegels permanente aanwezigheid kostte Bolkestein niet in het minst (= helemaal geen) tijd? Of is bedoeld: niet het minst (= niet in de laatste plaats)?
‘Haar ambtenaren produceerden een dertig pagina's tellend stuk, dat ze met haar licht geaffecteerde stem voorleest. Maar niet na de Kamerleden dank te hebben gezegd voor de “vele goede wensen” die ze aan haar adres hebben uitgesproken.’ Dus ze leest dat stuk voor voordat (‘niet na’) ze haar dank uitspreekt. Dat kan natuurlijk. Of is bedoeld: niet dan na...? (Overigens: als ze plat zou hebben gesproken, zou dat ook zijn vermeld?)
‘Bij het Meisje (van Vermeer) waren twee keer zoveel stopsels aangebracht dan nodig waren.’ Hypercorrectie (meer als is fout, dan zal zoveel als ook wel fout zijn)?
‘In het uit maart 1992 stammende werkstuk van de jongerenorganisaties van PvdA, VVD en D66 stond dat het staatshoofd alle politieke functies zal worden ontnomen.’ Zal het staatshoofd worden ontnomen of zullen het (hem, haar?) die functies worden ontnomen?
‘Hij hertrouwde voor de vierde keer.’ Hij trouwde dus vijf keer. Is dat inderdaad ook zo?
‘Uit die order blijkt eens te meer dat de Britse instructie aan de in Arnhem gedropte Airbornes om contacten met de “wellicht door Duitsers geïnfiltreerde” Nederlandse illegaliteit te vermijden in strijd waren met de order van het geallieerde hoofdkwartier.’ Waren?
‘Bij de kathedraal van Port-au-Prince ligt het lichaam van een vermoorde man - slachtoffer van een vuurgevecht - op straat.’ Als hij slachtoffer is van een vuurgevecht, is hij niet vermoord.
‘Washington krijgt oud-burgemeester gelouterd terug.’ Wie is gelouterd: Washington of de oud-burgemeester?
‘Telekado wordt vanaf 26 september operationeel.’ Ik zou zeggen: is vanaf 26 september operationeel en wordt op 26 september operationeel.
‘Deze week heeft president Jeltsin zijn Amerikaanse gehoor voorgehouden dat in Rusland sinds 1991 democratie en markteconomie tot volle ontwikkeling zullen komen.’ Bedoeld is waarschijnlijk: dat democratie en markteconomie tot volle ontwikkeling zullen komen - een proces dat sinds 1991 aan de gang is.
Aan de buitenwegen staan sinds kort borden met het opschrift: ‘Pas op je teller.’ Waarom zouden we op onze kilometerteller moeten passen? We moeten erop letten.
‘Hoe lang veroorloven wij ons nog om zonder ontkenning van het verleden toch eens een echt “nieuw begin van vrede” te maken met onze Oosterburen?’ Hieruit kan men lezen dat de schrijver vindt dat we geen ‘nieuw begin van vrede’ met onze Oosterburen moeten maken. Is dat ook zijn bedoeling?
Het belang van komma's: ‘... de democratie, die slingert tussen een verworvenheid, een acquis en uitholling.’ Hier staat dat de democratie tussen drie dingen slingert, maar aangezien acquis een ander woord is voor verworvenheid, zijn het er, bij nader inzien, maar twee. Misverstand zou vermeden zijn door een komma na acquis.
‘... vrede en veiligheid, die slingeren tussen het verre perspectief van een nieuwe orde en nieuwe hegemonie of chaos.’ Slingeren ze tussen twee of drie dingen? Die vraag mag gesteld worden omdat er één keer of in plaats van en staat.
‘Wie nu scepticisme preekt, speelt de geseculariseerde en geïndividualiseerde markteconomie in de kaart. Dat kan en is niet de bedoeling van de kerken.’ Wat kan? Dat scepticisme de markteconomie in de kaart speelt? Of is bedoeld dat dit niet de bedoeling van de kerken kan zijn?
‘Niemand kwam toen op het idee de erkenning van het recht het eigen kindertal te mogen bepalen ter discussie te stellen.’ Wie het recht heeft mag. Dus dubbelop.
NRC Handelsblad van 04-10-1994, pagina 9
Auteursrechtelijk beschermd