|
| |
XIII.
Ze ging 'r bij tekeer, de grootmoeder, of 'r laatste uur angebroken was, of ze den morgen niet meer zou halen. Eerst dacht Mourier, die nog geen oog dicht had gedaan, zoo als elk geluid, in 't bed van den jongen, 'm deed luisteren, dat 'r onraad was, want de ouwe vrouw zette 'n keel op, of ze gewurgd werd, en ze bleef gillen en lamenteeren tegen de sussende stem van 't jonge meisje in, maar toen-ie, niet te sterk in 't Duitsch, begreep dat ze
| |
| |
iets in had geslikt, en de eene benauwdheid na de andere kreeg, klopte-ie hulpvaardig tegen 't beschot, en vroeg of-ie van dienst kon zijn.
‘Blijft u maar rustig liggen’, antwoordde Wetter uit de ‘mannen-afdeeling’, waarie met Heinrich sliep: ‘mijn moeder ies wat nervös! Dat bedaart vanzelf! Zij heeft reeds drie glazen water gedronken, om de dadelpieten, die zij ingeslikt heeft weer kwijt te raken. Schlafen Sie wohl!’
Daar kwam 'n huilerig protest van je welste tegen los. 'n Grooter egoïst als haar zoon moest 'r geboren worden! Die dacht enkel an zichzelf! Die trok 'r zich niks van an, als z'n grijze moeder 't door de pitten zoo op 'r luchtpijp had, dat ze geen adem kon halen, zonder dat 't in 'r longen stak! 't Huisje was zoo gebouwd, dat ze met 'r voeteneind naar de zij van Wetter, met 'r hoofdeind naar die van den nieuwen commensaal lei - ze kermde, jammerde, griende an één stuk door, en toen ze in 'n hoestbui waarachtig dacht, dat 't reutelen bij 'r ingetreden was - ze stierf minstens eens in 't kwartaal, en wond zich dan zoo op uit vrees voor den dood, dat ze 'r dagen van ondersteboven was - brulde ze ineens zoo wanhopig, dat 'r 'n aar bij 'r gesprongen was, dat ze inwendig verbloedde, dat Wetter, die 'n beest-van-kalm-te pleegde te zijn, in z'n broek en jas schoot, en geeuwerig van kou 't behageld plaatsje overstak, om in 't schuurtje bij de fleschjes en potjes naar 'n calmans, dat 'r wezen moest, te zoeken. Maar omdat-ie zich daarbij aan de buitensporigheid van
| |
| |
'n deuntje fluiten te buiten ging, en 't met de dunne wanden zoo gehoorig was, dat je 't boven hoorde, sloeg de ouwe vrouw 't fleschje in 'r overspannenheid uit z'n handen, toen-ie de druppels naast 'r bed stond te tellen. Dat was vergift! 'r Grijnsde 'n doodskop op 't etiket! Ze liet zich niet door 'r eigen zoon.... Daartusschen door klonk de stem van Friedel, die 't meer had bijgewoond, en de zieke moeder, heelemaal overstuur van 't spektakel midden in den nacht, lag 'r drenserig bij te klagen, dat ze liever in 'n ziekenhuis verpleegd werd, als zoo driemaal in 'n week in 'r beetje slaap gestoord te worden.
Mourier, van z'n ongelukkig kermisbed, waarbij de gevangeniskrib 'n weelde-gelegenheid was, opgestaan, klopte nog eens. Hij was gekleed. Hij liep graag effen naar 'n apotheker. Dat wou Wetter niet hebben. Grootmoeder maakte 't op die manier voor iedereen onhoudbaar, vergat, dat mannen, die mosten werken, nachtrust noodig hadden. Maar 't eind van 't liedje was, dat de hijgende, kraak-hoestende, ouwe vrouw 'r zin kreeg, dat Wetter iets op 'n stukje papier schreef, en dat Godefroid met z'n kraag in z'n nek Eindhoven, 's nachts drie uur, met de opgewekt-krakende schoenen doorstapte.
