Wat betekent insteken?
Eerst een ongerechtigheid uit eigen werk: ‘Maar de onzekerheden waar Sjestov het over heeft, zijn existentieler dan degene waarop Vroon en Wallage doelen.’ Blijkbaar is degene fout, omdat degene en diegene alleen maar kunnen verwijzen naar personen. Ik wist dat niet en vind het ook niet erg interessant, bovendien onlogisch: immers, datgene kan wel naar een zaak verwijzen en er zijn toch ook niet-onzijdige zaken?
Verder: ‘Dat betekent veel binnen blijven’, schrijft H.J.A. Hofland in zijn een na laatste roman.’ Heeft Hofland dan na zijn laatste roman er nog een geschreven? Of is bedoeld: op een na laatste roman?
‘Op een middag keerde Tom Poes huiswaarts met een mand vol boodschappen die hij in de stad gedaan had.’ Volgens Van Dale betekent boodschappen doen: naar verschillende winkels gaan om te kopen of te bestellen. (Ook niet erg interessant.) ‘De uit Nederland geimporteerde musical blijft overeind dankzij het mond-op-mond reclame-effect.’ Bah, wat vies. Of is bedoeld: mond-tot-mond?
‘Van de Woestijne is na Gezelle een van de grootste taalkunstenaars van de Nederlandse poezie.’ Hoe groot is Gezelle dan wel niet?
‘Al drinkend van de gratis NS-koffie in de trein viel het oog op de paginagrote advertentie.’ Drinkend oog?
‘Met name de rotstuin en de grassentuin trokken mijn speciale aandacht.’ Die moeten dan wel heel speciaal zijn geweest.
‘Een monumentaal boek dus, dat meer biedt dan enige vertaling ooit gedaan heeft, niet in het minst door het uitvoerige commentaar.’ Dus: helemaal niet door het uitvoerige commentaar. Of is bedoeld: niet het minst?
‘...ook een beetje een sluw boek, bijvoorbeeld wanneer de auteur de lezer wijst op slimmigheidjes in de vertalingen die hij niet graag onopgemerkt wil laten.’ Als je de lezer op iets wijst, wil je dat vanzelf niet onopgemerkt laten.
‘De opluchting daarover geeft zo iemand al het gevoel dat hij is vergeven.’ Is bedoeld: dat hem is vergeven?
‘...onmondige kinderen die door de staat de les gelezen moeten worden.’ Moeten die kinderen gelezen worden? Of moet (hun) de les gelezen worden?
‘Ondanks de schijnbare ongunstige sociaal-economische status zijn deze wijken allerminst probleemwijken.’ Is de sociaal-economische status een schijnbare status? Of is hij schijnbaar ongunstig?
‘Op weg naar een hechte samenleving, waarbinnen respect voor de ander een hoeksteen blijft.’ Een hoeksteen bevindt zich toch niet binnen een gebouw?
‘Top in Davos verklaart oorlog aan welvaartsstaat.’ Dat lijkt me weinig waarschijnlijk. Iedereen is immers voor een staat waar welvaart heerst? Verkeerde vertaling van welfare. Bedoeld is kennelijk: verzorgingsstaat.
‘Het zal zeker tot verandering komen en het moet tot verandering komen.’ Als het zeker tot verandering zal komen, hoef je niet meer te zeggen dat het tot verandering moet komen. Ja, dat doet aan de stelligheid van de eerste bewering iets af.
‘Hij zei dat hij niet tegen het verbod is van de Duivelsverzen. Later weerlegde hij die uitspraak.’ Hoe kun je je eigen uitspraak weerleggen? (Je kunt die wel weerspreken.) ‘Mr. Ruis herhaalde dat “negentig procent” van Jolanda's aangifte niet waar kan zijn. Voor de overige 10 procent ontbreekt evenmin het bewijs.’ Maar is die 10 procent niettemin onwaar? Of is 100 procent waar? Zo ja, waarom dat niet gezegd?
‘Drie anderen zijn geschorst in afwachting van de uitkomsten van onderzoek naar mogelijk corruptief gedrag.’ Is dat iets anders dan corrupt gedrag?
‘Daarom bestaat de kans dat ook B. als frauduleus bankroetier kan worden opgepakt.’ Als er kans is dat iets gebeurt, kan dat gebeuren.
‘Ook die koffer sjouw ik weer naar de reeds gereedstaande auto, niet nadat ik aan het reisgezelschap ben voorgesteld.’ Dus dat gesjouw begint voordat hij voorgesteld is. Dat kan natuurlijk, maar is het ook zo bedoeld?
‘Zelfs de eerbiedwaardige senaat heeft Lubbers dit verwijt ooit krachtig voor de voeten geworpen.’ Dubbelop: ...heeft Lubbers dit verweten; of: ...heeft Lubbers dit voor de voeten geworpen.
Ik ben helemaal niet tegen neologismen _ de taal vernieuwt zich voortdurend tenslotte _ maar het moet dan wel duidelijk zijn wat ermee bedoeld wordt. In een interview met de minister-president las ik: ‘De zaak is zo verziekt dat zelfs serieuze politici geloven dat sommige zaken worden ingestoken. Een aantal jaren geleden zei een collega-minister tegen me: “Dat is toch niet zo moeilijk, Ruud. Dat steek je toch gewoon in?” Alsof ik, en met mij vele andere politici, dingen insteken! Ik tart ieder van jullie een concreet voorbeeld te noemen dat ik in al die jaren ooit iets heb ingestoken.’ Wat is insteken? Ik weet het niet, maar het is kennelijk iets heel ergs. Des te benieuwder ben ik naar de onthulling van deze politieke geheimtaal.
‘Een reis naar Palestina bereidde hij voor, maar ging nooit door.’ Als dat goed is, is dit ook goed: Jan ontmoette ik en groette mij. (In het Spaans is zo'n constructie blijkbaar mogelijk, want de Peruaanse schrijver M. Vargas Llosa schrijft: ‘Volvio a oir la musica que habia olvidado o cesado’, wat, letterlijk vertaald, betekent: ‘Zij hoorde weer de muziek die zij vergeten was of opgehouden was.’ Aldus de mededeling van een lezer.) ‘Het CDAt heeft nu ook een Hindoestaan onder zijn Kamerleden en zich daarmee verwijderd van zijn confessioneel-christelijke oorsprong.’ Kan hetzelfde werkwoord (heeft) als zelfstandig werkwoord en als hulpwerkwoord gebruikt worden? Nee, dunkt me.
Een (andere) lezer legt mij dit raadsel voor: ‘Dat een luitenant-generaal een rang lager is dan een generaal, blijkt uit de term zelf; dat een sergeant-majoor een rang hoger is dan een sergeant, blijkt ook uit de term zelf. Maar dat een generaal-majoor niet alleen een rang lager is dan een generaal, maar zelfs dan een luitenant-generaal, heb ik (terminologisch) nooit begrepen. Iemand anders wel?’
NRC Handelsblad van 25-02-1994, pagina 9
Auteursrechtelijk beschermd