|
| |
| |
| |
Chrysanten
Net was ze klaar met de ontbijttafel, toen 'r éindelijk gescheld werd - éindelijk.
'r Hoofd voorzichtig naar het gordijn buigend, bang dat de franje-balletjes zouen bewegen, keek ze gespannen.
Zij was 't - alleen - zónder hem. Zeker kwam hij nou daalijk - natuurlijk wat achtergebleven - 't lag 'r bovenop. Goed - ze zou niks laten merken, ze zou onnozel doen. Vlug het brood snijdend, zenuwachtig adem-snuivend, dee ze of ze de kamerdeur niet hoorde.
Lachend bleef Lisette in de deuropening, een pot met grote, gele chrysanten in de kleine handen.
‘Dag Annie!’
De jonge vrouw, bij de tafel, bewoog niet.
‘Dag Annie!’ - riep Lisette luider: ‘zie je wat 'k mee breng?’
Nou moest ze wel ópkijken en lief doen.
‘Lisetje - Lisetje, wat bederf je ons! Wat 'n prachtige bloemen! Beelderig!’
‘Ik had vanmorgen in bed,’ praatte Lisette, 'r hoed afspiekend en 'r blonde haar voor de spiegel bij-schuimend: ‘'k had zo de gedachte wáármee 'k jullie plezier kon doen voor de afreis - 'k dacht an 'n ander cadeautje - maar jullie hebben zo álles - zo letterlijk alles - toen ben 'k even vlug naar de bloemist gegaan - en heb 'n levende pot uitgezocht - van afgesnejen bloemen hou je niet - dat zei je nog gister - oppassen dat ze niet bevriezen - en goed onderhouen, hoor!’
Telkens 't weerbarstig haar met kleine klopjes bemeppend, babbelde ze in één rateling door, opgewekt de vriendin in het spiegelglas toeknikkend.
Annie met de rug naar haar toe, maakte 'n plaats in de bloemenstandaard en nou 't rappe, jonge geluid in antwoord-wachting knapte, zei ze gedwongen-vriendelijk:
| |
| |
‘...Zeker. - Dát hoef je niet te zeggen - ze zijn beeldig - 'k had geen idee dat 'r in die kou al zulke mooie chrysanten waren - helemaal geen idée...’
En ineens liefjesweg, in dezelfde koud-hartelijke toon, vroeg ze de vraag die 'r al 'n half uur had bezig gehouen, die 'r bleek had gemaakt: ‘Is Frits met je mée wezen kopen?’
‘Frits?’ zei Lisette verwonderd, zich plots omkerend: ‘Frits méé wezen kopen? Hoe kon je dáár op? Dan zou 't toch geen verrassing voor júllie geweest zijn?’
‘'k Dacht 't zo - omdat-ie óók voor 't ontbijt uit is gegaan en nóg niet terug is.’
‘Da's toevallig!’ lachte Lisette: ‘twee langslapers vallen uit d'r bed en doen boodschappen zonder mekaar te ontmoeten! Je heb je sekuur vergist - 'k wed dat-ie nog onder de wol leit...’
‘Nee,’ lachte Annie mee, gerustgesteld. Plots stapte ze op Lisette toe, nam 'r hoofd in de handen en dankbaar, opgelucht door 't weten dat ze niet sámen geweest waren, geen apartje hadden gehad, half-met-berouw dat ze de laatste dagen om 't geringste stug en prikkelbaar had gedaan, zoende ze de vriendin op de wangen; ‘dank je wel voor de chrysanten, Lies-lief, en zó as je weer vacantie heb, rekenen we op je.’
‘Dat duurt nog 'n poosje,’ zei Lisette luchtig: ‘misschien in geen járen.’
‘Ach kom! Met Pasen zien we je weer - de logeerkamer is voor je besproken - zóveel heb je niet om handen. - En je weet dat we 't dol-gezellig vinden - dat je helemaal geen moeite...’
Ze praatte nog wat voort, de theekopjes bij schuivend, - moeite doend om erg hartelijk te schijnen, om de accenten van vróéger, toen ze nog zulke échte vriendinnen waren, te hervinden.