't Was niet zuinig koud, de wind zwiepte stofwolken en 'n wit-brandende maansikkel holde de indigo-wolken langs, toen-ie zich in 't web van de straten vergissend, de huizen met de neergelaten gordijnen afzocht. De duivel speelde 'r mee. Want
| |
| |
toen-ie in 't verlaten stadje twee mannen tegen kwam, en naar 't adres van den apotheker vroeg, zei de eene: ‘Ben jij 't?.... Wat doe jij hier op de vlakte?’ Erger had 'm niet kunnen overkomen. Je hoefde niet te informeeren, wie je voor je had: onder duizenden zou je 't gezicht van den zwijntjesjager, die meer as 'n dozijnmaal gezeten had, en in de gevangen's om z'n goed gedrag ook korvee-diensten verrichtte, herkend hebben. 't Was 'n kemiek type, dat z'n handen niet thuis kon houen, tegen elken directeur ‘tot ziens’ zei, als-ie z'n tijd uit had gezeten, vooruit wist dat-ie overal z'n kop zou stooten, en dan liefst in kleinere steden, waar de politie 't 'm niet te lastig maakte, z'n slag sloeg tot-ie weer ingerekend werd. Dat soort kennissen most-ie nou net niet hebben, en na 'n paar woorden en 'n kameraadschappelijken handdruk, liet de reus de twee nachtwandelaars aan d'r lot over. Toch was 't onderhoud opgelet geworden, omdat de Eindhovensche rechercheurs 't verdachte paar in 't oog hielden, en zich nu splitsten om den man met de krakende laarzen ook 'n eindje te volgen. Zoo gebeurde 't dat een beambte buiten op post bleef, toen Godefroid Mourier, na lang en geduldig schellen, in de apotheek binnen gelaten werd, dat-ie dadelijk moest uitleggen wat-ie voor pakjes in de hand hield, toen-ie met 'n doosje poeders, 'n fleschje valeriaan, 'n toetje pepermunt voor Jo, en 'n stuk Eau-de-Cologne-zeep voor Friedel, uit de deur kwam - hoe z'n naam was? - waar-ie woonde? - of-ie zich had laten inschrijven? - waar-ie van- | |
| |
daan
| |
| |
kwam? - welke kennis-ie an de twee van daarstraks had? De rechercheur, die de zaak maar zoo-zoo vertrouwde, liep met 'm door den feller stuivenden wind naar de woning van Wetter, waar de ramen verlicht waren, schelde zèlf an, vroeg den Duitscher, die op z'n bloote voeten open-dee, of 't klopte, kreeg voor nuchter antwoord, dat de chemicus ‘dezen heer al lang kende en borg voor hem stond,’ en toen eindelijk slikte de ouwe vrouw 'r druppels op 'n lepeltje suiker, werd 't weer stil in de kamers, voor en achter.
Toch zou dat kleine muisje 'n minder plezierig staartje hebben, want diezelfden nacht werd 'r op drie verschillende plaatsen ingebroken....
Godefroid Mourier wikkelde zich in de deken van Wetter's bed, stutte 't hoofd op 't geïmproviseerde kussen, bezoog een van de pepermunten, omdat Jo 't toetje met 'n wrevelig gebaar had geweigerd, en bedommelde elk geluid van 't huisje, 't rustige tikken van de klok beneden, 't stooterig ademhalen van z'n zoon, 't snurken van Wetter, 't gestommel van 'n matras, als iemand zich in z'n slaap omkeerde. Hij had 'n vermoeienden, langen dag achter den rug, zou niet geslapen hebben, omdat-ie al die jaren aan 'n andere stilte gewend was geweest. Ik zal, dacht ie, morgen vroeg op karwei uitgaan - 't mot vanzelf 'n goeie dag worden, want 't zijn beste menschen, menschen om voor door 'n vuur te gaan - de vader met z'n vrindelijk gezicht, die de geluiden uit de halve wereld kan beluisteren, en die met de kleuren op dat groote
| |
| |
vel papier precies weet te zeggen wat 'r allemaal voor metalen en gassen op de zon motten zijn - de dochter, die me zooveel het toegestopt, dat m'n maag 't haast niet ken verdragen, en die je zoo ankijkt, dat je 'r natte oogen van krijgt....
