|
| |
XI.
't Werd 'n veel-bewogen dag, een met 'n nijdig staartje. Bij 't middageten had Lena 'r mond voller van 't groote nieuws dan uit den gestampten pot met zuurkool, dien ze niet lustte. Ze zat met 'r vork in die nare, zure vuiligheid, die smaakte of ze bedorven was, en waarvan oom Kobus schransde of-ie 'r nooit genoeg van kon krijgen, zoo te kudderen, maakte zoo'n spelletje van de stoltende kaantjes in 'n perkje van kool-sprieten en bij 'n glijbaan van vetbladders, dat tante Toos prikkelbaar om elke kleinigheid en die 't bij alles op 'r heupen had, telkens weer met ongemakkelijke oogen moest dreigen. Dan slierde 't kind wat zuurkoolwurmpjes uit de aardappelpap, wond die bedachtzaam om de tanden der vork, bekauwde de smeerpoezerij met 'n gezicht of ze 'n levenden duizendpoot an 't malen
| |
| |
was, en als tante, die zuchtte of ze honderd keer de trap op en af was geloopen, niet op 'r lette, maakte ze van 't weer uit 'r mond gelegde 'n tweede moesje op 'n afgelegen plek van 'r bord, waar weinig oogen-wandelaars in de buurt kwamen. Terwijl ratelde ze nog harder en vlugger dan 't speelgoedmolentje, dat Koert van 'n marskramer gekocht had, en dat in 't leege bed van 't voortuintje, met z'n rooie en gele wiekjes in 't windje stond te draaien, zoo gedurig en rap, of 't 'n schijf zonder beweging was. Niks sloeg ze over. In geuren en kleuren mosten Koert en oom Ko hooren wat de vader van Jo met z'n nieuwe bruine laarzen allemaal in de winkel van de dikke snoep-juffrouw gekocht had, en om ze bij de overdaad van zoo schrikkelijk-veel uitgegeven centen paf te laten kijken, fantaseerde ze 'r 'n weelderige dingen, pepermuntstangen, toffies, figuurdrop, kaneelpijpen, zes lollies en 'n doos met fundangbonbons bij, dat Ko, die bij al die zoetigheid tegen z'n derde portie zuurkool op zat te kikken eindelijk zei, dat-ie 't nou wel geloofde. Toen snee ze op over 't schip met drie masten, en kwebbelde ze kwaadsprekerig over den jongen met den uilekop, die onder 't dek verstoppertje voor z'n vader gespeeld had. Of dat geen schande was, om an iedereen over te vertellen, dat je vader uit Sjiena werom kwam, zich zoo voor je uitsloofde, zóó z'n best dee om 't lekkerste lekkers voor je te prakkizeeren, d'r zelf niet eens van geproefd had, en dat-je dan in je bed dee of je niet thuis was.
| |
| |
‘Dat ken niet’, zei Koert.
‘Nee, dat wil d'r bij mijn ook niet in’, sprak Ko, de naast z'n bord liggende pijp opstekend.
‘Waarom wil dat r bij jou niet in?’, praatte tante Toos kregelig - ze had 'r de pee over, dat Ko 't haar rond z'n kalen knikker zoo met pommade besmeerd had, dat-ie op 'n bleeke pannekoek in gesmolten boter leek: ‘ken jij 't je niet indenken, dat zoo'n kind in al die jaren een-kennig geworden is?’
‘Nee’, herhaalde Ko, die 't niet goed zetten kon, dat 'n man, met niks om handen, z'n intrek bij de Wetters genomen had: ‘as mijn vader bij mijn van de reis binnen stapte, zou 'k uit me bed vliegen, al lee 'k met honderd grajen.... Dan deugt òf de jongen niet, òf d'r is an de vader 'n steek los.... En bij mijn weten is de jongen best....’
‘Jij kletst!’ viel tante Toos uit: ‘jij kletst altijd!’ Ze zei 't vinniger dan 't 'r bedoeling was, omdat-ie den spijker zoo raak op z'n kop had geslagen.
‘Dan maar’, zei Kobus, rookwolken uitploffend: ‘wat zou jij in zoo'n geval doen, Koert?’
‘Ik - niks’, antwoordde de jongen, uit z'n gedroom opschrikkend: ‘Mijn vader ken niet bij me bed kommen.... En as-ie 't dee, zou 'k gek van plezier worden, en Lena net zoo goed....’
