De hele Bibelebontse berg

[pagina 1]

DE HELE BIBELEBONTSE BERG

[pagina 2]

EINDREDACTIE:

NETTIE HEIMERIKS EN WILLEM VAN TOORN

[pagina 3]

De hele Bibelebontse berg

DE GESCHIEDENIS VAN HET KINDERBOEK IN NEDERLAND & VLAANDEREN VAN DE MIDDELEEUWEN TOT HEDEN

 

REDACTIE

HARRY BEKKERING

P.J. BUIJNSTERS

TINE VAN BUUL

KEES FENS

NETTIE HEIMERIKS

AUKJE HOLTROP

SIETSKE HOOGERHUIS

REINOLD KUIPERS

F.P. VAN OOSTROM

HERMAN PLEIJ

R.J. RESOORT

MARIJKE SPIES

ANNEMARIE VAN TOORN

WILLEM VAN TOORN

EMIEL WILLEKENS

PETER VAN ZONNEVELD

 

AMSTERDAM

EM. QUERIDO'S UITGEVERIJ B.V.

1990

[pagina 4]

Deze uitgave is mede tot stand gekomen dank zij een subsidie van het ministerie van Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur.

 

Vormgeving: Harry N. Sierman

Register: Henk Pel

Eerste druk, 1989; tweede druk, 1990.

 

Copyright © 1989 by the authors.

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt, door middel van druk, fotocopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Em. Querido's Uitgeverij b.v., Singel 262, 1016 ac Amsterdam.

No part of this book may be reproduced in any form, by print, photoprint, microfilm or any other means, without written permission from Em. Querido's Uitgeverij b.v., Singel 262, 1016 ac Amsterdam.

 

isbn 90 214 6554 x / cip / nugi 644

[pagina 5]

INHOUD

nettie heimeriks en willem van toorn Inleiding	11
f.p. van oostrom Lezen, leren en luisteren in klooster, stad en hof Kinderboeken in de middeleeuwen?	15
de school van egmond	16
vertaalde schoolteksten	20
maerlant en boendale	21
boeken voor de burgerjeugd	25
de adellijke jeugd	33
van luisterend naar lezend kind	39
r.j. resoort Een proper profitelijc boec Eind vijftiende en zestiende eeuw	41
de vijftiende eeuw	43
de eerste decennia van de zestiende eeuw	57
prozaromans	64
kluchtboeken	73
abc-boekjes	75
typografische schrijfboeken	76
religieuze instructie	80
liederen	85
godsdienstige leesboeken	87
colloquia of samensprekingen	89
gedragsboeken	90
toneel	93
fabels en andere dierenverhalen	94
besluit	102
annemarie van toorn en marijke spies, in samenwerking met sietske hoogerhuis Christen Jeugd, leerd Konst en Deugd De zeventiende eeuw	104
het onderwijs	112

 

[pagina 6]

Lezen en schrijven	112
Dialogen en toneel	130
Het onderwijs aan meisjes	137
de religieuze vorming (protestant)	143
de religieuze vorming (rooms-katholiek)	157
besluit	166
p.j. buijnsters Nederlandse kinderboeken uit de achttiende eeuw	168
kinderboeken in soorten	172
berichten uit het niemandsland (de periode vóór 1778)	176
Moeder de Gans	176
Sandryn ende Lanslot	181
Historie van David	181
Vermaak der Jonkheyd	182
Nieuwe Spiegel der Jeugd, Of Franse Tiranny	183
Jan Luyken	183
De kleine Print-Bybel	186
Geestelyk Raadzel-Boek	186
Tom Telescope	187
Antieke verhaalstof voor de jeugd	188
Historie van den Man met de Bonte-Muts	192
de pedagogische verlichting en het kinderboek	192
‘een boom zo vol geladen’	195
Hieronymus van Alphen en zijn Kleine Gedigten voor Kinderen	195
J.F. Martinet en zijn Katechismus der Natuur	199
Johan Hendrik Swildens en zijn Vaderlandsch A.B.-Boek	200
Het Weekblad voor Neêrlands Jongelingschap (1783-1786) en andere kindertijdschriften	203
De verborgen werkzaamheid van Willem Emmery de Perponcher, (1741-1819)	208
Robinson Crusoe als pedagogisch exempel	211
Margareta Geertruy de Cambon-van der Werken: romans voor kinderen	212
Wolff en Deken	214
De nieuwe volksboeken van het ‘Nut’: Hendrik en Anna	219
Politieke kinderboeken en pseudo-kinderboeken	224
terugblik	225
gerard brantas, monique konings, maud de sitter en peter van zonneveld Van Brave Hendrik tot Dik Trom De negentiende eeuw	229
produktie	230
Auteurs	230
Uitgevers	233
Vormgeving en illustraties	234
Aantallen en genres	234
moralistische literatuur	237
didactische literatuur	245
ontspanningslectuur	254
volksboeken	260
fantastische literatuur	261

