|
| |
| |
| |
Lientje's centen.
Nelis' kwaadaardige voet schopte tegen de deur - het beschot kraakte, bewoog onrustig, deed de portretten van groova en groomoe op het bloemetjesbehang flappen.
‘Doe open!’, brulde-ie verwoed: ‘of 'k tràp de boel in!’
‘Eerst de centen!’, schor-schreeuwde 't mannetje, zoo bleek dat de sproeten z'n gelaat als zwarte stippels beleien. Alles beefde an z'n lichaam. Z'n handen trilden, z'n lippen mumden of-ie sprak, z'n pijp schudde nerveus tusschen de tand-stompjes.
‘God nog toe, wat ben je begonnen,’ klaagde grootmoeder, die in volle onthutsing voor de gedekte koffie-tafel was blijven zitten. Elke dreuning der deur gaf 'r 'n hartklopping, sloeg 'n knippering in 'r oogleden.
Lientje, gevlucht bij 't raam, vuurrood van opwinding, keek zonder 'r iets van te zien naar 't perkje geraniums en 't door grootvader pas geverfd kippen-rennetje. De zon befleurde den grasband in den versten hoek - de rest van schulpen en grint lag reeds in schaduw. Poes, op de schutting, beloerde musschen in 't tuintje, naastan. In de ren vadzigden de kippen, verwroet in warme zandbulten....
| |
| |
Buiten was alles in de rust van 'n Hollandsch burgertuintje - binnen groeide 'n orkaan van ongewoon-verbolgen menschen.
‘Voor 't láátst,’ dreigde Nelis: ‘as j'm niet opendoet, sla 'k de rommel kort en klein!’
‘Dat mot jij dóén,’ hakkelde grootvader, haast in z'n woorden stikkend door z'n opgekropte drift én door 't tusschen de tanden bungelend pijpje: ‘dat wil ik wel is zien! As je 'n poot an me boeltje uitsteekt, zend 'k Lien na de politie, jij laffe kerel, jij soldaat van niks! De politie mot 't maar uitmaken!’
Achter de deur rinkelde staal.
‘O God, hij trekt z'n sabel!’ angstigde grootmoeder, half uit 'r stoel opstuttend. Tegelijk rumoerde de stem van den opgesloten huzaar:
‘Mot 'k 't slot met me lat opensteken? Jij brandt je vingers, hoor! Da's goddoome nog nooit vertoond! Daar staat gevangenisstraf op - iemand opsluiten - iemand van z'n vrijheid berooven! 't Slot gaat 'r an! 'k Waarschouw je!’
‘As je 'n kràssie an de deur geeft, haal 'k politie’, schorde 't mannetje. Hij zei 't met nadruk, toch zoo hevig bevend, dat-ie 'r bij most gaan zitten.
Even drong 'n zoo lieve stilte door 't raam binnen, alsof de struikjes bij de schutting in de kamer zelve ritselden. 't Wekkertje op den schoorsteenmantel tikkerde, de koffie boven 't spiritus-lichtje plofte rustige schokjes.
Toen, op 't oogenblik dat Lien meende, dat de driftkop met z'n sabel 't slot zou forceeren, kwam 'r verademing.
Ineens luid-op lachend, begon-ie 'r 'n lolletje van te maken.
‘Verrek!’, schreeuwde-ie, de sabel lawaaiend in de scheede terug-stompend: ‘dan ga 'k op groomoe d'r bed leggen! 's Kijken wie 't langste geduld het,
| |
| |
hahaha! Al mot 't tot vannacht duren, hahaha! 's Kijken of jullie op je stoel gaat slapen, hahaha! Ik leg, hahaha!’....
In de kamer lachte niemand mee. Grootvader wreef zich 't zweet van 't bevend hoofd; grootmoeder keek naar de koudwordende koffie; Lien, heelemaal van streek door den brutalen, zekeren, sarrenden mannelach, dompte 'r gezicht in de handen, snikte ingehouden.
'r Was reden toe. Van 'r twaalfde jaar door 'r grootouders opgevoed, was ze in 'r betrekking, zonder dat 'r iets van gemerkt werd, met 'n huzaar an 't vrijen geraakt. Eerst na maanden, door 'n toeval, had grootvader 'r gesnapt. De geweldige herrie thuis, 'n herrie waaraan de buren te pas waren gekomen, omdat grootvader in z'n drift vergat dat Lientje geen kind meer was, die herrie kwam nauwelijks tot bedaren door 't bezoek van den huzaar, die, nu 't zoo ver was, toestemming van grootvader en grootmoeder vroeg. Lientje was zoo door 't dolle heen, snikte zoo wanhopig, zag 'r zoo ellendig van verdriet uit, dat de ouwetjes ja móésten zeggen, hoe graag grootvader geweigerd had, omdat de man die 't stiekum met z'n kleindochter an had gelegd, 'm niet anstond.
