Een heel frauduleuze wet
In HP/De Tijd ben ik, kort na elkaar, uitgemaakt voor purist en voor iemand die er bezwaar tegen heeft dat werkeloosheid geschreven wordt wanneer werkloosheid bedoeld is. Het beste bewijs dat journalisten soms maar wat schrijven. Wat is purisme? Het streven de taal te zuiveren van vreemde woorden. Heeft iemand me ooit daarop kunnen betrappen in mijn maandelijkse taalrubriek?
En wat de juiste spelling van woorden betreft: dat is een zaak die ik niet onbelangrijk, maar wel meestal oninteressant vind. Daar komt heel weinig logica of zelfs gezond verstand bij kijken. Ik bemoei me in die rubriek dus niet met spelling. Maar die journalisten denken kennelijk: een taalrubriek? o, dat zal wel met purisme en spelling te maken hebben, en lezen niet verder - maar komen intussen wel tot een oordeel.
Nu enkele taalvondsten uit de afgelopen zes weken: ‘De beweging is nooit betrokken geweest bij pogingen om de oud-landwachter te beschermen of gratie te verlenen.’ ‘Het is niet ondenkbaar dat sommige kringen hem manipuleren en hun zienswijze opdringen.’ Hetzelfde woord, oud-landwachter respectievelijk hem, in vierde en derde naamval gebruikt.
‘Zij hield intens veel van het leven.’ Is veel hier niet overbodig?
‘De man werd beschuldigd van racistische opvattingen en het werken onmogelijk gemaakt.’ (lees in plaats van man: hij. Klopt de zin dan?
‘Ze smaakte het voorrecht zijn edele delen te mogen beroeren.’ Wie een voorrecht heeft mag.
‘Voorlopig heeft het conflict geen gevolgen voor Van Leeuwen, maar het is niet duidelijk of zij zich opnieuw herkiesbaar stelt voor het voorzitterschap.’ Het gaat hier om mevrouw Van Leeuwen, voorzitter van de VVD. Ze had zich nooit eerder herkiesbaar gesteld, dus opnieuw is fout.
‘Er is een constante verschuiving van zij die het werk doen, naar de mensen die het werk regelen.’ ‘Grachtengordel; dikwijls een negatieve benaming voor de Amsterdamse intellectuelen of zij die zich daarvoor uitgeven.’ Verschuiving van zij? Benaming voor zij?
‘Het instrumentarium is er. Wat vooral nodig is, is politieke besluitvorming ervan gebruik te maken.’ Het woordje om wordt vaker gebruikt dan nodig is. In de betekenis van teneinde is het echter onmisbaar - zoals hier.
‘... meer of minder beschouwende bespiegelingen over de aard van het universitaire bedrijf.’ Zijn er ook niet-bespiegelende beschouwingen?
‘Om moverende redenen verving de VPRO de documentaire.’ Redenen zijn altijd moverend.
‘De regering verwelkomt de beleidsvoornemens van het Belgische voorzitterschap, waarmee het intensieve contacten onderhoudt.’ Waar slaat het op? Toch niet op het voorzitterschap?
‘Formeel geen onderdeel van het verdrag van Maastricht, moet wel steeds onder ogen worden gezien dat een goed functionerende interne markt het economisch draagvlak moet bieden aan het verdere integratieproces.’ Beter: Wel moet steeds onder ogen worden gezien dat een goed functionerende interne markt, hoewel formeel geen onderdeel van het verdrag van Maastricht, het economisch draagvlak moet bieden...
‘De spieren in uw lichaam kunnen tot rust komen omdat ze de meest optimale ondersteuning krijgen.’ Nog meer dan optimaal dus?
‘Het rapport bevestigt dat er een nieuwe wet moet komen, omdat de huidige wet heel frauduleus is.’ Als de wet zelf frauduleus is, stort de hele rechtsstaat ineen.
‘En, u kennende, miste u de bevlogenheid?’ Wie kent u? U?
‘En de kerk? Die is ofwel zelf te veel deel van het establishment ofwel te marginaal om vanuit die hoek veel soelaas te verwachten.’ Hier staat dat de kerk - ‘vanuit die hoek’ (en dat is de kerk zelf) - niet veel soelaas kan verwachten. Bedoeld is waarschijnlijk: ... soelaas kan bieden, maar dan is vanuit die hoek overbodig.
‘Een Driehoek Wasbuiltje bevat precies de exakte hoeveelheid waspoeder voor een volle wasmachinelading.’ Dat is wel heel exact.
‘Clinton heeft er zijn nek ver voor uitgestoken, niet in het minst door zijn vrouw als leidster van het vernieuwingsproces te benoemen.’ Niet in het minst of niet het minst? Dat scheelt nogal wat.
‘Ze wordt bemind, althans: ze wordt het hof gemaakt.’ Ze wordt het hof gemaakt: wat is het onderwerp in dat zinsdeel? Of is bedoeld: haar wordt het hof gemaakt?
‘Bij D66 groeit de ambitie naarmate de opiniecijfers gunstig blijven.’ Naar de mate dat iets - in dit geval: de opiniecijfers - blijft, groeit het correlaat (ambitie) niet.
‘... de Belgische grondwet geeft het staatshoofd wel meer mogelijkheden tot politieke interventie dan zijn Nederlandse ambtgenoot’ (eigen werk). Geeft de Belgische grondwet die mogelijkheden, zij het in mindere mate, aan het Nederlandse staatshoofd?
‘Connie Palmen, wiens Die Gesetze zoveel indruk maakte op Zwitserse vrouwen...’ Blijkbaar wordt Connie Palmen niet alleen de status van filosoof, maar ook haar vrouwelijkheid ontzegd. (Overigens is deze fout alleen uit taal-historisch opzicht interessant: kennelijk breidt de vervaging van het verschil tussen manlijke en vrouwelijke woorden zich ook over de naamvalsvormen wier en wiens uit).
‘De omgang van Nederlandse politici is uniek.’ De omgang met wie?
Bijzinnen tussen komma's maken meestal geen integrerend deel van de zin uit; kunnen dus uit de zin gelicht worden zonder de betekenis ervan aan te tasten. Daarom staat in de zin: ‘Bisschoppen als Bomers en Ter Schure zijn, evenmin als Simonis, geschikt gebleken voor dit werk’, de bijzin: ‘evenmin als Simonis’ ten onrechte tussen komma's. Als was gezegd: ‘Bisschoppen als Bomers en Ter Schure zijn, evenals Simonis, ongeschikt gebleken voor dit werk’, zou de bijzin terecht tussen komma's hebben gestaan. De bijzin zou dan gemakkelijk weggelaten kunnen worden zonder de betekenis van de zin aan te tasten.
NRC Handelsblad van 12-10-1993, pagina 11
Auteursrechtelijk beschermd