Lisette zat over 'r, luisterde met 't zélfde blonde, jonge gezicht. 'r Was niets an 'r veranderd en toch stuitte al
| |
| |
wat ze sprak. 'r Wrokte iets - 'r wrevelde 'n ding dat geen bewijzen had, dat onwaar leek, dat niet bestond, nee, onmogelijk kón bestaan en toch alle warme levende hartelijkheid in dood, klankloos gepraat stolde. Vrágen, vrágen aan je liefste vriendin van de meisjesjaren, flink uit vrágen óf 'r wat was en wát 'r was met Frits, 'r mán - dat kon niet - dat kwam niet over je lippen - dat was 'n krankzinnigheid - want 'r wás niets - ze dee- en niet vreemd, niet druk, niet ongewoon met mekaar. Niet één keer had ze hem betrapt op 'n ongepast kijken, op 'n gezegde van bedekte genegenheid. Niet één keer had ze Lisette uit 'r gewone doen gezien. Twee, driemaal, nee 't waren méér keren geweest, had ze ze opzettelijk alleen gelaten, had ze an de deur geluisterd, of als 't stil was snel de deur geopend en nooit, nooit 'n gebaar, 'n houding, 'n verlegenheid. Toch was die éne week 'n marteling geweest, 'n ophitsing van wantrouwen. Ze vóélde dat die twee met hun spreken over ditjes en datjes, met hun prikkelende rust, met hun kalme vriendelijkheid, zelfde sympathieën, zelfde neigingen, zelfde gedachten hadden. 't Was 'n dwaze, wanhopige inbeelding, 'n ziekelijke jaloersheid - telkens had ze zichzelf bedot en bedrogen - telkens vlamde Frits driftig op, als ze met 'r ouwe nonsens begon - 'n nonsens en 'n gemeenheid tegenover 'n vriendin die gást was - toch groeide 'r bij herhaling 't sentiment, dat ze bij die twéé te veel was, dat ze mekaar aankeken als zij niet keek, dat hun gesprekken een ondergrond hadden. Nee, 'r was geen schaduw van 'n bewijs. Frits dee hartelijk, Lisette verzon voor háár attenties. En zij, zij met 'r obsessie telde de uren die de vriendin nog zou blijven. 'n Vrouw bedroog zich niet; 'n Vrouw wist meer door 'r voelen, 'r vóór-voelen van de dingen dan 'n man met z'n
verstandig ontleden en wikken. Gisteravond, de láátste avond, had ze bijna vat. Frits vertelde van 'n getrouwde man die z'n vrouw voor de mal hield, die hier en daar gezien werd met anderen - zij had toen vlam gevat en ge- | |
| |
zegd hoe geméén ze dat vond - hoe 'n man 't kón doen en opkijkend langs de lamp, had ze gemeend dat Frits en Lisette niet luisterden, dat 'r 'n glans in hun ogen was - 'n starre glans in dezelfde richting.
Nou was 't twee uur voor 't afscheid. Om elf zou Lisette naar Arnhem afreizen, zou de rust in 't huisje terugkeren. En tot 't laatste ogenblik hitste 'r de dwaze, benauwende angst, had ze 'n kwartier staan popelen wáár ze waren, wat ze zo vroeg uitdeeën...
‘Lisette heeft chrysanten meegebracht,’ zei ze tot Frits, toen-ie zonder iets te zien aan de ontbijttafel bijschoof. ‘Da's erg lief van je,’ zei hij, de bloemen van z'n stoel taxerend.
‘En waar ben jij geweest?’
‘'k Heb me laten scheren, Ans.’
‘'k Heb je overal gezocht.’
‘Heeft de meid je dan niets gezegd?’
‘Nee die had 't vergeten.’ Die vergat alles. 't Dee 'r niks toe. Nou maar vlug ontbijten - anders moest Lies zich zo haasten. Blij dat ze zich vergist had, praatte ze vrolijk, bijna uitbundig. Ze was een mal mens, 'n vreselijk mal mens. Op zo'n manier maakte ze zichzelf ongelukkig en Frits onverschillig. Wat 'n jammer dat Lisette al om elf uur ging. Ze kon best tegen de avond gaan. Wat had ze nu zo'n haast? Niewaar, Frits? Als Frits even telegrafeerde, wisten ze in Arnhem dat ze nog 'n halve dag bleef. Kon 't niet? Moest ze zo positief terug? Nou dan kon je meteen zien, dat ze zich helemaal niet geamuseerd had. Dat hoefde Lies niet tegen te spreken. Als je je amuseerde keek je op geen paar treinen láter. Nee, Lisette had nou eenmaal geschreven, dat ze zo laat arriveerde en ze moest nog heus 'n massa dingen beredderen. Als je onderwijzeres was, ging 't niet aan de laatste dag van je vacantie 's ávonds thuis te komen. Dan was je de eerste dag van de school éxtra-katterig...
| |
| |
Kopjes thee slurpend, belegde boterhammetjes etend - 't was 't galgemaal - dat moest dan maar lékker zijn, zaten ze lang te tafelen.
