Vuurvlindertje

XVIII.

Lang hoefde ze niet te wachten, omdat 't door al dat oponthoud zóó beestig-laat was geworden, dat Kobus na 'n stug-hartelijk babbeltje bij 't bed

[p. 225]

van z'n moeder, waarbij-ie stond te hannessen, of-ie over elk van z'n bewegingen zou struikelen, en 'n afwezig praatje naast 't ledikant van Koert, 'r op 'n holletje vandoor most, om op de Glasblazerij geen boete op te loopen. 't Laatste oogenblik dee-ie onrustig, loerde-ie 'n paar maal door 'n gordijnspleet, kreunde-ie zoo raar, dat Lena 'm vroeg of-ie pijn in z'n buik had, en toen-ie 'r met 'n harderen kreun afgesnauwd had, jachtte-ie 't tuintje in, om nog is haastig werom te kommen en 'r te zeggen, dat as, as 'r 'n brief voor 'm gebracht mocht worden, zij 'r met 'r vingers af most blijven. Hij wist 't, dat 't zoo vroeg 'n onmogelijkheid was, maar hij most iets zeggen, om 't zenuwgekrop in z'n keel te luchten.

‘Ziezoo, Boudewijn, Prinses en Siegfried’, praatte zij de poppe-snuiten toe: ‘nou spelen jullie niet de beest, terwijl ik afruim, en je sleept selderjuu niet alles van z'n plaats, of je zel 'r van lusten!....’

Kwiek, in elk van 'r gebaren de zieke tante nabootsend, borg ze de niet gebruikte tafelvoorwerpen in de kasten, klom op stoelen als ze 'r niet bij kon, en in 't keukentje, op 't punt de half-gare aarpels nòg 'ns te koken, kreeg ze den inval-omzalig-bij-te-zingen, om ze liever te bakken, zooas tante Toos 't zoo héérlijk met 'n klontje vet kon. Sekuurtjes, piender wijfje, dat 'r niet an dacht, om zich te branden, zette ze de pan op, eerst droog, toen met 't uit den keulschen pot gejaapt geel kluitje, dat pssscht!.... pssscht!.... schreeuwde, en tusschen de sputterende bobbeltjes door, as 'n pa-

[p. 226]

ling, die de bibberatie te pakken had, langs den pannerand weg prebeerde te kommen, en as 't zag dat 't nergens lukte, dat 'r geen gaatje was om tusschendoor te sliepen, as 'n tol die z'n vaart kwijt raakte bleef kribbebijten, en met zes belleblaasies tegelijk an z'n neus pissscht, pissscht bleef jengelen, tot 't de pan 'r keel uithing, en 'r van 't krijschleelijkie met al z'n praats, niks as 'n bruin plassie overschoot. As tante in gosnaam maar niet te vroeg uit 'r bed kwam.... Zoo'n kookspelletje was tienmaal fijner, as in de voorkamer opgesloten zitten, met je-mag-dit-en-je-mag-dat-niet! Op den wiebelenden keukenstoel boog ze zich over de pan, telkens weer met 'n kouwen aarpel in de eene en 't mesje in de andere hand. Elk reepie, elk schijfie, dun of dik, schors of scheef, was 'n nieuw plezier. Ze dejen allemaal of ze de pee an 't pootjebajen in 't kokende vet hadden, scheelden van de schrik, zoo wit of ze wonderolie in hadden gekregen, maar an 't end werden ze bruin as gare poffertjes, en 'r waren 'r bij, die 'r zelf zoo'n schik in hadden, dat ze met mekaar deeën wie 'r 't eerst héélemaal as de nikker van Sinterklaas uit zou zien. Pietepoes was 'r nieuwsgierig bij op de keukentafel gesprongen, en die zee: ‘Nououou, jij doet 't wat gauauauw, veel gauauauwer as de vrouououw!’ en die was net zoo bang as zij voor de stekende spetjes, die op je vingers loerden, as je te dicht in d'r buurt kwam, en die nog smeriger prikten as 'n speld. Toen 'r an geen van de schijfies meer wat te bruinen viel, de meeste zoo

[p. 227]

zwart as de onderkant van de pan, boven 't stoomende stel waren geworden, draaide ze de pitten voorzichtig af, en lepelde 't keurig gerecht op 'n schaaltje. Poetie kreeg 't moes, en blies 'r tegen met 'n bollen staart, omdat de damp 'r af sloeg. Zij, zachtjes-zingend van ingehouden plezier, liep met 't schaaltje naar boven. Tante Toos sliep, was haast niet wakker te porren. Maar dat most nou maar. Gebakken aarpels hield je niet warm, en de kouwe smurrie op den stoel naast 't bed, kon 't mensch natuurlijk niet meer eten.

