|
| |
| |
| |
XVII.
Zóó duizelig, dat ze zich telkens most vastgrijpen, was tante Toos al heel vroeg in 't keukentje bezig geweest, om de boterhammen en de koffie voor Kobus en Koert klaar te maken, maar nog voor één van ze benejen was, kroop ze weer naast Lena in 't groote bed, en toen ze languit lee, tolde ze net zoo in 't wilde, in 'n warrelende draaikolk, as op dien ellendigen avond, toen ze voor 't eerst met 'r zoon over de Wetter's herrie had, en ze 't vertikte, om na benejen te kommen. ‘Moeder Maria! Moeder Maria!’, mummelde 't uit 'r hortend-hijgenden mond - en omdat ze mateloos-lang, onpeilbaar-diep in de ruimte zonder wanden, in de oneindigheid, waar je vrij van lichaam dreef en waar je toch met kreunende schokken verzakte, viel en geslingerd werd, omhoog werd geheven en met 'n folterzwaai in de zuiging verzwolgen, greep ze zich in 'r doodsangst, in 'r aanvoelen, dat ze geroepen wier, dat 't 'r afscheid was, aan de in 'r klauwende vingers afbrekende pluizen van de deken vast.
‘Wat is 'r?.... Wat doe je tante?’, vroeg Lena, die 'r al niks van begrepen had, dat de ouwe vrouw, pas opgestaan, nog 'ns kwam uitrusten - nog nooit was dat gebeurd - en ze bukte zich op 'r knieën, bang bij 't strompelend stooten van den adem die dan weer wegbleef, dan met schorre, piepende rukjes bewoog, of-ie benee vast werd gehouen, en probeerde los te kommen.
| |
| |
Tante Toos knipperde met licht-schuwe oogen, trachtte 'n houvast aan de deken en 't hoofdkussen te vinden, zuchtte zoo moeilijk of ze bekaf van 't loopen was, en toen de zoldering niet langer door 't kamertje heen en weer zwiepte, de spiegel uit z'n gezwalp naar 't gestukadoord schoorsteentje terug-schommelde, en 't ledikant op de monsterachtig-hellende roetschbaan stilhield, boog ze 't hoofd met de witte haren in 't kussen, en daar werden werachies heele plekkies zoo nat of 'r uit 't kommetje melk, dat 't kind wel is op d'r bed kreeg, heele scheutjes gemorst waren.
Leentje zag 't in onthutsing gebeuren.
‘Wat is 'r dan, da-je al zoo vroeg huilt?’, vroeg ze: ‘is d'r alweer keet met oome Kobus....?’
‘Nee nee’, zei tante, met moeite 'r gesnik inhoudend: ‘....ik voel me zoo naar....’
‘Ik heb ommers niks gedaan?’ vroeg Lena nog eens - as je huilde had je je bezeerd, of was 'r de een of ander, die je pestte....
‘Nee, jij ben - jij ben 'n schat’, zei de vrouw, 'r arm om 't slanke meisjeslichaam heenslaand - in de ellende van 't oogenblik, de bonzende klopping van 'r zenuw-stekend hart, bij de verkleuming van 'r voeten en de prikkelende tinteling van 'r slapende vingers, had ze de oplaaiende behoefte zich bij iemand in 'r vereenzaming aan te schurken - ze dacht niet meer aan de ruzietjes met 't kind, niet aan de klappen, die ze gekregen had, niet aan al wat 'r in de latere maanden gebeurd was - ze lag in 't bed, dat met 'r in den afgrond,
| |
| |
in de gedrochtelijke diepte, als 'n papieren vod in 'n wervelwind, rond-gegierd had, en ze omkoesterde iets weeks en warms, iets dat bij 'r laatste beetje leven behoorde: ‘jij ben 'n lieverd, jij ken 't niet helpen..... Geef me 'n zoen....’