Da's 'n jongen met kwaje oogen in z'n hoofd, had-ie dadelijk an z'n vrouw gezegd. Maar grootmoeder, ook door den knappen huzaar ingepalmd, had z'n bedenkingen heengepraat. Vijf maanden had de vrijage geduurd. Elken Woensdagavond, 's Zondags om de veertien dagen, waren Lientje en Nelis kort op bezoek geweest. De laatste drie Zondagen Lientje alleen. Want de huzaar was naar 'n ander garnizoen overgeplaatst - en Lientje liep met 'n vuilen, gemeenen brief in 'r zak, dien ze
| |
| |
eerst de laatste dagen an groomoe had durven laten lezen. Hij zag van 'r af, had - loog-ie - voor Indië geteekend. De centen die-ie van 'r geleend had, zou-ie 'r sturen.
Grootvader verweet niks. Hij had 't an den vent z'n oogen gezien, de oogen die niet deugden. 't Was 'n goeie les voor de toekomst - as ze wéér is zinnigheid in 'n jongen kreeg - d'r waren meer jonges as kerken! - om 't niet àchter den rug van de menschen, die meer van 't leven hadden gezien, te doen. Maar de geleende centen, dat was 'n làge streek - daar liet-ie 't niet bij - daar was verhaal op te krijgen - daar zou-ie werk van maken! Op groova's driftig bevel, waaraan ze zonder verzet gehoorzaamde, vagelijk hopend, dat de huzaar van idee zou veranderen, schreef ze 'n brief, 'm smeekend als goeie vrinden afscheid te nemen, voor-ie naar Indië trok. En de soldaat, brani met de hanepooten van de jonge meid, die op 'm verkikkerd was, liep in den val. Zoo was-ie in 't huisje, of 't ouwe grootvadertje zei dat-ie 'm apart wou spreken en toen Nelis de alkoof binnen stapte, dee-ie de deur op slot....
‘Me kleindochter in de steek laten, daar kennen we niks tegen doen, valsche kerel!’, had-ie bleek-van-woede geschreeuwd: ‘maar d'r zuur-verdiende centen - geef je terug!’
De oplichter! Vièr weken loon van een-vijf-en-zeventig. Zeven gulden! De stomme meid om 'r in te vliegen!....
‘Doe de deur nou maar open,’ zei grootmoeder, angstig door 't gelach van den man in de alkoof, bang voor de heldere sprei op 'r bed, waarop-ie met z'n stoffige schoenen most zijn gaan liggen: ‘met geweld krijg je 't niet terug - as hij d'r gelukkig mee denkt te wezen - laat-ie ze dan houen’....
| |
| |
‘Nee,’ zei 't mannetje stug. Nou-ie door 't gelach van den smeerlap minder beefde, zag-ie Lientje's hortend-schokkenden rug. De wrok giftigde 'm naar de keel, dat de meid om zoo'n Judas zat te grienen. Zoo oud as-ie 'r gekend had, was ze 'n eerlijke, oprechte kleindochter geweest, die niks verborgen hield, 'n kind dat elk centje omkeerde en wat ze wegleggen kon op d'r spaarboekje zette. Liep ze niet liever 'n half uur as 'n tram te nemen? En nou? 'n Heele maand loon, 'n maand sappelen-van-vroeg-tot-laat na de weerlicht, terwijl de vent 'r liet stikken!
‘Zeg jij wat, Lientje,’ drong groomoe aan: ‘met chagrijn krijg je je centen niet terug! Zeg an groova dat-ie de deur opendoet! Die man is zoo woest dat-ie straks op me hoejedoozen trapt. Hoor 'm lachen! Toe nou!’
Lientje's rood-behuild gezicht met de gezwollen oogen dook boven 'r handen. As Nelis zoo in z'n hummeur was, meende-ie 't misschien anders, kwam-ie mogelijk op z'n gemeenen brief terug. Hij mòst 'r op terug kommen, wou ze 't niet besterven....
