Een heel oude moeder
't Behoort weliswaar niet tot het soort fouten die ik maandelijks pleeg te signaleren, maar toch wil ik er, omdat ikzelf die fout maakte, enige aandacht aan schenken. Onlangs schreef ik dat het Amsterdamse wereldje in werkelijkheid erg ‘provinciaals’ is. Dat woord bestaat niet, schreef een lezer, het moet zijn: provinciaal. Inderdaad.
Wat die fout toch nog interessant maakt, is de vraag waartoe zij aanleiding geeft: waarom komt die fout zo vaak voor - want sindsdien ben ik haar al enkele keren tegengekomen -, terwijl we nooit sociaals, mondiaals, (inter)nationaals zeggen of schrijven? Contaminatie van provinciaal en boers?
Nu de - interessantere - fouten die ik in juli tegenkwam: ‘Een eigen lijn van het Joegoslavische buurland Italie is slechts een kwestie van tijd’. Italie is niet Joegoslavisch.
‘Alle 269 inzittenden en de bemanning lieten het leven.’ Behoorde de bemanning niet tot de inzittenden?
‘Anachronismen kunnen nu het hoofd worden geboden.’ Worden de anachronismen geboden of wordt (hun) het hoofd geboden?
‘De Kennedy's hadden altijd al een chronische last van hormonen.’ Dubbelop.
‘Eenmaal afgemeerd kan het feest beginnen.’ Was het feest afgemeerd?
‘Dit najaar zal Mitterrand als tweede staatshoofd van een westers land na Oostenrijks Kurt Waldheim een bezoek brengen aan Iran.’ ‘Na hartinfarct is impotentie de tweede meest voorkomende mannenkwaal geworden.’ Wie was het eerste westerse staatshoofd dat na Waldheim Iran bezocht? Wat is na hartinfarct de eerste meest voorkomende mannenkwaal?
‘Het stadion, met een waarde van enige tientallen miljoenen guldens, was als een van de weinige eigendom van de vereniging.’ Een van de weinige wat?
‘Door alleen de door Joyce geschreven brieven en niet, waar mogelijk, ook de door hem ontvangen brieven te publiceren, krijgt de lezer een eenzijdig beeld van de relatie tussen de auteur en sommige van de aangeschreven personen’ (academische stelling). Wordt de lezer geacht brieven van en aan Joyce te publiceren?
‘Pohl kritiseerde wederom het door de Duitse regering gevoerde beleid en de nog te verwachten problemen.’ Kun je problemen kritiseren?
‘Maar dat noch de snel afbrokkelende status van de Britse monarchie doet niets af aan de kosmische betekenis van die ene huwelijkskus.’ Charivarius zou gezegd hebben: der Geist, der stets verneint.
‘...de oorlog werd ook op een tegenovergestelde manier verwerkt, niet door hem te verheerlijken, en een sacraal karakter toe te dichten...’ Hier wordt hem als lijdend voorwerp en als meewerkend voorwerp gebruikt (maar ik weet niet of dit nog als fout aangemerkt kan worden; als fout aangevoeld wordt het zeker steeds minder).
‘Hij was het er niet mee eens dat de vier architecten van wie de ontwerpen als kunstwerk zouden worden aangekocht, toch aan een prijsvraag bleken deel te nemen.’ Met iets dat blijkt of niet blijkt, kun je het moeilijk eens of oneens zijn. Beter zou zijn geweest: ...mochten deelnemen.
‘Uit bijna alle werelddelen, op Australie na, waren ze gisteren naar het evenement in Arnhem gekomen.’ Behalve Australie moet dus ten minste nog een werelddeel niet hebben meegedaan. Dan kun je nauwelijks meer spreken van: bijna alle.
‘Daniel, zoon van een al generaties lang in Israel wonende moeder...’ Dat moet dan wel een heel oude moeder zijn.
‘De funktie van directeur van het Rijksmuseum van Oudheden zou hij tot op 82-jarige leeftijd blijven vervullen en met zijn publikaties internationaal een grote naam verwerven.’
‘Hoewel na zijn dood voortgezet door zijn zoons volgde in 1619 de definitieve liquidatie van het bedrijf.’ Werd die liquidatie door zijn zoons voortgezet?
‘Het proletariaat en de bourgeoisie zijn twee tegenstellingen, die zich in permanente strijd met elkaar bevinden.’ Ik zie maar een tegenstelling.
‘Op jeugdige leeftijd verhuisde zijn familie naar een dorpje in de buurt van Khartoum.’ Wie was ten tijde van de verhuizing jeugdig: hij of zijn familie?
‘Manfred Krug behoorde in de DDR tot een van de meest gevierde acteurs.’ Wie behoorde nog meer tot die ene gevierde acteur?
‘Veel vrouwelijke werkneemsters van het Philipsconcern waren aangesloten bij het St. Emerentiagilde.’ Waar waren de mannelijke werkneemsters bij aangesloten?
‘Jaruzelski, een van de weinige (communistische) politici die inzicht toonde in eigen tekortkomingen en afstand deed van zijn politieke macht’ (toonden, afstand deden van hun politieke macht). Deze constructie kwam ik afgelopen maand vier keer tegen.
Net zoals ik begonnen ben, wil ik ook eindigen met een fout uit eigen werk. Onlangs schreef ik over de stad Rijssel, die, ‘met haar twee aangrenzende grote pleinen’, een typisch Vlaams karakter heeft. Grenzen die twee pleinen aan Rijssel? Bedoeld was: twee aan elkaar grenzende pleinen.
NRC Handelsblad van 02-08-1991, pagina 7
Auteursrechtelijk beschermd