't Kind dorst niet nee zeggen, nou tante zoo vreeselijk snikte - ze boog zich over 't zilverwit hoofd, zocht 'n droog plekkie voor 'r lippen, waar ze de vieze tranen niet proeven kon.
| |
| |
‘Dank je’, zei de vrouw: ‘en sta nou vast op, want ik kèn 't nog niet. Ik ben zoo raar in me hoofd - ik kèn 't niet.... En snij zelf je boterhammen, zonder in je vingers te japen.... En, en....’ - 't kwam 'r alles uit, zachtjes en angstig, omdat de vrees voor 'n nieuwe duizeling 'r dwars zat -: ‘en - en ruim dan weer af, voorzichtig, zel je, want ik ken niks - en niemeer as 'n hallef flesschie melk nemen - en aarpelen bennen 'r genoeg, en....’
Meer zei ze niet, want ze ging voor den derden keer, wel niet zoo lang en zoo gruwelijk, maar 't matras glee onder 'r weg, en ze dook weer in de leegte of ze 't raamkozijn bij 't zeemeleeren der ruiten losliet, en nog 'n heel eind most vallen eer ze op den beganen grond terecht kwam.
‘Laat mijn maar zorgen’, praatte Lena opgewekt: ‘je ken rustig blijven uitslapen, as je d'r zin in het, hoor-ie?.... En as je strakkies benejen komt, zel je d'r van op staan kijken.... Je hoeft niks verder te zeggen.... Zel ik 'n ei voor je koken, hallef zacht? Of zel ik d'r een klussen in 'n glas melk, met 't glibberdingetje 'r met 'n vork uitgehaald?.... 'k Weet 't zoo goed as jij, hoor!.... Maar met 't lint in me haar mot je me effen hellepen.... Anders trek 'k 't wéér in de knoop....’
Met 'r bloote armpjes hield ze 't bij 't knotje goudhaar, maar tante lag weer te vechten met 'r adem, net as de kees van de buren, die telkes in z'n slaap stuipen had, en dan met z'n pooten lee te trekken, of-ie in z'n droom na 'n anderen hond toe zou loopen.
| |
| |
‘Wil jij me vlechie vasthouen, tante, of wil je me strik....’
‘Hè! Hè!’ zuchtte tante Toos, gulzig ademend, en terwijl 'r bevende vingers 't lint in 'n slordigen strik knutselden, had ze moeite rechtop te blijven zitten. Hijgend lag ze weer achterover, en door 'r tranen keek ze naar de vlotte bewegingen van 't kind, waarop ze anders honderd-en-een aanmerkingen zou hebben gemaakt - dat 't zich wiesch met 'r jurk an en met 't lint in 'r haar - dat ze kudderde zonder zeep, bang voor 't bijten van 't schuim in 'r oogen - dat ze 'r mond spoelde, met 'n gespet van je welste tegen 't behang - dat 'r nou al 'n kous afzakte - en ze de banden van 'r schort in den knoop had getrokken - ze zag 't alles uit gewoonte-om-alles-te-zien, maar ze sprak 'r geen woord bij, zoo lammenadig as ze zich voelde, en zoo telkens as ze weer most denken, dat ze 't niet lang meer zou maken.
Oom Kobus liep net door 't voortuintje naar de fabriek, toen Leentje in de huiskamer kwam. Die ging 'r vandoor zonder moeder goeien dag te zeggen, omdat-ie 'r zeker van was, dat ze, na de woordenwisseling van den nacht, met opzet boven bleef - 't werd onhoudbaar met 't mensch, dat 't 'n straf vond, as hij an trouwen dacht! - en omdat-ie nog eerst den brief van zes zijdjes in de bus an 't end van de straat wou steken - 'm bij Wetter zelf te bezorgen had-ie niet gedurfd. Friedel kreeg 'm nou toch tegen den middag, as ze den tijd had 'm te lezen, en Wetter niet thuis was.
| |
| |
Koert's bord met de door tante gesnejen boterhammen stond 'r nog net zoo. Die kwam al z'n leven te laat op de fabriek, as-ie nóú nog boven was.... Als 'n lenig eekhoorntje wipte ze de trap op, smeet de slaapkamerdeur open, en riep:
‘Koert! Koert!.... Leg-ie nog in je bed....? Gossie, jongen, schaam-ie je je niet?’