Dan zag-ie 'r wimpers, 'r fijne wenkbrauwen, 't neusje, de rooie oorschelpjes - en dan hield-ie z'n adem in, omdat 't net was of 't herinneringsbeeld verzwakte, als-ie te sterk door z'n neus snoof - of 't geen rumoer kon verdragen.... Als ze tegen 'm lachte, dansten 'r witte tandjes over 'r dunne lippen heen, als ze 'r handen bewoog, waren 'r vingers van kraakporcelein met dooie, witte, bevroren toppen.... Heb-ie 't koud?, vroeg-ie, zelf bang om te ademen, zoo als de snijdend-kille, z'n lippen verstijvende wind, den heeten damp uit z'n mond in bleeke, wild-bungelende bellen terugsloeg.... Ze kon al niet meer knikken. Ze leek in 'n blauwen, kringelenden mist, of ze over 'n wolke-rand voortstapte, en de maansikkel an 'n takel met klagend-knarsende katrollen gevierd werd, en almaar-door as 'n wimpel an 'n mast slingerde en met floepen ronddraaide - ze leek in den krijtwitten, je strot in-brandenden nevel, te stollen - 't wit van 'r oogen werd glazig - 'r vingers rekten, versmalden, dijden uit, klampten als tralies, waarlangs de sneeuwstorm gefloten had, tegen de ijsbulten van de raamsponning aan - en, tusschen die versteende vingers door, de sneeuwvlokken voort-proestend, vrat de wind ijs-wonden in z'n vleesch, vocht z'n adem tegen de striemende toch- | |
| |
ting,
verkleumden z'n longen, dat-ie ze hoorde scharnieren en knarsen als de takel, waaraan de maansikkel dobberde.
Kreunend, zich op de elbogen opwrikkend, om aan de nachtmerrie te ontkomen, zat-ie overeind en klappertandde. 't Gepiep van de scharnieren hield aan, en de giering van den wind greep langs z'n nek, schuurde 'n krant, die-ie had zitten lezen, tegen de gretige zuiging der deurspleten. Huiverend sloeg Mourier de deken om de schouders. Even nog dacht-ie in droom te zijn, maar 'n raam-deurtje klepperde tegen 't kozijn en 'r steunde iets in 't donker.
‘Is daar iemand?’, vroeg-ie, terwijl 't geblaas van den wind 't behangsel dee golven, en de handdoeken aan de waschtafel zichtbaar omhoog slierden. Alleen 't venster gaf antwoord. 't Raampje bonsde met zulk 'n vaart tegen den muur, dat de ruit brak en de scherven omlaag in 't voortuintje vielen.
Opstuntelend, bevend van kou, draaide Mourier 't electrisch licht op, en had moeite 'n schreeuw in te houden.
Jo, benauwd door z'n koortsvisioenen, met oogen, dat 't paarsrood gezicht uit schenen te branden, was z'n bed uit-gekwakkeld, en stikkend in de gloeiing, die 'm naar lucht liet snakken, had-ie 't venster opengewrongen, 'n poos over 't kozijn geademd, en toen bevangen door den grimmigen Noordenwind, die 't zweet in zijn voorhoofd kerfde, was-ie in den hoek bij 't bed neergehurkt, lei 'r nu zachtjes
| |
| |
te kreunen. Eerst sloot de vader 't venster, maar de wind rammelde de los-hangende scherven heen en weer, en toen de krant 't gat eindelijk gedempt had, bleven de rukwinden de papierprop en de flarden rusteloos hezuchten, of 'r iemand in de duisternis buiten z'n verkleunde handen beblies. Zoo groot en zoo sterk als Godefroid Mourier leek, zoo'n vracht had-ie an den zoon, die zoo onhandig tusschen de spijlen van 't ledikant en den uitgeslagen buitenmuur ingeklemd zat, dat 'r geen tillen aan was. En toen 't eindelijk lukte, 't drijvend jongenslichaam willoos in z'n armen lag, rilde-ie zelf nog harder dan 't kind, dat zich met krampachtige stuiping rekte, en 'm met groenig-lichtende pupillen, zonder 'm te herkennen, bekeek. 't Was de eerste maal van z'n leven, dat de man z'n zoon met 't vermagerd gezicht, de ééngeworden wenk-brauwlijn, de aarzelende snordonsjes en de zwart-lijkende lippen met den koorts-uitslag, tegen zich aan hield, de eerste keer dat 'r angstig verteedering in 'm ontbolsterde.
‘Ben jij nou dol geworden, Jo,’ sprak-ie ruw, maar zacht, om de buren niet nog 'ns te wekken: ‘had je 't zoo warm, dat je lucht wou?.... Dan mag je toch, gedorie, 't raam bij dat hondenweer niet opensmijten!.... Nou stop 'k je 'r onder en geef je geen kik....’