‘Nou?’, zei 't kind: ‘dat zel je lusten.... Dat heb ik voor je klaar gemaakt...’

Tante Toos, die van benauwdheid begon te hijgen, wou 'r eerst niet an, maar toen ze de teleurstelling op 't verhitte gezicht van 't meisje, dat zich zoo schrikkelijk voor 'r had uitgesloofd, zag, nam ze 'n verkoold perkamenten schijfje tusschen 'r vingers, blies 'r nog harder as pietepoes tegen, beknabbelde 't met trage kaken, en terwijl ze 't zonnekind, de prachtige robbedoes, die met 't schaaltje

[p. 228]

in de kleuterpootjes op 'n loftuiting stond te wachten, met de oogen-van-vroeger bekeek, 't beeld van 't goudblonde ding, als iets kostelijks in 't leege kamertje van 'r hoofd beglimlachte, zei ze, en 'r was iets krankzinnig-weemoedigs, iets vreemds en uitgerusts in 'r stem:

‘Wat smaakt dàt lekker.... Zoo iets lekkers heb 'k nog nooit gegeten, schat, kleine dochter van me....’

‘Jij krijgt de helft en Koert krijgt de andere helft.... Die oom Kobus, hè?.... Wat 'n keukenhen, hè?.... Ik zee nog zoo: laat mijn de aarpels maar koken, maar hij het overal en van niks verstand.... Je zel is zien hoe je d'r van opknapt.... Maar je komt je bed nog niet uit.... De dokter wil niet dat je d'r uit komt.... Zel ik d'r een in je mond steken.... Hou open, eene, tweeje, drieje.... Smaakt-ie zoo niet véél lekkerder as lekkerde-lekker?....’

‘'k Heb ze nog nooit zóó geproefd’, zei de zieke vrouw, die nog op 't eerste hapje lag te pruimen en nou maar weer 'r oogen sloot.

‘Nou neem ik wat je heb laten staan mee na benejen, om 't schoon te maken - je vork heb-ie nog noodig - en in je boterhammen, die ik voor je klaar heb gemaakt, krijg-ie nog wel trek eer 't avond is - en je ei, lus je je ei niet....?’

‘Nee, m'n kind....’

‘Zoo, da's jouw portie gebakken aarpels.... Nou mot je weer niet eigenwijs zijn, en ze dadelijk opeten.... Die andere portie is voor Koert.... Ik kom daalijk kijken of je ze op het....’

[p. 229]

Dan dribbelde ze 't gangetje door, om 'r broer te verrassen, maar tante Toos riep 'r nog even terug.’

‘Het Kobus je niks gezeid, Lena?’

‘Wat mot-ie gezeid hebben?’

‘Dat weet 'k niet....’

‘As jij 't niet weet, hoe ken ik 't dan weten?’

‘Is 'r....’, vroeg de oude vrouw aarzelend: ‘Is 'r.... leit 'r.... is 'r geen brief gekommen....?’

‘Nee. As 'r een gebracht wordt, mot ik 'r voor hèm met me vingers afblijven.... Bedoel je dat?’

‘Ik bedoel niks,’ zei tante Toos, nog altijd met de aarpelpruim in 'r mond achterover leunend: ‘breng Koert z'n aarpels maar....’

Opnieuw klonken de stevige dribbelvoetjes over de houten gang.

‘Koert,’ zei ze, nog met de deur wijd open: ‘nou zel je me niet gelooven, maar dat heb ik heelemaal alleen, zonder iemand 'r bij, in de keuken voor je gebakken.... Dacht ik 't niet?.... Die andere heb je natuurlijk óók niet gelust.... Leg d'r nou niet zoo vervelend bij.... Je scheelt ommers niks as dat je verkouwen ben! Asjeblief.... As ze koud worden, ken 'k ze wegsmijten....’