‘Nou!’ zei 't meisje, die 'n zuurkool-letter M met 'n dikke punt gevormd had - zoo ver had ze 't met 't alphabet al door Koert gebracht -: ‘ik zou 'm zoo zoenen, zulke dikke pakkers geven,
| |
| |
dat-ie z'n asem kwijt raakte, en voor me moeder zou 'k de helft van me lekkers bewaren....’
't Was de eerste keer, dat ze over 'r vader en moeder sprak. Tante Toos hortte 'r stoel met 'n ruk over 't zeil, dat je z'n lenden hoorde kraken. Ze zee niks. Ze vrat 'r zich bij op. De tranen schoten naar 'r oogen. Lieve Heer, dacht ze: ik zit onder enkel vijanden - daar komt nou niemand tegen op, tegen wat zoo'n stuk ondankbaarheid 'r uitflapt - en as iemand 'r moeder geweest is, ben ik 't in de allereerste plaats....
Maar ze voelden 't niet met 'r mee. Kobus spuide de rookwalmen uit z'n aamborstige pijp, en z'n gedachten omfladderden de viooltjes-oogen, die-ie midden in den nacht voor zich kon zien. 't Aanvoelen van 'n man in 't huisje, als Wetter in 't Laboratorium van de fabriek an 't werk en de moeder bedlegerig was, dee 'm snuiven of-ie onraad speurde. Nerveus betrommelde-ie 't tafelzeil, en de bruske beweging van z'n moeder drong 'm enkel 'n gemelijk verzet op. 't Was op die manier met altijd weer de smoor over kleinigheden in hebben, niet te harden.... Koert, ook met z'n gedachten bij Friedel, besufte de portretten aan den wand. Ineens zag-ie - gek as 'n ding je ineene te binnen kon schieten! - 't kleine portaaltje in Amsterdam, toen de levende schol uit de bun van den vischboer gevallen was, en de vrouw-metden-glimlach tegen den kalkmuur leunde. Friedel kon net zoo lachen. Friedel. Naar de in 't zonlicht trekkende rook-krinkels uit Ko's pijp kij- | |
| |
kend,
spelde-ie zachtjes de letters F.r.i.e.d.e.l.....
Toen stond tante Toos onstuimig op. Ze smeet de vorken en messen in de leege schaal van de zuurkool, smakte de borden bijeen, en omdat ze 'r
mond bij dat ophitsend lawaai niet houden kon, ging ze plotseling driftig tegen 't morsend meisje tekeer.
‘Nou zeg ik je één ding!’, zei ze met 'n rapshuis-gezicht: ‘je staat niet eerder van tafel op voor je bord leeg is! Mijn hoef je niet te likken en voor mijn hoef je geen snoepgoed te bewaren, maar eten zal je, al stik-ie 'r in! Da's me elke dag 't
| |
| |
zelfde gemier, en dat hangt me de keel uit, versta je?.... Ik vraag of je 't verstaat?’
‘Ik versta je best. Je hoeft 't geen twéémaal te zeggen!’, antwoordde Magdaleentje kattig: ‘as je maar weet, dat ik van zuurkool dood ga!’
En met 'n wanhoopsgebaar stak ze 'r vork als 'n hooispaan in de gestolten klonters en laadde den hap in de holte naast 'r kiezen, waar-ie tenminste niet dadelijk in de 't verdraaiende maag gelost hoefde te worden.
‘Slik door, lastig merakel!’, zei tante Toos, die de kunsten kende: ‘ik zeg je slik door!’
Toen nam 't kind 'n heel-grooten slok water uit 'r glas met den betraanden en streepies biggelenden rand, en spoelde 't vergift omlaag. En omdat ze 't waarlijk om te besterven vond, rilde ze dat 'r kleine schouders 'r bij schokkerden.
‘Mag ze de rest nou niet laten staan, tante?’ vroeg Koert, de partij van de gekwelde zuster nemend.
‘As 'k je noodig heb, zal ik je roepen!’ gromde de vrouw, en 'r vingers tintelden van zenuw-opwinding. Ze liep zoo driftig de kamer uit naar 't keukentje, dat ze onderweg de vorken en messen van 't zigzaggende bord verloor.