Hij stutte op in z'n ledikant, maar ze verstond 'm niet. Hij was zoo heesch, had 't zoo te pakken, dat-ie doofstommetje most spelen, en toen-ie zich inspande om 't 'r duidelijk te maken, dat oom Kobus voor hem de boodschap zou afgeven, dat-ie niet praten kon, en dat-ie in z'n bed lee te bibberen, raakte-ie zoo gemeen an 't hoesten, of-ie om 'r bang te maken opzettelijk blafte.
Daar stond Leentje 'n seconde paf van. Twee zieken ineens. Precies as bij de Wetter's. As oom Kobus nou ook nog in bed kroop, waren ze fijn allemaal ziek. 't Kon háár niemedal schelen. Hoe meer d'r van de vloer waren, hoe minder 'r vuil wier gemaakt, nou zij 'r alleen voor stond. Dat knapte ze tienmaal vlugger as Tante Toos, die alles op d'r elf-en-dertigste kon doen, op.
‘Zel ik je brood op je bed brengen, Koert?’
Hij schudde 't hoofd, had ook al geen trek.
‘Da's klessen’, zee ze, 't smerige waschwater van oom Kobus, dat 'r pikzwart uitzag - Kobus had niet voor niets 'n liefdesbrief van zes zijdjes tot drie uur in den nacht, bij 'n fleschje met te veel inkt en 'n lekkenden penhouder, zitten schrijven - eerst in den emmer overhevelend - schan- | |
| |
dalig,
om 'n ander as meid te gebruiken! -: ‘daar gebeurt niks van! As je niet eet, wor je zoo mager as 'n pier.... Je zal is zien, as je je brood slikt, hoe je dadelijk weer spreken ken....’
Weer weigerde-ie met 'n schudden van z'n hoofd.
‘Nou zellen wij is zien wie de baas is’, zei ze: ‘tante Toos is ook ziek, en ik ken geen ziekenhuis bedienen, en 't huishouen narijen, as iedereen z'n eigen zin doet.... Zel ik je haar kammen.... Met zoo'n ragebol ken je niet blijven leggen, en je handen mot je 'n beurt geven.... Die hebben toch niks met je keelgat te maken....’
Hij wou niet dat ze te dicht bij z'n bed kwam, bang dat zij 't ook te pakken zou krijgen. Maar ze was niet te houen, nou 't spelletje begonnen was, klom op 'n stoel, en kamde heel handig en vlug tot 'r 'n scheiding met zwierige bochten gelinieerd was. Toen bracht ze 'm de boterhammen met suiker 'r op, wat-ie wel zou lusten, en wat goed voor 'n keel, die niet praten kon, was. Voor tante Toos kookte ze 'n ei. Ze had 't zoo dikwijls gezien, dat 't geen kunst voor 'r was.
Met kokend water kon je 'r gerust alléén laten - ze had zooveel van de verhalen van Koert z'n verbranden voet gehoord - toen zij pas op de wereld gekommen was, en hij 'n warme kruik voor haar klaar had willen maken - dat ze 'r al as kind, dat nog niet eens praten kon, de stuipen voor op 'r lichaam had. Ze dee tot in kleinigheden zooas tante Toos 't dee: 't ei kalmpies-an in 't netje, en dat an 't touwtje, voorzichtig buiten de stoom
| |
| |
om, in den ketel laten zakken - niet stooten, niet schokken - as d'r 'n barst in kwam, kreeg 't ei allemaal witte bobbels op z'n buik. En dat bleef natuurlijk wel allemaal ei, maar 't was net zoo'n
misselijk gezicht as de kin van den schoenlapper, die zulke koeien van wratten bij z'n lip had, dat de barbier 'm 't laatst van al z'n klanten schoor, omdat zùlk inzeepen alleen 'n kwartier duurde. Dat had ze gehoord en gezien, toen ze met Ko- | |
| |
bus-met-'n-baard-van-vier-dagen