‘Eet jij ze maar op’, zei-ie kregelig-ondankbaar.

Toen werd ze nijdig as 'n spin.

‘Je zèl ze eten, versta je!.... Wat bennen dat voor manieren?.... Tante Toos zeit dat zij 't niet eens zoo ken.... Die zuigt 'r op as op sjokola.... As je ze niet eet, zel 'k an Friedel zeggen, dat je verliefd op 'r ben, maar dat ze je niet trouwen

[p. 230]

mot, enne dat ik niet bij jullie kom losjeeren, want dat je mijn gebakken aarpels niet lus!’

't Was de eerste keer, dat ze 'm an 't groote geheim herinnerde, dat-ie 'r dien avond na 't geknip van de nagels, 't pepermunt-gesnoep en z'n dreigend-opgeheven hand, verteld had. Ineens verschoot-ie van kleur, en 'n brokje aardappel, dat 'r uitzag als 'n spaander verbrand hout, in den mond met den koortsuitslag stekend, onderging-ie de schandalige chantage.

‘Nou?’ vroeg ze, en in dat eene woordje, begeleid door 'r groote, starende oogen, en 't geplet van 'r lippen, lag zoo'n belangstellende gretigheid, dat-ie wel antwoorden most.

‘Fijn,’ zei-ie, bij de bitterheid van 't verkoolde korstje 'n gezicht trekkend, of-ie 'n kaneelstangetje bekauwde.

‘Zel je alles opeten?.... Enne niks achter je bed weg moffelen?’....

Hij schudde 't hoofd in belofte, riep 'r net zoo as tante achterna, toen ze met den stapel vuile borden en koppen bij de deur balanceerde.

‘Leentje....’

Ze hoorde 'm niet zoo heesch as-ie was. Toen bonkte-ie met den stoel bij z'n bed heen en weer, keek ze om.

‘Is 'r geen brief gekommen?’

‘Nee!’ zei ze geïnteresseerd: ‘wat motten jullie toch allemaal met 'n brief? Dat vraagt oom Kobus en tante en nou weer jij....’

‘Niks’, ontkende Koert, wachtend tot ze weg

[p. 231]

was, om 't bittere propje onder de andere pataten te verstoppen - kleur op kleur - daar kraaide geen haan naar. 't Had 'm op de lippen gebrand, om 't zusje wéér in vertrouwen te nemen, 'r iets wanhopigs - iets meer dan ergs te vertellen - dat-ie, dat-ie onder in de kist van oom Kobus, die 't verstopt had, zonder op te letten, dat hij door z'n oogspleetjes had liggen spionneeren, twee zijdjes van 'n brief had gevonden - zijdjes met hoopies inktmoppen - zijdjes, die Kobus had motten overschrijven - zijdjes, die begonnen met de gemeenste, vieste woorden: ‘Geliefde mejuffrouw Friedel Wetter! Eindelijk ken ik u zeggen dat ik u lief heb, gelijk ik hoop dat gij mij lief heeft, en dat mijn ziel van gretig verlangen beeft, om uwe kuische lippen te mogen kussen....’ Daar-achter was de eerste groote peerdrupsinktmop gevallen. Koert had door die ontdekking den genade-slag gekregen. De smerigheid van oom Kobus, om óók op Friedel verliefd te raken, was iets om je bij van kant te maken, en dat had 'm zóó troosteloos over den dood met Lena, dienzelfden morgen, doen spreken, dat ze gedreigd had 'm op z'n gezicht te slaan, as-ie 'r niet mee ophield. De koorts en de heeschheid hadden 'm vinnig te pakken, en vóór-ie de tragische ontdekking dee, had-ie over den gestorven, besten vriend liggen tobben, maar nà z'n snuffelen in Ko's kist, terwijl-ie klappertandde van kou-en-warmte, na de vondst onder 't rommelgedoe, dat de oom als 'n relikwie bewaarde, was-ie van 't eene uiterste in 't andere gevallen - van 'n

