Ten koste van de Koerden
De uittocht van de Koerden uit Irak wordt wel eens vergeleken met de deportatie van de Armeniers in 1915 door de Turken, waarbij op z'n minst anderhalf miljoen slachtoffers vielen. Hierbij speelden ook de Koerden een rol, want, zo lees ik in mijn encyclopedie, ‘vooral tijdens de (Eerste) Wereldoorlog, toen zij (de Koerden) door de Turken tegen de christen-Armeniers werden opgehitst, kende hun bloeddorstigheid en wreedheid geen grenzen’.
Wanneer nu de Turken het denkbeeld opperen de Iraakse Koerden een vrijplaats in Irak te geven, waar ze gevrijwaard zullen zijn van vervolgingen door de Irakezen, dan is er reden dit plan met bijzondere voorzichtigheid te bekijken. Steken er uitsluitend menslievende bedoelingen achter dit plan? Of zou het misschien andere Turkse oogmerken dienen, zoals uitbreiding van de Turkse invloedssfeer over de rijke oliegebieden van Mosul en Kirkuk?
Die voorzichtigheid lijken de regeringsleiders van de Europese Gemeenschap in elk geval niet te hebben betracht, toen zij, eerder deze week in Luxemburg bijeen, met geestdrift een Brits voorstel aanvaardden dat heel erg leek op het oorspronkelijke idee van president Ozal van Turkije. Een Turkse ambassadeur werd dan ook prompt toegelaten tot de besprekingen over de coordinatie van de hulp aan de Koerden.
Het kan zijn dat Turkije zelfs meer dan een vlieg met zijn plan hoopt te slaan. Niet alleen gedeeltelijke herovering van zijn machtspositie in het Midden-Oosten, maar ook toetreding tot de Europese Gemeenschap, waartoe het al jaren geleden een aanvraag heeft ingediend.
Zeker, Turkijes onmiddellijk en onvoorwaardelijk partijkiezen tegen Irak in de Golfcrisis - een partijkiezen dat niet zonder offers en risico's was - moet beloond worden. Als de Europese regeringsleiders dit niet al zelf beseften, dan zou president Bush hen daaraan wel herinnerd hebben. Wat komt beter uit dan dit ten koste van de Koerden te doen?
Ten koste van de Koerden? Roepen de Europeanen niet voortdurend dat de Koerden juist geholpen moeten worden en hebben ze daartoe niet al 345 miljoen gulden toegezegd? Ja, dat is wel waar, en het zou ook onrechtvaardig en onjuist zijn hen van onoprechtheid of machiavellisme te betichten, maar in de praktijk zal het er, naar te vrezen valt, toch op neer komen.
Immers, als zo'n Koerdische vrijplaats (of welke andere naam er tegen die tijd aan gegeven zal worden) ooit tot stand zal komen - en daartoe zullen op zich zelf al eerst heel wat voorwaarden vervuld dienen te zijn - dan zal dat niet zonder medewerking van Turkije kunnen geschieden.
Wie, bijvoorbeeld, zal die vrijplaats moeten beschermen tegen de Irakezen, die haar als een inbreuk op hun soevereiniteit zullen blijven beschouwen? Europese troepen, VN-troepen, Turken (die al over de grens in Irak opereren)? In elk geval zullen die troepen hun logistieke ondersteuning en waarschijnlijk ook hun operatieve bases (helikopters) voornamelijk in Turkije vinden.
Dat heeft zijn prijs, en die gaat naar Turkije, dat niet bepaald bekend staat om zijn liefde voor de Koerden. De anderhalf miljoen Koerden die vanouds binnen de Turkse grenzen wonen, heeft het steeds eigen rechten ontzegd. Ja, hun bestaan werd zelfs ontkend: het waren ‘Bergturken’. Pas de allerlaatste tijd heeft president Ozal, die kennelijk winst rook, hun het gebruik van de eigen taal toegestaan.
Nee, de Koerden zullen niet veel mogen verwachten van de Turken en, per slot van rekening, ook niet van de anderen. De Amerikanen zijn niet erg enthousiast over het idee van een vrijplaats. Zullen zij het weer zijn op wier schouders de last van de bescherming ervan komt? Een tweede Libanon? Een tweede Vietnam? En in hoeverre doorkruist het hun pogingen Israel en de Arabieren tot een akkoord te krijgen?
Ten slotte zullen ook bij de Europeanen de bezwaren ervan overwegen, niet 't minst de vrees dat zo'n vrijplaats het hek van de dam zou halen en ieder een excuus zou geven in te grijpen in hem onwelgevallige toestanden in een ander land.
Niet dat de Europeanen openlijk hun plan zullen hoeven in te trekken. Nee, ze kunnen het rustig aan de Sovjet-Unie, China en al de landen van de Derde wereld die ook met minderheden zitten, overlaten het te torpederen of zo te laten verwateren dat de Koerden er weinig aan zullen hebben.
Maar op het ogenblik doet, zolang het duurt, het ongewone verschijnsel zich voor dat de Europeanen zich door morele motieven lijken te laten leiden, terwijl de Amerikanen - althans president Bush - die de Koerden in hun eigen sop schijnen te laten gaar koken - Realpolitik bedrijven.
Maar zullen de Koerden dan tenminste kunnen rekenen op de morele steun van al diegenen in het Westen die, bij de minste of geringste gelegenheid, klaar staan om te protesteren - hetzij op straat, hetzij van de kansel - tegen oorlog, geweld of overkill? Nee, want het geweld komt deze keer niet van de Amerikanen. Je hoort en ziet ze dan ook nauwelijks protesteren.
NRC Handelsblad van 12-04-1991, pagina 7
Auteursrechtelijk beschermd