Hollandse toestanden

Nieuwe opmerkingen over Nederland

[p. 97]

Schandaal in Holland

Dat krijg je ervan: in de paniekerige zoektocht naar normen en waarden die onze ontkerstende levens vorm en inhoud moeten geven, en een beetje snel, graag, is de Nederlandse samenleving ongemerkt een nieuwe, pijnlijke fase in gegaan: die van het seksschandaal. Niemand noemt het zo, de commentatoren zijn druk bezig met het gooien van stenen in de vijver van het nationale debat, maar doe twee stappen terug en je ziet dat er in Nederland de afgelopen tijd geen moment is geweest dat seks niet voor ophef heeft gezorgd.

Eerst was er het Anne Frankplantsoen te Eindhoven, waar een voetbalbestuurder met z'n broek op de knieën werd aangetroffen, terwijl hij vermeende onveilige seks bedreef met vermeende minderjarige jongens. De nationale verbeelding sloeg op hol; aangemoedigd door beroepshomo Henk Krol wisten we nu zeker dat er in Weert onvoorstelbare orgieën plaatsvonden, waarin ‘hoge omes’ zich vergrepen aan veel te jonge jongenshoeren. En dan was er die topambtenaar bij Justitie, die zich in nota bene zijn dienstauto vele malen naar het Anne Frankplantsoen zou hebben laten rijden. Niets van waar, maar toen dat duidelijk werd, waren de media alweer een schandaal verder.

Ook de affaire-Mabel Wisse Smit valt terug te voeren op seks. Wekenlang hing het voortbestaan van de monarchie af van het antwoord op de vraag of zij nu wel of niet ‘het wijf

[p. 98]

van die lange’ was geweest, of ze nu wel of niet de kajuit gedeeld had met topcrimineel Klaas Bruinsma. En toen waren er Rob Oudkerk en Heleen van Royen.

Drie schandalen. Alledrie gaan ze over neuken.

Nee, nee, zeggen de commentatoren van ons nationale tekort, ze gaan over hele andere dingen. Deze drama's voltrekken zich niet zomaar, ze smeken erom geduid te worden. Ze gaan over macht en machtsmisbruik, over liegen en voorliegen, over de scheiding tussen openbaar en privé, over wat weliswaar mag maar toch niet kan. Die seks doet er eigenlijk helemaal niet toe, met seks is in Nederland op zichzelf niks mis. Eigenlijk is het pijnlijk het over zulke intimiteiten te hebben, maar ze raken nu eenmaal aan maatschappelijk belangrijke kwesties, de geloofwaardigheid van het bestuur, de verantwoordelijkheid van de media, echt heel belangrijk.

Het zal allemaal wel, maar het blijft op z'n zachtst gezegd opvallend dat seks zo'n prominente rol speelt in die opeenvolgende schandalen. Een seksschandaal, dat was toch altijd meer iets voor de Engelsen. Die hielden er een onverbeterlijk hypocriete dubbelmoraal op na, zodat het niemand hoefde te verbazen dat een politicus die voor de camera de mond vol had van moraal en rechtschapen burgerschap, een paar maanden later naakt in alleen netkousen werd aangetroffen na een partijtje uit de hand gelopen wurgseks op de keukentafel. Hollanders haalden daar hun schouders over op - toen een paar jaar geleden geruchten de ronde deden over een belangrijke politicus in een Haagse sm-kelder, had niemand zin daar een schandaal van te maken.

Het nieuwe Hollandse seksschandaal is dus wezenlijk anders van aard dan het traditionele Engelse. Hier bestaat geen kloof tussen zelfgenoegzame fatsoensrakkerij en de seksuele praktijk. Maar als seks niet het probleem is, wat dan wel?

Het is geen toeval dat in alle drie de gevallen die ik noemde, de aanjager van het schandaal min of meer betrokken is

[p. 99]

bij het onderwerp: Henk Krol is hoofdredacteur van de Gay Krant, een keurig blad dat niettemin vrijwel geheel in het teken van de meerderjarige seks staat - nou ja, met af en toe een musical of een bingoavond. Wisse Smit werd in staat van beschuldiging gesteld door een moordenaar die er persoonlijk op toezag dat Bruinsma zijn vriendinnen ongestoord kon ontvangen. En Heleen van Royen - sinds haar onthullingen over hoerenloper Rob Oudkerk hebben alle columnisten van middelbare leeftijd hun best gedaan zo verlekkerd mogelijke beeldspraak te verzinnen om Van Royens zelfgekozen imago als amateur-hoertje te beschrijven.

De beroepshomo wakkert een homoschandaal aan, de beroepscrimineel onthult een criminele connectie, de schrijvende snol ontmaskert een hoerenloper. Dat geeft te denken. Waarom veroorzaakten zij het schandaal? Uit morele verontwaardiging? Uit een gevoel van burgerplicht? Om het begrip fatsoen een nieuwe inhoud te geven?

Ik weet het, de jongens in het Anne Frankplantsoen zouden minderjarig geweest zijn, Wisse Smit zou gelogen hebben over haar verleden en Oudkerk heeft zich voor twintig euro laten afzuigen door het illegale menselijke wrakhout van de tippelzone. Allemaal bedenkelijk, en het laat de schaduwkant van het tot nu ongeremde geloof in persoonlijke vrijheid zien, maar het verklaart niet de landelijke stormen van heftige bewogenheid die volgden, het algemeen gedeeld gevoel dat er nationale belangen op het spel zouden staan. Tot een paar jaar geleden ging dit soort dingen ons eenvoudig niet persoonlijk aan.

Het zijn de duiders in de media die denken dat deze Hollandse schandalen morele lessen inhouden voor ons allemaal. Schandalen gaan nu eenmaal over moraal en zij zien het schandaal als een uitgelezen methode om een heikel onderwerp op de agenda te zetten. Je moet bij het volk nu eenmaal niet aankomen met complexe ethische overwegin-

[p. 100]

gen, veel beter kun je een politiek hol vat als Rob Oudkerk op zijn bek zien gaan, zodat er in alle Nederlandse huiskamers diepgravende en betrokken discussies kunnen ontstaan over de morele verantwoordelijkheden van onze bestuurders.

Het is onzin. Juist omdat de moraal in Nederland alle kanten op vliegt, zijn het de onverbeterlijke aandachtzoekers in de media die in de nationale malaise sinds de Fortuyn-revolte hun kansen schoon zien. Moraal, hebben zij ontdekt, is een groeimarkt. De fanatici van de seksuele bevrijding vinden een nieuwe rol in het veroordelen van vermeende excessen en misstappen. Het is geen debat over de scheiding tussen publiek en privé - de publieke zaak doet er allang niet meer toe. De slepende reorganisatie van de Amsterdamse sociale dienst door Oudkerk - huh?

De nieuwe Hollandse schandalen zijn geen tekenen van een nieuwe zuiverheid, geen afrekening met een klimaat van morele verloedering. Ze zijn er een uiting van. Zolang de klokkenluiders er moreel dubieuze motieven op na houden, zolang de media hen uit sensatiezucht blijven voeren, zolang publieke zaken ondergeschikt gemaakt worden aan ranzige onthullingen, is het grootste schandaal het schandaal zelf.