[p. 232]

dolle verwoedheid, die 'm 'n pijp van Kobus in 'n hoek an gruzelementen had laten smijten, tot 'n levensbeuheid, die 'm onder 't dek, als 'n saterend gedrocht, naar de strot sprong. Die gluuperd, die vent zonder haar, die altijd de stiekemerd uithing, de gemeene verrajer, die elk uur van den dag poeslief met je omging en 'n kwartier in den wind na z'n zure pijpen stonk, die ouwe gek met z'n pommade en z'n dassen - nou begon je alles te begrijpen - had verdikkeme, verdorie, 'n oogie op zijn Friedel. Vannacht, had-ie 'r 'n voorgevoel van gehad, toen Kobus, die nooit 'n pen in z'n eeltige vingers hield, zoo onder de lamp zat te zwoegen - nou was alles uit, alles mis, alles afgeloopen - de twee zijdjes, nat dichtgevouwen, met de letters in spiegelschrift op mekaar klevend, maar met 't schandalig begin duidelijk leesbaar: en as je ze voor 't spiegeltje bekeek met nog meer onfatsoenlijke woorden - dat klad van den liefdesbrief, met den hobbeligen slotzin: ‘Uw geëerd en geliefd antwoord ten spoedigste wachtend, teekent zich....’, maakte voor goed 'n eind aan de vriendschap met den judas-onderkruiper, die de overgrootvader van Friedel had kennen wezen. Hij stond niet meer uit z'n bed op. Al schreef de dokter honderd drankies voor: hij zou zich vast en stellig laten doodhongeren, en hoe eerder ze 'm na 't Ziekenhuis brachten, hoe eerder-ie van den slaapgenoot, den laaghartigen kerel met den kalen knikker, af was....

Wanneer Kobus minder met z'n eigen gedach-

[p. 233]

ten bezig geweest was, toen-ie in schafttijd z'n praatje was wezen maken, zou-ie de vernietigende minachting in de oogen van den jongen opgelet hebben.

Bij drieën werd 'r gescheld, holderdebolde Leentje, die de vaten met warm en koud water gespoeld had, met 'n brief de trap op naar tante Toos, die 'r 'n nieuwe hartklopping van kreeg en gehaast 'r bril opzette, om te zien an wie-ie geadresseerd was. 't Was geen brief, enkel 'n circulaire in enveloppe, zonder adres, van 'n modemagazijn - allemaal juffrouwen in d'r onderlijfje, met buste-houders en bloote armen.

‘Wat was dat?’ vroeg Koert, toen ze bij hem binnenkeek.

‘Je het mijn gebakken aarpels tóch laten staan, spook van 'n merakel!’, schold ze: ‘en nou zei je 't niet weten, enne je krijgt 'm niet te zien.... Da's je straf....’

Toen probeerde Koert 't, ziek van nieuwsgierigheid bij tante Toos, maar hoe-ie met z'n stem als 'n gebarsten test trachtte te roepen, de ouwe vrouw hoorde 'r niks van.

Benee was Friedel zelf op bezoek. Die had van 'r vader gehoord, dat Koert te bed lag, wipte twee seconden aan. Leentje, die al 'r poppen naast mekaar in bed had gelegd, om 'r handen vrij te hebben, lag met 'r rokjes hoogopgebonden den keukenvloer te schrobben. Ze keek 'r vijandin met valsche priem-oogjes an, 'r allerminst door gesticht dat de bemoeial zonder 'r voeten te vegen,

[p. 234]

door 't sopje van schuimend zeep heen-stapte.

‘Mag jij zoo met water knoeien?’, vroeg Friedel, maar nou ook net met de stomste vraag in huis vallend.

‘Is 't jouw water?’

‘Nee, maar jij maakt die heele keuken schmierig....’

‘Is 't jouw keuken?’

‘Iek zal een boekje over jou open doen, freches Ding!’, zei Friedel, op de teenen getrapt: ‘het ies zonde van al die zeep....’

‘Is 't jouw zeep?’

‘Ies jouw broeder Koert krank?’

‘Krank - krank - dat versta ik niet....’

‘Liegt der goede Koert in zijn bed?’

‘Ja en tante ook....’

‘Liegen er twee zieken ien bed?’

‘Mag dat enkel bij jullie thuis?.... Koert is nog erger as Jo, die gestorven is, enne tante nòg erger.... Blijf nou niet met je smerige schoenen op de schoone steenen staan.... Wij kliederhielen niet zooas jullie, die bang bennen voor water....

