Zingende ogen?
's Zomers zijn de kranten dunner (minder advertenties). Krachtens een wet waarvan ik de naam vergeten ben, tref ik er dus, bij gelijkblijvende leesintensiteit, minder taalkundige eigenaardigheden in aan en kan mijn taalstukje van deze maand kort blijven. (Die wet gaat natuurlijk niet op als het waar zou zijn dat, zoals velen beweren, de taal ‘verloedert’, dat wil zeggen: steeds slordiger gehanteerd wordt.)
Dit heb ik de afgelopen weken genoteerd: ‘De auto werd zonder schade aan te richten geopend.’ Richtte de auto geen schade aan? (De woorden aan te richten zouden gevoegelijk weggelaten kunnen zijn.)
‘Perot heeft Armitage laten schaduwen en kreeg toen deze naaktfoto als bewijslast.’ Betekent dit dat Perot toen nog iets ten nadele van Armitage moest bewijzen? Of is bedoeld: bewijs?
‘Krantenuitgevers zijn al tevreden als de recessie tot stand kan worden gebracht.’ Merkwaardig. Ik zou denken dat ze pas tevreden zouden zijn als de recessie tot stilstand gebracht zou kunnen worden. (De bron is hier niet helemaal irrelevant: De Journalist.)
‘Maar een van de gedichten die mij het meest heeft aangegrepen is “Voor H.J.”’ Als je met alle geweld het enkelvoud heeft wil handhaven, dan is het alleen maar logisch dat in plaats van die te schrijven.
‘... een gesprek met boeren, miljonairs en zij die niet slaagden.’ Een gesprek met zij?
‘Als beloning krijgt Amelant het woud als leen van koning Arthur terug, doch niet nadat hij beloofd heeft het woud voortaan in vrede te zullen bewonen.’ Vreemd: hij krijgt dus het woud terug voordat (= niet nadat) hij die belofte gedaan heeft? Of is bedoeld: niet dan nadat?
‘Het was een verstandig en nuttig voorstel, dat ik onmiddellijk bijstond en bij de overige collega's ook veel bijval vond.’ Het dat in ‘dat ik bijstond’ is een ander dat dan dat in ‘dat veel bijstand vond’. In het eerste geval is het lijdend voorwerp, in het tweede onderwerp.
‘De afgelopen vier jaar heeft Bert van der Geest zijn werkterrein verplaatst naar Australië.’ Heeft hij daar vier jaar over gedaan?
‘Alle bijdragen, en niet in het minst die van enige redacteur J.J. Peereboom, passen bij elkaar.’ Niet leuk voor Peereboom te horen dat zijn bijdragen niet in het minst bij de andere passen. Of is bedoeld: niet het minst? Bovendien: als Peereboom de enige redacteur is, dan kan zijn naam tussen komma's. Of is bedoeld dat Peereboom een enige vent is? (In De Groene van 8 juli heeft R. Zwaap het over mijn ‘kommafobie’. De man weet kennelijk niet wat fobie betekent.)
‘De plaatselijke politici vroegen zich af waarom de plannen als definitief waren gepresenteerd, zonder hierin te zijn gekend.’ Waren de plannen niet in zichzelf gekend?
‘Het structuurschema is vorige maand met andere departementen afgestemd in de Rijks Planologische Commissie.’ Waarop afgestemd? Of worden in die commissie besluiten bij stemming genomen?
‘Door de onverwachte thuiskomst van een buurman maakte de dader zich uit de voeten.’ Door?
‘Wim leerde zijn socialistische leerlingen het Wilhelmus. Daarom ontstond herrie met een deel van de ouders die Wims opvattingen over het volkslied niet deelden.’ Met slechts een deel van de ouders die Wims opvattingen over het volkslied niet deelden, kreeg Wim dus herrie. Dat kan. Of is bedoeld dat Wim herrie kreeg met dat deel van de ouders dat zijn opvattingen niet deelde?
‘Als de voorspellingen maar enigszins uitkomen, moet het wel heel gek lopen, wil D66 en dus Van Mierlo niet in een volgend kabinet zijn vertegenwoordigd’. Door wie zou Van Mierlo in een volgend kabinet worden vertegenwoordigd?
‘Al zingend zochten hun ogen de vensters van de huizen af.’ Zingende ogen?
‘Dit conglomeraat stelt de democratie aan minstens even grote, zij het andersoortige gevaren bloot dan de communistische dreiging van voorheen.’ Als in plaats van dan zie je veel (er is ook niets op tegen), maar dan in plaats van als is nieuw.
‘Het kabinet komt de dingen uit de vingers’, aldus zou een hooggeplaatst Nederlander zich, volgens een krant, onlangs in zijn wekelijks optreden voor de televisie hebben uitgelaten. Komt het kabinet? Of komen de dingen?
Koppen boven berichten zijn bedoeld hetzij om de essentie van het bericht weer te geven (wat vaak erg moeilijk is), hetzij de nieuwsgierigheid van de lezer te wekken. Deze kop behoort kennelijk tot de tweede categorie: ‘Overname van Fokker bezorgt TU’. Wat zou dat betekenen? Bij lezing van het bericht zelf blijkt dat de Technische Universiteit (van Delft) bezorgd is over de mogelijke overname van Fokker door de Duitse Dasa. De koppenmaker heeft het werkwoord bezorgen een nieuwe betekenis gegeven.
NRC Handelsblad van 21-07-1992, pagina 7
Auteursrechtelijk beschermd