Huursoldaten voor Paulus
Minister Pronk is, zo lijkt het wel, van Saulus Paulus geworden. Vroeger was hij, zoals iedere progressief betaamt, fel tegen gewapende interventie in ontwikkelingslanden. Nu is hij ervoor. Deze kentering in zijn gedachten verdient geen hoongelach. Integendeel, er zit een zekere logica in.
Immers, wil ontwikkelingshulp enig rendement hebben, dan is er een minimum aan orde in het desbetreffende land nodig. Als de inheemse regering of strijdkrachten die orde niet kunnen scheppen, dan moeten uitheemse dat doen. Deze logica geldt nog sterker wanneer aan ontwikkeling nog niet eens gedacht kan worden, maar het er domweg om gaat de bevolking van de hongerdood te redden. Somalië is hiervan het beste voorbeeld.
Maar Somalië is - of blijft - niet het enige voorbeeld. Nu roept Pronk al om interventie in Mozambique, en zo zijn er nog wel meer voorbeelden te bedenken: Angola, Liberia en andere landen die, zo niet vandaag, dan toch morgen in chaos dreigen te vervallen - niet alleen in Afrika.
In beginsel is er, ook als we uitsluitend humanitaire bedoelingen hebben, niets tegen interventie in zulke gevallen. Er zijn evenwel enkele vragen die beantwoord dienen te worden alvorens tot zo'n interventie besloten wordt.
In de eerste plaats: hoe lang zal die interventie duren? Een interventie kan, per slot van rekening, ook het effect hebben dat de bevolking eraan went dat het voedsel van buiten komt. Zo wordt haar een prikkel ontnomen zelf in haar eerste levensbehoeften te voorzien. In zo'n geval heeft een interventie, al kan zij tijdelijk voor orde zorgen, averechts effect - tenzij de interveniënt bereid is een neokoloniaal bestuur in het leven te roepen.
Andere overweging (hiervóór al even aangestipt): is met één interventie niet het hek van de dam? Of: waarom Somalië wèl en Mozambique (of willekeurig welk ander voorbeeld) niet? Op den duur hebben de Westerse landen, die al druk bezig zijn te ontwapenen, niet voldoende troepen om al die taken op zich te nemen.
Daarom ligt de gedachte voor de hand: kunnen anderen dat niet doen? Ja, heeft de econoom Pronk er ooit aan gedacht dat zijn ontwikkelingsgelden veel economischer zouden worden besteed als niet Nederlandse, maar, zeg, Pakistaanse soldaten de opdracht zouden krijgen in zulke landen de eerste voorwaarden te scheppen voor een begin van ontwikkeling?
Voor wat een Nederlandse militair kost, kunnen zeker tien, zo niet vijftig, Pakistaanse soldaten ingezet worden. Als Nederland de kosten blijft betalen, snijdt het mes aan twee kanten: de economie van Pakistan wordt geholpen (door dat gedeelte van de soldij dat zijn soldaten naar huis overmaken) èn de economie van het land waar de Pakistanen rust en orde scheppen.
Dit is niets nieuws trouwens: al sinds jaar en dag beschikken de Arabische Golfstaten over Pakistaanse regimenten. Ook de Nederlandse en andere aannemers in de Golfregio maken sinds lang gebruik van Pakistaanse en andere Aziatische werklieden. De Pakistanen zijn dus aan zulke diensten, die hun land inkomen opleveren, gewend.
Ik noem nu Pakistan, omdat dit over een groot leger beschikt, groter dan het eigenlijk nodig heeft. Maar soortgelijke diensten door andere landen zijn ook denkbaar: Indonesië, bijvoorbeeld, of Egypte, Turkije, Marokko. Sommige van die landen hebben al hier en daar detachementen gestuurd (Pakistan naar Somalië, Marokko naar de Kongo, Indonesië naar Cambodja), maar dat bleef dan bij een man of vijfhonderd. Nu gaat het om hele strijdmachten.
Een bijkomend, maar niet gering voordeel is dat de Pakistaanse en andere troepen die daarvoor in aanmerking zouden komen, veel beter bestand zijn tegen de klimatologische omstandigheden in de gebieden waar zij zouden moeten interveniëren dan de Nederlandse soldaat. Het thuisfront zal ook een veel minder groot probleem vormen.
Het is mogelijk dat niet-Westerse militairen ietwat ruwer - of laten we het maar ronduit zeggen: met minder eerbied voor mensenlevens - optreden dan Westerse gewend zijn. Maar spreekt uit deze overweging niet al het superioriteitsgevoel van de Westerling of althans zijn behoefte overal zijn normen op te leggen? Tja, je kunt niet alles hebben.
Zou zo'n interventie-via-anderen ook in Joegoslavië mogelijk zijn? Eenmaal tot interventie aldaar besloten hebbend: waarom niet? Voor landen als Rusland of Oekraïne geldt hetzelfde als voor Pakistan: ze hebben meer militairen en wapens dan ze nodig hebben, en ze kunnen het geld goed gebruiken voor eigen ontwikkeling.
Natuurlijk: ook zo'n interventie lost niets op, wanneer het desbetreffende land na de interventie - dus nadat de interveniërende troepen hun taak volbracht hebben - tot de oude chaos terugkeert. Maar dat is een probleem dat onder ogen moet worden gezien voordat tot interventie besloten wordt. Is die beslissing - terecht of ten onrechte - eenmaal gevallen, dan lijkt de oplossing van die huurtroepen - want dat zijn het in feite - nog niet zo gek. P.S. Ik dank de heer J.B.R. Dekker, docent geografie aan de Rijksuniversiteit Groningen, voor zijn stimulerende gedachte, waarvan ik hier gebruik heb gemaakt.
NRC Handelsblad van 15-12-1992, pagina 9
Auteursrechtelijk beschermd