‘As je de sleutel niet omdraait,’ sprak ze plotsbesloten: ‘ga ik d'r vandoor! Daarvoor heb 'k 'm niet geschreven! Is dat 'n malligheid, groova!’
‘La-me maar rustig leggen!’, lach-schreeuwde de huzaar: ‘'k weet alleen niet wààr 'k in 't donker 't sap van me pruim mot loozen! Mag 't in je bedstee, groomoe?’
Zwaar op z'n uitgegane pijp smakkend, stond groova beverig op, redeneerde met de deur:
‘Ben jij van plan, vent, me kleindochter d'r zeven gulden werom te geven ja of nee?’
‘Natuurlijk,’ lachte de man in de alkoof: ‘dat heb 'k 'r zelf geschreven!’
‘Maar dàdelijk!’
| |
| |
‘Dàdelijk,’ bevestigde Nelis, sarrend met zilvergeld in z'n zak rammelend: ‘as je maar zeit hoe! Mot 'k 't door 't sleutelgat stoppen? Da's me godbeterme nog nooit overkommen - arrest in 'n donkere alkoof! En nie-eens de ruimte om me beenen languit te steken!’
Besluiteloos hield 't oude mannetje den sleutel in 't knokel-handje. Dan, grimmig, smeet-ie de deur open. 't Glimmen van knoopen, tressen, sabel doorvreemdde 't alkoof-geschemer.
‘Dank je wel,’ zei Nelis, grinnekend-zeker binnenstappend: ‘dat heb-ie slim geflikt, ouwe heer, maar 'n twééde keer zou 'k 't niet doen.’
Met de sabel tusschen de beenen, ging-ie kalm in 'n leunstoel zitten. Z'n omhandschoende hand streek de stevige snor, de oogen keken driest van 't mannetje met 't witte haar, naar de gebogen grootmoeder, van de grootmoeder naar Lientje.
Z'n heel pootig lichaam, forsch en gezond in de spanning der uniform, z'n gebruind, mannelijk-brutaal gezicht, de glanzing van 't gevest, de felle opkleuring van kraag en tressen, bevloekten 't kamertje met de kleine voorwerpen, 't schuchter behangsel, de verlegen-glimmende meubeltjes. Lientje die z'n kant niet uit dorst kijken, hield 'r oogen niet van de poes op de schutting af, snoot telkens 'r neus. Grootmoeder, bang, onrustig voor 't gebeef van den ouden man, slurpte kleine slokjes van 'r kom.
Toen, vlak na 'n schellen kraai van den haan, vroeg grootvader kort en bondig: ‘Nou? De centen?’
‘Die had je straks kennen vragen,’ ginnegapte de huzaar: ‘zonder die bezopen streek uit te halen. Hoeveel was 't Lien?’
‘Zeven gulden,’ antwoordde ze zacht.
‘Hoe reken je dat?’, vroeg-ie verwonderd: ‘ik ken me d'r maar vijf herinneren.’
| |
| |
Zij begon weer te huilen, maar grootvader werd nijdig.
‘Huilen is geen rekenen,’ zei-ie scherp: ‘as-ie 't vergeten is, reken 't dan voor.’
‘Ik heb met de centen geen haast,’ snikkerde 't meisje: ‘as-ie z'n vuilen brief intrekt’....
‘Welke vuile brief,’ vroeg de huzaar.
‘Ik heb jou toch niks gedaan, om 't uit te maken,’ huilde ze: ‘dat doet toch geen fatsoenlijke jongen!’
‘Jij mot de eer an jóu houen,’ sprak grootvader bot: ‘jij ben om hem niet verlegen. 'n Jongen die 'n meissie afschrijft - zoo maar zonder één enkele reden - as-ie vijf volle maanden met 'r geweest is, die handelt zoo laag, dat je blij mag zijn niet met 'm getrouwd te wezen. Dat had ellende gegeven. En dáárover spreken we niet meer. Ja, we willen wel weten, dat we blij zijn dat 't zoover gekomen is, man. Betaal je, of betaal je niet?’
‘Ik weet van niemeer as vijf gulden,’ herhaalde de huzaar: ‘laat zìj zeggen hoe 't klopt.’
‘Vooruit dan! Zit niet met je mond vol tanden,’ drong grootvader: ‘is 't vijf of is 't zeven?’