Dat dee Joël Mourier ook niet meer. Hij liet zich door de groote handen van den reus met de koloogen als 'n hulpeloos ding inwikkelen, aan 't voeteneind, as 'n koning, links en rechts, dat 'r
| |
| |
geen tochtje bij kon, fijntjes - de stevige vingers, vereelt door den arbeid in de gevangenis, droogden 't zweet van 't kinderhoofd met de ingeploegde rimpels, deeën 't zoo voorzichtig met 'n punt van 't beddelaken, of 'r iets beschadigd kon worden - 'r werd 'n pepermunt met vingerafdrukken, die ook in 't archief van de gevangenis bewaard lagen, tusschen de verdorde kinderlippen gestoken, zonder dat 't geweigerd werd - en dan weer perste-ie 'n citroen tusschen z'n driftige snijtanden in 'n glas water uit, en lepelde de limonade als 'n zorgzame moeder in den mond van den alles-toelatenden jongen, slokje voor slokje, terwijl de rechterhand 't looden, vochtig-warme hoofd steunde - en fluisterend, vreemd naast de tasting der onwezenlijke woorden van liefkoozing, woorden die-ie haast in de leegte van z'n eigen hoofd stamelde, bang dat 't gloeiend-heet kind ze zou hooren en van zich ketsen, zei-ie: ‘Joël, Jo, groote zoon-van-me - ben je nou niemeer boos?.... Ik zal zoo goed voor je worden, da-je an niks meer zal denken.... Doe je 't?.... Ik heb zoo'n ellende achter me rug.... Ik ben de vader, jij de zoon.... We kennen nog 'n boel an mekander hebben.... Heb-ie nòg meer dorst.... Zal ik 't licht uitdoen?.... Mag ik je hand vast-houen?.... Trek-ie 'r heusch niemeer weg?.... Poppetje gezien, kassie dicht....’
Bij 't bed, kroop-ie dan op den stoel, streelde de kinderhand, stond weer op om 'n beter ding voor de stuk-geslagen ruit te hangen, en nou de maan in de onstuimigheid van 't weer, dat gister
| |
| |
de mildheid van lente gekend, nu op 'n winterstorm leek, doorbrak, en 't zilveren eerste-kwartier den hijgenden jongensmond bescheen, den tegen 't behang aan 'n haarspeld hangenden bril in vlammetjes zette, stak Godefroid Mourier 'r vergenoegd 'n pijp bij op. Dat kortte den nacht. Met 't klamme kinderpootje in z'n eene hand en den doorrooker in de andere, sliep-ie zoo zelf in. Toen Friedel klopte, om 'n glas melk met 'n geklutst ei aan Jo te brengen, kon de vader zich eerst niet bewegen, zoo als z'n nek aan de stoelleuning vastgemetseld leek. 't Eerste wat-ie-zag was 't fregat naast de zakjes op 't tafelzeil, 't tweede 't blauw-witte hoofd van den jongen. Hoe-ie 'm schudde, wat-ie zei: 't kind liet 't 'm doen, en toen Wetter, die van zoo'n massa dingen weet had, 'r bij kwam, en zag dat de pupillen niet reageerden, trok-ie 't dek over 't hoofd van den jongen, en haalde de gordijnen, die in 't tochten van den wind bleven bewegen, stilletjes neer.
‘Wat nou?’ vroeg de reus bot.
| |
| |
En weer herhaalde Friedel, die zich geen tijd had gegund 'r haar op te steken: ‘Sie Aermster....!’
Daar zat-ie dan zonder 'n traan te laten in de huiskamer benee, houdingloos, den grond bekijkend, met de lange beenen vooruit, en de nieuwe, bruine schoenen plomp omhoog. De eene kom koffie na de andere slobberde-ie leeg, rimpeltjes blazend tegen de hette in, en omdat grootmoeder 'r bed hield, en moeder, ziek van den onrustigen nacht, langer bleef slapen, rookte-ie 'r zijn pijp bij, die hoe langer hoe bruiner werd, en die-ie langs z'n mouw glanzend wreef. Buiten tolden zware sneeuwvlokken, soms lusteloos neer-drenzend, soms door den wind tegen de tranende ruiten geklit. Met de schichtige koloogen keek-ie telkens dien kant uit, omdat Friedel, heelemaal ondersteboven door den dood van den jongen - de dokter had nog minder-lang dan Wetter onderzocht - van boven naar benee holde, om de zieken bij te houen, 't middageten voor de familie klaar te maken, en iederen keer als ze in z'n buurt was, 'r vuurrood-geworden neusje moest snuiten, en wéér de behoefte had z'n kom te vullen.