 

[pagina 7]

Sprookjes	261
Dieren- en fabelboeken	265
historische verhalen	268
reisverhalen en verhalen over andere culturen	274
almanakken en tijdschriften	280
Almanakken	280
Tijdschriften	284
distributie en receptie	287
Distributie	287
Receptie	288
besluit	292
harry bekkering, aukje holtrop en kees fens De eeuw van Sien en Otje De twintigste eeuw	294
Harry Bekkering onvoltooid verleden tijd - Het historische jeugdboek	295
heldhaftig en vastberaden - Het avonturenboek	318
van poesie tot poezie - Het kindervers	341
Aukje Holtrop humor met een grote h - Het komische kinderboek	391
alleen voor meisjes (en jongens) - Het meisjesboek	409
er was eens en nog eens - Sprookjes en fantastische vertellingen	425
de kleine grote wereld - De werkelijkheid in het kinderboek	437
de grote kleine wereld - Het maatschappijkritische kinderboek	454
Kees Fens achter de berg	459
emiel willekens Wat in de kinderjaren het harte boeit en tooit Het kinderboek in Vlaanderen, 1830-1985	468
de negentiende eeuw; een moeizame opgang	469
kentering der tijden: van de jaren negentig tot na de eerste wereldoorlog	482
tussen twee wereldoorlogen: halve kracht vooruit	493
sinds 1940: nieuwe mensen, nieuwe problemen	502
tine van buul Het kinderboek in de reclame	514
reinold kuipers Het gezicht van het kinderboek	541

 

[pagina 8]

nettie heimeriks en willem van toorn Ene marssekorff mit prenten Drukkers en uitgevers	586
de vroegste drukkers en uitgevers	587
Richard Pafraet	588
Gheraert Leeu	589
Roland van den Dorpe	590
de zestiende eeuw	593
de zeventiende eeuw	596
Jan ii van Waesberghe	596
Abraham Migoen	598
Zacharias Heyns	598
Gillis i Rooman	599
de achttiende eeuw	600
Kemink & Zoon	600
W.H. Houtgraaff	600
Johannes Allart	603
Johan Noman	607
Volks- en kinderprenten	608
Almanakken	613
de negentiende eeuw	614
Wolters, Noordhoff	615
Uitgeverij Sijthoff	617
Firma J. Vlieger	619
Uitgeverij G.B. van Goor	620
Kluitman	622
H.J.W. Becht	625
Van Holkema & Warendorf	626
de twintigste eeuw	627
W.L. & J. Brusse	627
Uitgeverij Wereldbibliotheek	627
Uitgeverij Leopold	628
Commissie voor de propaganda van het Nederlandse boek	629
De Bezige Bij	630
Van der Peet, Van Breda	632
Bruna	632
De Arbeiderspers	632
Uitgeverij Het Spectrum	632
Callenbach	633
Uitgeverij Ploegsma	633
Uitgeverij Holland	633
De Fontein	634
Gottmer	634
De Harmonie	634
Em. Querido's Uitgeverij	634
Uitgeverij Lemniscaat	634
Medewerkers	637
Literatuur	641
Afbeeldingen	656
Noten	669
Register	675