Kobus, die meende dat ze 't opzettelijk dee, klompte z'n stoel wrokkig opzij, deukte den hoed op 't hoofd, en zonder goeiendag te zeggen, smeet-ie de deur achter zich dicht.
‘'k Zal je 'n handje helpen’, fluisterde Koert, zich naar 't volle bord buigend - maar net toen-ie
| |
| |
in beraad was van welken kant ie mee zou happen - je kon geen onderscheid zien tusschen wat ze al ééns en wat ze nog niet in 'r mond had gehad - stuntelde tante de kamer weer in.
‘Vooruit!’, snauwde ze, heelemaal uit 'r doen, omdat 't dichtsmakken van de deur 'r 'n hartklopping bezorgd had, en ze moeite had 'r niet in 't bijzijn van de twee snotneuzen op los te grienen: ‘Vooruit! 'k Hou 'r geen loosjement op na, waar de tafel gedekt mot blijven! Ga met je bord bij 't raam zitten! Ben je blij dat 'r weer ruzie door jou gekommen is! Al kauw je d'r over tot vannacht twaalf uur: op zal 't.... Is kijken wie de baas is.... Is kijken of jij of ik hier regeer....’
Met 'n zwaai, die al de kruimels door de kamer zwiepte, trok ze 't zeil, dat anders gesponst wier, van de tafel, en leegde 't glas van 't kind in den kolenbak.
Toen hinkte ook Koert naar de fabriek en oom Ko, die 'n end verder besluiteloos stond te drentelen - of-ie nog effen bij Wetter zou anloopen - inhalend, had-ie 't gevoel of-ie iets gemeens dee door Leentje met 'r betrokken smoeltje bij tante en de zuurkool alléén achter te laten.
Tante Toos, die 't meisje had kunnen ranselen om 'n lief woord van 'r te hooren, zat, nou in 't donkerste hoekje van de keuken, tegen de glazenkast an. Om niet te laten merken hoe benauwd ze 't had en hoe ze zat te snikken, had ze de kraan boven den gootsteen open-gedraaid. 't Water kletterde in de teil met de vorken en messen, die tin- | |
| |
kelendheen-en-weerwiebelden,
berammelde de borden, en slurpte met gurgelende halen door 't spuigat.
In de voorkamer dee Leentje eerst alsof, pagaaide ze de vork op en neer, naar de lippen toe, die ze zoo saam-geklemd hield, of 'r gezichtje met zeep werd gewasschen, maar als ze 't loos alarm van de door 't water bibberende borden in de spiezen had, de deur niet openkierde, 't hoofd van tante Toos weg bleef, zakte de vork naar 't telkens voller wordend bord terug, en bootste ze met komedianten-aanleg de kauw-bewegingen van 'n mond, waarin niks meer bij kon, na. Dan, omdat tante al z'n leven tukte, de voorkamer zóó ravotte in de bloeiende verruiming van 'n in 'r eigen warmte schik hebbende voorjaarszon, dat 'r bij al wat 'r blonk licht-spaanders, als in 'n smidse bij 't neerbeuken van 'n voorhamer op wit-kokend ijzer, rondvlogen - en 'r ook in Leentje's gloednieuw kinderzieltje heele plekkies met nikkelen deksels, koperen handvatten, spiegeltjes-aan-den-wand, en wat je verder voor glimmends kon bedenken, verscholen waren, begon ze op 'r stoel te springveeren van uitbottende levenslust, en as ze 'r schoenen van de wandeling met den gewoon-stinkend-rijken vader van Jo, die in den speelgoedwinkel 'n geel papier uit z'n tabaksdoos had gewisseld, niet an had gehad, èn die schoenen niet zoo'n spektakel op 't vloerzeil maakten, zou ze 't 'r op gewaagd hebben, de in 'r opbrandende jool uit te leven. Nu bleven enkel 'r oogen zon-kaatsende glasscherfjes. Met de vingertjes, voor wie niks veilig was, zette ze 'n
| |
| |
kwalijk kattekwaad-spelletje in door van de zuurkool kogeltjes te knejen, en die van af 'r stoel door de kamer te knikkeren. Poes, met groene slaapoogies in 't zonnebad lodderend, kon dat niet hebben. Die wiebelde met 'r achterwerk heen en weer, nam 'r aanloop, greep 'n voort-tuimelend balletje in de voorpooten, tolde 'r mee over 'r staart heen, en bij een, waarin 'n zwarte peperkorrel - die je keel kapot gloeide, as je 'r bij ongeluk stuk kauwde - as 'n krent uitwipte, nieste poes twee-, drie-, viermaal, zonder 'r poot voor 'r bek te houen, zooas zij 't geleerd had, en dan droogde ze 'r natten neus zoomaar an 'n droog plekkie van 'r bast, tot ze weer as dolle-Dries 'n nieuw zuurkool-balletje tusschen 't behang en 'n gordijn achterna zat. Met stukkies worst of graten van bokking had je 't niet motten probeeren. Maar an zuurkool had poes net zoo de duvel as zij....