Zoo vonden 'm om een uur tante Toos, Kobus, Koert en Leentje, die met fel-angstige oogen in de deur-opening bleef staan, en dadelijk in alle hoeken en gaten van de kamer rondspiedde, om te kijken waar de doode jongen gebleven was. Godefroid, die z'n eten geslikt had, zonder 'n woord te spreken, lummelde in den stoel. Hij bewoog niet, zat de nieuwe veters, die niet in den strik wouen
| |
| |
blijven, achter de lipjes van z'n schoenen te verwriemelen, bestaarde de bloemen, die tante Toos mee had gebracht, en zelf gedragen, omdat Leentje 'r 'n spelletje van maakte, met topzware, de kassen doortobbende oogen. Omdat-ie 'n vreemde eend in de bijt was, ze enkel mekander en den gestorven jongen kenden, praatten, klaagden, redeneerden ze, zonder 'r den schuwen man met de gebogen schouders in te betrekken.
Toen zei tante Toos: ‘laten we 'm gedag gaan zeggen, voor-ie afgelegd wordt,’ en ze ging de anderen met de bloemen voor. Eerst zij, toen Kobus, toen Koert, die de zenuw-wringende hand van Leentje vasthield, toen Friedel. De deur tochtte open - de wind berammelde de scherven der ruit, de papierprop frommelde met kurkige rukjes, of 'r 'n beest met z'n pooten an 't graven was. Doodelijk-bevreesd bleef Leentje met 'r rug naar 't bed toegekeerd, en hield 'r oogen niet van 't door de wind-zuiging wiegelend fregat op de tafel af.
Huilend zat tante Toos op den stoel bij 't ledikant, vouwde de witte handen van 't doode kind om 't bloementuiltje, en omdat ze 't teeken des kruizes maakte, en snikkend begon te prevelen, deeën ook de anderen de oogen dicht - omspon de stilte al de gesloten oogen - klonk 't gekraak van de papierprop onthutsender en hoorden ze nou allemaal 't getikkel van 't houten scheepje op 't tafelzeil.
Leentje was 't eerst de trap af, bekeek den zwijgenden man, die z'n pijp rookte, terwijl Koert boven met 'n lijkwit gezichtje de kouwe vingers van den
| |
| |
vriend, die z'n grootste geheimen meenam, in zijn twee handen wrong.
‘Hij is dood, hè?’ vroeg het meisje.
‘Ja,’ zei de vader, 'n zware rookwolk voor zich uit ploffend.
‘Heb-ie 'm ook gezien?’
‘Ja,’ zei-ie weer.
‘Hoe lang blijft-ie dood?’
‘Dat weet 'k niet....’
‘As ik dat nou zeg,’ praatte ze zachies: ‘is dat te begrijpen, maar dat zoo'n groote man 't niet weet.... Nou, hoor!’
Ze zag 'm haast niet door de rookwolken, die z'n hoofd inpakten.
‘Heb-ie verdriet?’ vroeg ze toen weer.
Hij knikte.
‘Waarom huil je dan niet?.... Ik huil altijd as 'k verdriet heb....’
‘Dat weet 'k niet,’ gromde hij, de pijp uitkloppend.
‘Jij weet nooit wat, as 'k wat vraag....’ verweet ze: ‘'k zou me schamen zulke domme antwoorden te geven....’
Hij stond op en keek naar de sneeuwjacht buiten.
‘Wil-ie dat prachtige schip nog niet hebben?’
‘Nee,’ gromde-ie, zonder om te kijken.
‘Mag ik 'm dan vragen of ik 'r één keer mee spelen mag? 'k Zal 'r niks an kapot maken.... As hij weer van de fabriek werom komt, en 's Zondags, ken hij 'r weer mee.... Watte?.... Zie je nou wel da-je tòch staat te huilen.... Waarom zegt zoo'n groote lobbes de waarheid niet?’.... Jakkes....’
|
|
Auteursrecht onbekend