mee had gemogen. 't Liep alles zoo van 'n leien dak, dat tante 't 'r niet had kennen verbeteren. 't Smeren van de boterhammen lukte alleen niet te makkelijk, want 't brood was oudbakken en de boter hard. Hoe je 't prakkizeerde: de punt van 't mes krulde 't korrelend meel mee - 't brood werd niet beboterd, maar de boter bebrood. Toen zette ze 't vlootje op den wasem van den ketel, en nou hielp 'r geen moedertje-lief an - 't wier precies as 't ijs in de vaart, as de zon 'r op scheen - om den rand op den bojem traande 'n gelig papje en in 't midden wier de klont, die 'r niks van begreep wat 'r onder 'm an de gang was, hoe langer hoe kleiner. Boven in de slaapkamer, keek tante, die zich gelukkig uitgekleed had - 'n paar keer had Lena benepen geluisterd, toen 'r gestommeld wier, of ze toch opstond - met suffige oogen naar 't moedertjes-gedoe van 't kind, prees de boterhammen, die aan de bedzij dun en aan de raamzij gezwollen waren, maar dat hinderde niet: zij zou aan de bedzij happen, en toen ze, in behoefte 't meisje te beloonen, 't ei tegen 't hoofdeind klopte, om 'r 't kapje af te pellen, was 't alles keurig in orde, enkel 'n tikje te groen en te zwart van 't lange koken. Dat was de schuld van de kip of van de boter, zei 't meisje, en 't hinderde geen steek, want tante liet 't allemaal, de glijbaan-boterhammen, geel van de ingezogen boter, en 't keiharde ei op den stoel naast 'r bed staan, tot ze trek zou krijgen, en die kreeg ze de eerste dagen niet.
| |
| |
Benee at Leentje, zich bedwingend om niet te zingen bij 't feest van zooveel gezellige zieken en 't de baas kennen spelen, zonder dat op iedere slak zout wier gelegd, enkel wat en hoe zij 't wou. De pot-van-de-appelestroop, die haast leeg was, likte ze zuinigjes schoon, zoo tot in de benedenste riggeltjes, dat je niet meer kon zien wat 'r in geweest was, en ze nam met 'n geweten, dat zich niet te lang schuldig voelde, eens zooveel boter. Pietepoes zat bij 'r op schoot, wat anders niet mocht voor de haren - 'r mocht nooit niemendal wat! - en die kleefden nou wel an 'r strooperige vingertjes, omdat ze 'm verliefderig aaide, as-ie 'r kopjes gaf, maar dat ging strakkies met 't wasschen in de keuken, in één moeite door. Voor de huiselijkheid had ze op elken stoel 'n pop gezet. Daar praatte ze zachies mee - dat ze d'r bord leeg mosten eten, dat ze niet met volle monden mosten kletsen, dat ze niet elken hap mosten wegspoelen, want dat de metselaars dat met de tras en de kalk ook deeën.
Hoe zachtjes ze babbelde - ze vergat in de fantasie van 't spelletje de vrouw boven, zoo as ze 't ei in den ketel bij 't ontdooien van de boter vergeten had - en tante, in de rust tot 'r zelf komend, hoorde 't vermanend, opklaterend stemmetje: ‘Zel je nou wat minder druk doen, beest van 'n meid?.... Mot je je tien gebojen bij alles gebruiken?.... As ik je nog is waarschouw, schandaal, ga je na boven en 'r onder!.... Nee, Boudewijn, daar trejen we niet in! Of jij nou op je stoel zit
| |
| |
te draaien, merakel van 'n kind, dan ha-je je mond open motten doen, vóór je an tafel kwam! 't Bennen geen manieren, om middenin van tafel op te staan!.... Toe maar, prinses, jij groeit god-beter voor de galg op!.... Ik zou d'r in stikken! Gun je 'n ander niks? En de korsten opeten!.... Zit jij weer met je zuurkool te kieskauwen, Siegfried?.... Geef je nog brutale bekken toe, doerak van 'n jongen?.... Slik door, lastig leugen-merakel! En as je 't lef het 'r balletjes van te draaien, en ze an de poes te geven, krijg je op je falie!.... Ik werk me kapot, en jullie behandelen mijn as oud vuil....’