Toen ruimden de vrouwen af, bleef Frits even met Lisette alleen. Annie stond benee aan de deur bij de groenteboer. Daar moest je zelf bij zijn. De meid liet alles in d'r handen stoppen.
Frits zat bij het raam. Lisette plukte dorre blaadjes van de andere potten in de standaard.
‘Hou je niet van chrysanten, Frits?’ -, vroeg ze, óm te vragen.
Alleen met 'm, babbelde ze, om 'r stem te horen - om de hinderlijke stilte heen te praten.
‘Ja, 'k hou wel van chrysanten,’ zei hij z'n sigaar rokend. ‘Dan had je wel 'n aardiger compliment kunnen maken - 'k ben opzettelijk vroeger opgestaan om jou én Ans te verrassen.’
‘Eerlijk gezegd -,’ zei hij wrevelig, ‘vin 'k dié pot niet mooi...’
‘Niet mooi?’ -, vroeg ze met vaag verwijt in 'r stem.
‘Nee,’ zei hij kort.
‘Da's jammer,’ zei ze, en toen-ie opkeek, keek ze 'm aan met vreemd-vochtige ogen.
‘Da's eigenlijk grof van me,’ zei-ie z'n sigaar bebijtend: ‘jij koopt bloemen om óns te verrassen - en ik - ik - 'k hóú niet van géle chrysanten - geel is 'n hatelijke kleur.’
‘Vin je?’
‘Ja,’ zei-ie 'r nóg eens aankijkend. Maar ze scharrelde bij de kast, 'n vergeten ding opbergend.
Annie had 'r naar de trein gebracht - Frits kon niet. Frits had 'n conferentie of zo iets. In de huiskamer was ze 'r bij geweest dat-ie vrindelijk, eenvoudig-hoffelijk Lisette 'n hand had gegeven, 'n vluchtige hand. Ja, ze geloofde dat áls-ie zich had willen vrijmaken van z'n zaken, dat-ie
| |
| |
't makkelijk gekund had. Z'n onverschilligheid, z'n bijna koel ‘au revoir!’ bij 't afscheid, had ze heerlijk gevonden. Voorgoed, voor áltijd zou ze nou ophouen met 'r jaloerse kuren, met 'r kinderachtige manie om achter alles wat te zoeken, zodra 'r 'n vrouw in de buurt was.
Opgewekt, met honderd lieve voornemens, kwam ze thuis. Vanmiddag kreeg-ie 'n gebraje kip en asperges uit de bus. En dan zou ze 'm anzetten vanavond 'ns gezellig alléén uit te gaan. Ze vertrouwde 'm volkomen. Ze zou 'm tonen dat ze 'm vrijheid liet.
Hij was nog niet thuis. Handigjes ruimde ze de kamer, dee allemaal zacht-vrouwelijke dingskes an z'n schrijfbureau. Toen, bij de bloemenstandaard, voelde ze de aarde van de potten of ze water nodig hadden. Pot voor pot was droog - die van de gele chrysanten drééf. Vreemd - juist dié. Van morgen, nog geen drie uur gelejen, was-ie éven vochtig geweest. Nu stond de bak vól. De meid bellen. 'r Hand bij de schelknop aarzelde. Pas had ze zich voorgenomen en alwéer zat ze in angstjes en twijfel. Toen schelde ze. 'r Vingers deeën 't vanzelf - 't was 'n reflex.
‘Heb jij de bloemen water gegeven, Marie?’
‘Nee, mevrouw.’
‘En de chrysanten zijn kletsnat.’
‘Jawel. Natuurlijk. 'k Heb meneer met de karaf bezig gezien.’
‘Dat doet meneer toch nooit.’
‘As 'k 't nou toch gezien heb, mevrouw’...
‘Goed - goed,’ zei ze en neerzittend voor 't raam, trilde ze.