Tante Toos eindelijk opgelucht - na zoo'n huilbui voelde ze zich meestal weer op streek, beluisterde in 't keukentje de niet deugende stilte van 't kind en 't gedraaf van de kattenpooten, die soms met 'n vaart uitglejen of poes glijbaantje speelde. Op 'r kousen aansluipend, de piepende plank, die meestal voor verklikker speelde, mijdend, zag ze in minder as 'n seconde 't beeste-schandaal van de zuurkool-propjes, die as zanderige knikkers op 't zeil en de in 't zonnegoud opfleurende roode en zwarte baantjes van 't Axminster-tapijtje lagen. Poes, al 'n beetje beu van 't spelletje, rekte zich lui in de vlammen-verkneutering der opgewoelde
| |
| |
tapijtfranje, en bij 'r witte snorharen wiegelde 'n balletje met 'n losgelaten zuurkoolstaart.
‘Doerak van 'n meid!’, schold tante Toos, de schuldige, die onnoozel met 'n leegen mond zat te kauwen, vernietigend: ‘is dat je bord leeg-eten? Sebiet na bed!’
't Was de straf in laatste instantie, en niet de meest-vernuftige, want 't bed werd op die manier 'n oord-van-verschrikking, 'n plek-van-verbanning, 'n schandpaal....
‘Nee, hoor! Dat doe 'k niet’, weigerde Magdalena in felste opstandigheid: ‘eerst mot 'k me ziek eten an wat 'k niet lust, en nou al na bed!.... Ken ik 't helpen as-ie bij me stoel klimt en 't eten van me bord steelt?....’
‘Vooruit, leugen-merakel!’, sprak tante grimmig, en niet van plan 'r langer over te redeneeren, over de zwijne-pan, die de kwaje rakker van de kamer-om-door-'n-ringetje-te-halen, maakte, tilde ze de spartelende, zich verwerende en met 'r voeten trappende boosdoenster in de armen, die in vroeger jaren teilen water, om 'r man as-ie uit de mijnen kwam, te poedelen, de trap op hadden gedragen, en die nou moeite hadden, om 't verwoede meisje te bedwingen. Boven liet ze 't kind op 't bed vallen, kon ze 'r geen woord van 't hijgen uitbrengen. Met wild-plukkende vingers trok ze de knoopen van 't jurkje los, en toen Lena 't verdraaide, om de veters van de rijglaarsjes zelf te ontpeuteren, zich op 'r buik wierp, en 'r in 't gewentel tegen 'r arm trapte, gaf ze 'r in onredelijke
| |
| |
drift-oprazing 'n waarachtig pak slaag. Toen, niet huilend, niet getemd, zich verongelijkt voelend, omdat ze altijd 'r zuurkool had laten staan, en tante wist, dat ze al ziek werd van de haringlucht, en ze de afstraffing niet meer verdroeg, sprong 't meisje van den behangselwand, waartegen ze gestruikeld was, naar de op den stoel bij 't bed in hartkramp hijgende vrouw, en ranselde 'r met de wraakzoekende handjes in 't volle gezicht. 't Gaf 'n akelige stilte in de dakkamer. Want terwijl Leentje in angst voor de stevige knuisten van de vrouw, na die daad-van-geweld, zoo ver weg as ze maar kon bukte, om op haar beurt 'n paar suizelende meppen om de ooren af te wachten, dee tante Toos niks. Ze leunde zachtjes achterover en sliep met wijd-open oogen. Dat gaf de stilte, de ontredderende, verbijsterende. Angstig naar 't oogenwit der door 'r gegroefden mond hortend adem uitstootende vrouw kijkend, 'r niemendal van begrijpend dat tante 't zich liet doen, wriemelde Lena de in den knoop geschoten veters stuk, en begroef zich voor alle zekerheid onder 't dek. Buiten, in de rust van zonne-gelach, den stilstand van zwarte boomen en struiken, zilverde plotseling 't kariljon van 'n zwerm musschen in 't gewar van 'n wilg neergestreken, door mekaar tjilpend en fluitend, of ze allemaal tegelijk an 't woord wouen blijven, en langs 't zolderraam schoor 't schaduwtjes-geplons van den straal-blauwen hemel door-duikende duiven.