‘Ies tante heusch krank....!’

Toen haalde Lena 'r kittige schoudertjes op, boende 'r hevig op los, en Friedel, die 'r graag 'n mep zou gegeven hebben, als 't háár zusje geweest was, liep brutaal omhoog en klopte bij tante Toos aan. Gewend om met zieken om te gaan, schudde ze 't bed van de oude vrouw en toen ze zag wat 'r voor wanhopigs op den stoel voor 't ledikant stond - twee ingedroogde scheve boterhammen - 'n

[p. 235]

[p. 236]

groen-zwart gekookt ei en 'n zoodje as kippen in 'n bun op mekaar gedrongen, pikzwarte aardappel-schijfjes, begon zij op haar beurt 't huismoedertje uit te hangen. Dat zat 'r niet glad. Lena had de keukendeur van binnen afgesloten. Die verdraaide 't te schrobben en te dweilen, as iedereen de plekkies, die ze pas schoon had, weer vol smurrie-voeten liep. En die dacht 'r niet aan, maar ook geen duizendste seconde, om zich 't werk uit de handen te laten nemen.

't Belette Friedel niet naar 'r eigen woning te gaan, en daar uit 'n op 'n klein pitje pruttelend pannetje 'n portie over te lepelen. Net toen ze 'r klaar mee was, en 'n servet om 't schaaltje gebonden had, schelde de Post. 'n Brief met vijf groene lakkies en in elk lakkie de afdruk van 'n cent. Ze zette den tand van 'n keukenvork in de enveloppe, sneed 'r zoo open - las de zware letters, overal even dik en buikig: ‘Geliefde mejuffrouw Wetter! Eindelijk ken ik u zeggen, dat ik u lief heb, gelijk ik hoop dat gij mij lief heeft, en dat mijn ziel brandt (er had beeft gestaan, maar dat was verbeterd) om uwe kuische lippen te mogen kussen...’

‘Goeien middag’, zei Godefroid Mourier, frisch van de wandeling naar de Philips Papierfabriek binnenkomend - hij was geslaagd: Maandag kon-ie 'r an 't werk - ‘stoor ik?’

‘Nee’, zei Friedel met 'n kleur van schrik, en den eersten liefdesbrief van 'r jonge leven verfrommelde ze, gelijk dit met alle uitingen van dien aard, als de lezer betrapt wordt, geschiedt: ‘ik moet wat

[p. 237]

eten aan die arme moeder van Koboes brengen.... Iek bien dadelijk weer terug....’

Onderweg, den brief verder lezend, met 't aan 'r hand bungelend schaaltje, wist ze niet hoe ze 'r mee an most. In elk geval kon ze 't eten rustig brengen, omdat Kobus niet thuis was. 't Beste was 'r met vader over te spreken. Koboes verliebt.... Koboes.... Koboes met zijn Glatze en die dikke vienger....

Tante Toos keek met de vriendelijkheid van 'n vrouw, die 't nieuwe kostuum van 'n andere vrouw taxeert, naar 't van vet druipend servetje, toen Friedel 't schaaltje ontknoopte. Ze kwam weer op dreef na 't languit rusten.

‘Dank je, kind’, zei ze, terwijl de uienlucht 'r tegensloeg - alles deeën die Duitschers met uien - maar 'r van proeven kon ze niet - wie maakte 'r in Godsnaam haaschee van longen?.... Om 't uur van je dood te verhaasten!....

‘Het Ko jou 'n brief geschreven?’

‘Mij, nee’, jokte 't meisje, en ze kreeg 'r weer 'n kleur bij.

Toen dacht de moeder verdrietig: ze houdt van 'm - anders zou ze niet zóó liegen, dat je 't an 'r ziet.

Koert, die gauw z'n haar geborsteld en z'n handen gewasschen had, zei met 'n heesche fluisterstem, of 'r 'n dozijn in z'n buurt sliepen, dat-ie de haché heerlijk vond. Uit de handen van Friedel zou-ie alles gegeten hebben, zelfs de verkoolde, gestolten spaanders van Leentje, die benejen de poppen in den gootsteen 'n Zaterdag-avond-beurt gaf.