Waarom had-ie de chrysanten water gegeven, alleen de chrysanten, juist de chrysanten? Dat had-ie gedaan - dat had-ie zeker gedaan - omdat-ie dacht dat de pot te droog was - en omdat-ie nieuw was. Nee, nee, nee - ze zou 'r geen wóórd over praten - daar bleef ze bij - dat zette ze zo pertinent door, als 'k weet niet wat.
Maar toen-ie om één uur kwam koffiedrinken en achter
| |
| |
de post zat, die net was gebracht, móést 't vraagje 'r uit:
‘...Frits...’
‘Ja?’
‘Wat heb je de chrysanten vreselijk veel water gegeven!’ ‘'k Ben niet an de chrysanten geweest,’ zei hij strak lezend.
‘En de meid zegt’...
‘De meid! Wat de meid?’
‘Had dan ál de potten voorzien - net die éne is mal...’ ‘'k Heb géén van de potten water gegeven,’ zei hij nog eens.
Ze keek 'm aan, zweeg. Als ze 'r op doorging - als ze an z'n woorden twijfelde, werd-ie opvliegend. En nou lóóg-ie toch. Nou loog-ie om 'n kleinigheid. 'r Zwijgen scheen 'm te prikkelen, maakte 'm nerveus.
‘'k Zou 'r niet an denken om die lelijke chrysanten water te geven. 'k Vin ze zeldzaam ordinair van kleur. Lisette heeft niet veel smaak.’
‘Ach kom - dat zég je maar,’ zei ze schamper: ‘stel je niet zo an. Je vindt ze net zo mooi als ik.’
‘Nee,’ zei-ie: ‘'k hou helemaal niet van chrysanten.’
‘Zo,’ antwoordde ze, weer zwijgend, langzaam happend. Hij draaide. Dat méénde-ie niet, dat kón-ie niet menen. Dat zei-ie enkel om onverschillig te doen en juist dié onverschilligheid wekte 'r, dee 'r opnieuw voelen dat 'r iets was, iets leefde, iets broeide, iets dat ze niet betasten, niet benaderen kon. Gebogen bleef ze over haar bord.
Toen kwam de meid 'r eten halen.
‘Marie,’ zei ze ineens scherp: ‘waarom heb je me strakjes voorgelogen dat meneer de bloemen heeft water gegeven?’ ‘Dat heb 'k gezien,’ praatte de meid verbaasd: ‘meneer nam de karaf van 't buffet...’
‘Dat jok je,’ viel hij scherp-driftig uit: ‘'k heb 'n glas water gedronken - anders niet...’
‘Dan zal 'k me vergist hebben, meneer,’ zei de meid angstig-verlegen.
| |
| |
Na die kleine scène dorden de chrysanten.
En ze spraken er niet meer over.
Soms als-ie de pot droog zag, met verharde aarde, keek-ie naar de karaf, dee 't niet.
Als-ie de bloemen water gaf, zou ze zeker geloven dat-ie an Lisette dácht. Eens lag 't 'm op de lippen om 'r te zeggen: ‘De chrysanten gaan dood - waarom doe je er niets aan?’ Hij zei 't niét. 't Zou twist geven, gevraag, verwijten. Dat wist-ie omdat ze de andere planten wies en knipte en de chrysanten liet sterven. Ja, dat dee ze hardnekkig. Na z'n leugen háátte ie de pot met de grote, gele bloemen. Iederen morgen betastte ze de droge, vastgebakken aarde, enkel om te zien of hij stilletjes water gaf. An tafel, met opzet, helemaal zonder bedoeling, zei ze wel eens: ‘wat houdt de ficus zich goed, vin je niet?’ Of ze vroeg: ‘zouen we niet 'ns wat kunstmest laten komen?’ En hij antwoordde dan, de bloemenstandaard bekijkend, zonder één woord te zeggen van de krimpende, verleppende chrysanten.
Na twee weken waren de bladeren geel en kurkig - na drie weken was de pot dood.
Eerst toen sprak ze 'r over:
‘...Hij kon niet tegen de kamerlucht, Frits.’
‘Nee - je moet 'm wegsmijten, Ans.’
Met z'n arm om haar middel keek-ie mee naar de pot, vreemd van beklemming.
Wat deed 't 'r toe - uit z'n verbeelding kon ze Lisette niet halen - Lisette die-ie nooit zou vergeten, zoals ze met vochtige ogen stond, zoals ze de laatste avond náást de lamp in z'n ógen gekeken had.
Annie schelde.
‘Neem de pot mee, Marie.’
|
|
Auteursrechtelijk beschermd