‘Zeven,’ zei Lientje mat, en zich verzettend tegen 'r lust om 't over heel àndere dingen uit te gillen, rekende ze slapjes ‘eerst voor drie maanden, op 'n Zondag twee-vijftig - toen veertien dagen later vijftig cente - toen 'n kwartje voor sigaren’....
‘Mot ìk die betalen?’, kwam Nelis los: ‘heb jij mijn niet getracteerd?’
‘Nee,’ ontkende Lientje nòg matter: ‘'t was op 'n Woensdagavond - net toen 't gong regenen, toe we in de Passage liepen’....
‘Dat lieg-ie!’ zei Nelis voor 't eerst onstuimig, na z'n geweld achter de alkoofdeur: ‘en die vijf-en-twintig centen verdraai 'k alvast!’
‘Dat zallen we zien,’ sprak grootvader, die weer
| |
| |
rookwolken uit z'n pijp blies: ‘we zijn an drie-vijf en twintig toe. Hoe is 't met de rest? Dat wil 'k wel weten dat ik me in mijn tijd 'r voor geschaamd zou hebben, om van 'n meissie te leenen! Drie-vijf en twintig! Vooruit!’
Lientje boog dieper 'r hoofd naar de vensterbank. As ze alleen met 'm geweest was, met dat akeligdier-van-'n-kerel, zou ze 'r armen om z'n hals hebben geslagen, zoolang hebben gegriend tot-ie weer wóú. Nou, bij grootvader's grijs-harde oogjes, gejaagd, òp van ellende, telde ze suffig: ‘En nog is tweevijftig voor anderhalve maand - dat weet-ie wel, toen-ie schuld bij 'n kammeraad had - da's vijf-vijf en zeventig - en voor veertien dagen - voor veertien dagen...’
‘Voor veertien dagen?’, viel grootmoeder met de innigste verbazing in de rede, denkend an den gemeenen brief van voor driè weken, den brief waarin-ie de bons gaf: ‘voor véértien dagen? Dat kèn toch niet!’
‘Voor veertien dagen,’ praatte 't meisje dof, en 'r vingers slapten als in bewusteloosheid: ‘voor veertien dagen ha'k 'm een-vijf-en-twintig gezonden, om de reis na hier te maken - zonder dat-ie gekommen is’...
‘Dat had je òns toch wel maggen zeggen,’ verweet 't grijze vrouwtje, angstig over 'r koffie-kom naar grootvader kijkend, die enkel z'n wenkbrauwen kneep.
‘Nou heb je d'r rekening gehoord,’ redeneerde de huzaar: ‘en nou vraag ik jullie! Mot ìk de reiskosten betalen, as 'k 'r geschreven heb dat 't uit is? Mot ìk sigaren-geld dokken, as zij tracteert? Over die andere vijftig centen zal ik geen mot maken, al zitten ze zoo-zoo! Blijft vijf gulden vijftig. Daar leggen ze.’
| |
| |
De kaplaarzen omkraakten z'n kuiten, terwijl-ie op 't tafeltje toestapte. Met 'n snauwend gebaar, of-ie 'n fooi neerlei, stompte-ie twee rijksdaalders en 'n gulden op tafel.
‘Twee kwartjes terug asjeblief,’ zei-ie, met z'n stevig lichaam dicht op 't geld, om 't vast te grijpen, as 'r haarlemmer-dijkies gemaakt werden.
Grootvader, nog altijd zonder 'n woord te spreken, de wenkbrauwen gegroefd dat ze één witte stoppellijn leken, stak 't beverig handje in den broekzak, greep de groote versleten porte-monnaie, knipte 't mee-bevend slot open, telde vijf trillende dubbeltjes op 't tafelzeil.
‘Afgeloopen,’ zei Nelis, de zes gulden toeschuivend.
‘En subbiet me deur uit!’, driftigde grootvader met de pijp dreigend.
‘Mag 'k Lien geen poot geven - nou we in 't fatsoenlijke van mekaar gaan?’, vroeg de huzaar.
‘Nee,’ sprak 't mannetje met snijdende lippen: ‘jij ben geen hand waard.’
Daarmee was de geld-zaak uit.
Maar 's avonds, op 't zolderkamertje, bij de menschen bij wie ze in betrekking was, lag Lientje uren in 'r bed te snikken, omdat ze 'r grootouders niet voor al 't goud in de wereld 't àllerergste had kunnen, had durven vertellen, 't èrgste, waarvoor ze de Heilige Moedermaagd anriep tot ze in slaap viel.
Mei '06, |
|
Auteursrecht onbekend