Toen was 'r iemand an de deur, hield 't stemmetje, dat zoo sprak als tante de laatste maanden in 'r prikkelbaarheid gesproken en gesnauwd had, op. Ze zee benejen enkel nog tegen Boudewijn, de Prinses en Siegfried, om na 't eten te danken, en babbelde toen als 'n ratel met den melkboer, an wien ze vertelde, dat tante en Koert lekkerfijn in bed leeën, dat ze gister Jo in 'n kissie in den grond had zien zakken, dat ze zelf eieren gekookt had, en dat-ie 'r geen verzuurd beugelflesschie most geven, want dat-ie 't anders morgen vroeg weer terug kreeg. De bedrijvige voetjes klonken als castagnetten door 't huisje, terwijl ze den boel afruimde, en in de keuken de borden en koppen 'n beurt met soda en zeep gaf, zooas ze in geen jaren hadden gehad. An den groentenboer zee ze, dat 'r niks noodig was, dat 'r aardappelen zat waren, en toch kreeg ze 'n appel kedoo, dien ze onder 't werk met schil en al opat. As 'r 'n
| |
| |
koopman an de deur kwam, keek ze eigenwijs naar wat-ie had, draafde ze de trap op, en kwam 'r vertelsel doen. Koert sliep, dee zoo raar as Jo, of hield zich maar zoo.
‘Ik geloof,’ had-ie 'r bij 'r laatste bezoek, toen-ie nog wakker was, met 'n gezicht as 'n oorwurm en met 'n stem, of-ie van voren af aan zou motten leeren praten, gezeid: ‘dat 'k net eender as Jo dood ga, Lena....’
Hij meende 't. Wat 'r met z'n vriend gebeurd was, wachtte hèm ook....
‘Ik spreek niet met je,’ had ze nijdig geantwoord: ‘as je 't nòg is zeit, akelig dier, sla ik je op je gezicht!’
‘Daar hou je me niet mee in 't leven,’ had hij met z'n nare, kapotte stem, as 'n oud mannetje-op-de-bedeeling geantwoord: ‘....às ik dood ben....’
‘Dan zal ik je zoo ranselen, dat je weer levend wordt, en nou praat ik niet meer met je, leelijk spook! Jij denkt alleen an jezelf.... As 't maar uit is!’
In 't keukentje, warendig netjes opgeruimd, schilde ze de aarpels. Dikwijls had ze tante Toos mee maggen helpen, om te pitten - nou jaste ze zelf. Maar of de duvel 'r mee speelde: tante had gister de makkelijkste uitgezocht en de moeilijkste met bochels, kromme schoeren en waterhoofies voor haar laten leggen. Telkens as 'n bleeke kanjer, zonder huid en haar - 'r waren 'r met sikken en snorren - in den emmer ploempte, en 'r waterdruppels an de haal gingen, zei ze 't nummer tot zoover ze tellen kon, en begon dan nog is van voren af an.
| |
| |
Effen voor Kobus thuis kwam schaften, wipte de controleerende geneesheer van de fabriek, voor Koert op bezoek, en die keek meteen naar tante Toos. Koert was niemendal - 'n paar dagen 'r onder en zweeten - met tante Toos bleef-ie 'n heele poos alleen, en toen-ie wegging huilde ze eens zoo hard - ze kon bij die jonge kinderen niet gemist worden - as de dokter zóóveel in de buurt van 'r hart hoorde wist ze hoe laat 't was.
‘Ik hoor in die buurt, dat je honderd wordt,’ zei de geneesheer, maar toen-ie Kobus in de gang tegenkwam liep-ie 'n eind met 'm op, en de zoon, die enkel met z'n gedachten bij z'n brief van-vannacht was, kwam bezorgd thuis, zei geen woord, en kookte de aarpels samen met Lena, die 't liever alleen had gedaan, maar de pan niet boven de aanrecht durfde keeren, zooas tante 't altijd dee.
Nou, Kobus was 'n stommerd. Die liet meer as de helft in den gootsteen vallen, toen-ie 't met zoo'n schrikkelijke bluf wou voordoen, en toen ze op de borden kwamen waren ze zóó hard, dat je ze met twee handen nòg niet kon moesen.
‘As hij weg is, zal ik ze voor tante overkoken,’ dacht 't kind: ‘met mannen in de keuken is 't niks gedaan....’
|
|
Auteursrecht onbekend