Geïllustreerde flora van Nederland

Handleiding voor het bepalen van de naam der in Nederland in het wild groeiende en verbouwde gewassen en van een groot aantal sierplanten

[p. 676]

Kattestaartfamilie.
Lythraceeën, Lythraceae.

Het grondtal van kelk en kroon is bij deze familie, ofschoon ze tot de Tweezaadlobbigen behoort, in den regel zes. Reeds hieraan is zij veelal te herkennen. De kelk is vergroeidbladig en blijft na den bloei; de kroon losbladig. Bladeren meestal kruiswijs of kranswijs geplaatst. Zie voor sierplanten ook Aanh., blz. 678.

Tabel der Geslachten.

1

a.	Moeras- of waterplantje met liggende of half opgerichte, soms in 't water drijvende stengeltjes en, in de bladoksels, kleine bloempjes. Blz. 676, Waterpostelein
b.	Land- of moerasplanten met rechtopstaanden of alleen aan den voet liggenden stengel en roode bloemen.	2

2

a.	Bloemen nagenoeg alzijdig symmetrisch, kelk zonder spoor of bult. Blz. 677, Kattestaart
b.	Bloemen tweezijdig symmetrisch, kelk aan zijn voet met een spoor of een bult. Zie fig., b. Sierplanten. Blz. 679, Cuphéa

Geslacht: Waterpostelein, Peplis.

De stengeltjes zijn meestal roodachtig en dragen

[p. 677]

kruiswijs staande blaadjes, die aan hun top afgerond zijn (hierdoor te onderscheiden van Waterlepeltje). De bloempjes hebben een kelk met 6 buitenste en 6 binnenste tandjes en 6 zeer kleine, roodachtig witte kroonblaadjes. Niet zeldzaam op moerassige plaatsen in heidestreken. Zelfbestuiving.

☉ Waterpostelein, P. Portula

Geslacht: Kattestaart, Lythrum.

Verscheidene soorten van dit geslacht, o.a. de gewone Kattestaart, vertoonen het merkwaardige verschijnsel der trimorphie. Van de 12 meeldraden zijn er n.l. 6 korter dan de overige, terwijl de stijl weer van beide in lengte verschilt: op sommige planten is hij zeer lang, en dan zijn er 6 middelmatige en 6 zeer korte meeldraden; op andere is de stijl middelmatig en zijn er 6 zeer lange en 6 korte meeldraden; op weer andere eindelijk is de stijl zeer kort en zijn er 6 middelmatige en 6 zeer lange meeldraden. Zie fig. De helmknopjes der langste meeldraden zijn groen, die der middelmatige en korte geel.

De nauwkeurige en uitvoerige onderzoekingen van Darwin hebben nu bewezen, dat alleen dan de plant een groot aantal goede zaden voortbrengt, wanneer op den stempel stuifmeel wordt gebracht uit helmknoppen, die op gelijke hoogte staan als die stempel (legitieme bestuiving); dit stuifmeel moet dan, natuurlijk, van een andere Kattestaartplant afkomstig zijn, daar elke plant maar één der 3 vormen van bloemen voortbrengt. Het is gemakkelijk na te gaan (zie fig.), dat er 6 mogelijkheden van legitieme bestuiving zijn tegen 12 van illegitieme. Toch is de kans op de eerstgenoemde niet gering, daar een insekt, dat achtereenvolgens bloemen van verschillende vormen bezoekt, in de eene bloem de helmknoppen zal aanraken met hetzelfde deel van zijn lichaam, waarmee het in een andere

[p. 678]

tegen den stempel aan komt. Vergelijk ook Klaverzuring, blz. 567.

Zeer veel verschillende insekten bezoeken de bloemen; de legitieme bestuiving wordt tot stand gebracht door bijen, hommels en zweefvliegen.

a.	Forsche, tot meer dan 1 M. hooge, rechtopstaande plant met meestal kruiswijs of in kransen van 3 staande bladeren en, aan den top, schijnaren van groote (ruim 2 cM.), purperroode bloemen. 12 meeldraden. Algemeen op vochtige plaatsen; ook wel gekweekt, vooral een verscheidenheid met donkerrozeroode bloemen (var. roseüm superbum). Fig. op blz. 676. ♃ Kattestaart, L. Salicaria
b.	Plantje zelden hooger dan 2 dM., alleen de onderste bladeren tegenoverstaand, de hoogere verspreid. Bloempjes klein (½ cM.), alleenstaande in de bladoksels. Op vochtige plaatsen in Midden- en Zuid-Europa, maar twijfelachtig inlandsch. ? z.z.z. ☉ Hyssopkattestaart, L. Hyssopifolia

Aanhangsel.

Geslacht: Kattestaart, Lythrum.

Een derde Kattestaartsoort, inheemsch in Oostelijk Europa en Azië, wordt wel geweekt en is eens (verwilderd?) bij Hilversum gevonden; misschien zal ze zich bij ons verspreiden. De bladeren staan alleen aan 't onderste ⅔ der plant kruiswijs, boven aan den stengel verspreid, en zijn zeer smal. Hooge, forsche plant (tot meer dan 1 M.) met bloemen als van de gewone Kattestaart, maar tot veel ijlere trossen vereenigd. Zie fig. Ook bij deze soort komt trimorphie voor.

♃ Roedekattestaart, L. virgatum

[p. 679]

Geslacht: Cuphéa, Cuphea.

Van dit geslacht, gekenmerkt door den, aan zijn voet, van een spoor of bult voorzienen kelk (zie fig.), worden een aantal soorten als sierplanten gekweekt, o.a.:

a.	Geen kroon, mar een scharlakenroode, buisvormige kelk met zwarten rand en 6 tanden, waarvan de bovenste wit is. ♃ Breedsporige Cuphéa, C. platycentra
b.	Zes (of zeven) roode kroonbladeren, waarvan de 2 bovenste grooter zijn dan de andere. Kelk lichtpaars, van boven groenachtig. ☉ Smalbladige Cuphéa, C. lanceolata