‘Hèè! Hèè’, zei tante Toos, moeilijk wakker
| |
| |
| |
| |
wordend. Ze wist niet waar ze was, hoe ze hier kwam te zitten, wat 'r met 'r gebeurd was. Langzaam herkende ze door den nevel 't bij 'r voeten liggende jurkje, de naast 't bed gevallen laarsjes, 't heuveltje van de dekens - langzamer nog herinnerde ze zich dat de kinderhanden 'r geslagen hadden. Bijna strompelend, met 'n verlooming in 'r hersens of ze heel lang, heel log gedroomd had, liep ze de trap af, dronk 'n glas water, en hervatte 'r bezigheden, bewegend zooals altijd, de borden spoelend met warm en koud water, de vorken en messen wrijvend, poetsend, slijpend, en 't keukentje verder an kant makend. Toen kroop ze hijgend op 'r knieën over 't zeil en 't Axminstertje van de voorkamer, en toen poes, spelend met den veger, die de zuurkool-balletjes op 't blik veegde, 'r schurkende rugjes gaf, en bij 'r op den grond op 'r schoot sprong, zoende ze 'r op 't witte kopje met 't eigenwijs neusje en zakte wéér in 'n flauwte. Maar toen Ko en Koert van de fabriek werom kwamen, zei ze niks van 't schrikkelijk-nare gevoel, dat ze dien dag al tweemaal gehad had. 't Ging ze niks an. De een keek al zuurder as de ander, omdat Lena naar bed was gezonden, en toen ze vertelde van de klappen in 'r gezicht, keek Koert 'r an met 'n vijandig bakkes, zee Ko, dat ze allemaal kinderen geweest waren. De een at vlugger dan de ander, om weg te kommen. Koert had zoo'n haast, dat-ie Lena, die gewoon lee te snurken, liet slapen, en 't huis uit was, om na z'n vrind te gaan, eer je 't wist - en Ko spoelde zich
| |
| |
eerst 'n kwartier in de keuken, had alwéér 'n schoonen boord om, wéér schoensmeer op den ringbaard van z'n achterhoofd, wéér 'n nieuwe das met 'n strik nog langer as z'n halfhemdje, en zee geen woord, toen-ie de deur achter zich sloot.
'n Heele poos staarde de vrouw met de zilver-sprankelende haren in de lamp. De klok tikte zooals gewoonlijk, de avondwind bezoog den theearm van 't potkacheltje, de koffie, voor niemendal gezet, plofte in de buikkan.
Toen stond ze op, smeerde 'n paar boterhammen voor 't kind, lei 'r dik bruine suiker op, snee ze an reepjes en blokjes, en bracht ze bij 't bed.
‘Hier bennen je boterhammen, Lena’, praatte ze deemoedig in 'r verlatenheid.
't Eekhoorntje zat schuw op 't ledikant, hapte zonder 'n woord te spreken.
Toen werd tante Toos één oogenblik 't kleine meisje, met behoefte an genegenheid.
‘Dat mot je heusch niet meer doen’, praatte ze met tranen in 'r oogen, ‘'t is zoo schrikkelijk voor 'n groot mensch, en 'k heb zoo beestig weinig in me leven....’
't Ketste. 't Kind keek 'r vervreemd an.
‘Ik zal 't nooit meer doen’, antwoordde ze: ‘maar as jij wéér ranselt, loop 'k weg....’
‘Probeer dat is’, zei tante Toos, in dadelijken omslag uiterlijk sterk: ‘dan haal 'k je bij je lurven terug, brutaal, slecht merakel....’
Bij den chemicus Wetter hadden de mannen hun eerste ontmoeting.
|
|
Auteursrecht onbekend
