|
| |
| |
| |
Dàgje.
Nou Pietje, haar kleinzoon, in 't geroezemoes van 't groote-stadsleven zes jaar oud was geworden, en ze éindelijk is 'n daggie vrij had, omdat de menschen bij wie ze werkte aan 't bruiloften waren voor d'r jongste dochter en 'r tòch betaalden - had ze om 'n end an z'n kinder-gedrens te maken en omdat ze 'r zelf nie-meer geweest was, 't uitstapje naar 't graf ondernomen. Net, den tweeden Donderdag in Augustus vijf jaar gelejen, zat ze uit-mekaar-getrokken van ellende voor 't doodsbed van 'r dochter, die den schrik van 't verdrinken van 'r man in 'r zwangere omstandigheden niet te boven kwam. Twee dooien in één maand - zij op 'r ouwen dag met 'n zuigeling - allemachtigste God, wat was de tijd gevlogen - hoe zag ze 't voor zich, of 't gister gebeurd was.
Bek-af van de lange wandeling over den dorheeten weg, nà 't schrikkelijk ongeluk, dat 'r met verlammenis geslagen zou hebben, as 'r geen kind was geweest, woonde ze in de stad - trillend an 'r heele lichaam, en met 'n loom-tintelenden arm door de vracht van de boodschappenmand, die ze 'n vol uur droeg, hurkte ze in 't zwakkelijk schaduwtje van 'n knotwilg. Nee, ze kòn niet meer. Ze
| |
| |
was 'r misselijk van. Liever tot diep-in-de-nacht trappen sjouwen en 't boeltje redderen, as die ongewoonte van hijgen en loopen in de brajend-warme zon. Ook 't joggie, geel-bleek stadskind, ongemakkelijk in z'n Zondagsche spullen, onlekker van sleurstap door 't knellen der hard-leeren schoenen, die-ie enkel op fééstdagen ankreeg, praatte geen opgewekt woord meer, wreef zich kribbig 't zweet van 't voorhoofd en de kortgeknipte haren. Z'n schoone zakdoek van vanmorgen, die-ie telkens gebruikt had om de stof-grauwe schoenen zwàrt te slaan, leek 'n goor-klamme prop.
‘Nee, Piet, 'k zou me pet ophoue, jonge,’ maande ze, de linten van 'r muts met van vermoeidheid bevende handen lostrekkend, zóo as de hette 'n band om 'r hersens spande: ‘en kruip maar wat dicht op me toe dan bekom-ie van zellef.’
‘Benne me d'r dan nòg niet?’, vroeg-ie, 't gezichtje vermagerd in huil-trek.
‘Nee, jonge, 't is me 'n hééle loop. Dat hè-'k je veruit gewaarschouwd. As je nou effe geduld heb, tot 'k bij asem ben, mag-ie eerst 'n hap ete. Of wi-je vast 'n kommetje melk? Niet zoo met je smerige doek - hoe komt-ie nóú al zoo ingevrete as 'n poeslap? - over je hoof wrijve! En zet je pet op - da's tweemaal!’...
Bezig al met de magere, in 't net der blauw-puilende aeren gevangen handen, klepte ze de karbies open, stramde de duimen tegen 't roestige beugeltje van 't bierfleschje, waarin ze de melk had gegaard.
‘Daar,’ zei ze hijgend ‘niet te veel in eene - dat verzuurt.’
Gretig de lippen aan den hals der flesch vastzuigend, de nattige oogleden bijna heelemaal neer tegen den laaienden zonschijn in, dronk 't kind zoo wild, dat 't met stugge rukken z'n keel in-klukte en de
| |
| |
lucht als met schokken den buik der flesch doorborrelde.
‘Nou, nou,’ knorde grootmoeder, de flesch naar zich toetrekkend: ‘je krijgt 'n kou op je maag - en strakkies mot je óók hebbe.’
Zonder den speekselrand der fleschopening af te vegen, slurpte ze 'n paar matige slokjes, lepelde met 'r tong langs de lippen en trok den beugel weer neer.
‘Zoo,’ babbelde ze opgewekter: ‘nou zalle me toch maar 'n happie neme, dan hoeve me 't meteen niet te doen en dan kom-ie niet zoo moei op 't kerkhof. Goed, jonge? Daar zeg-ie niet nee op, wat? Want zoo'n prettig daggie uit, krijg-ie niet gauw meer, Piet. Scheelt 'r wat an?’
Bedrukt wreef 't kind met de hand langs den schoen.
‘'t Brandt zoo an me hiel,’ zei-ie benepen.
‘Trek je schoen dan uit - pas op da-je de malie van je veter niet verliest. 't Zal 'n spijkertje weze. La-maar is kijke’...
'r Wijsvinger langs 't binnen-zooltje strijkend, terwijl Piet z'n kousje afstroopte, zocht ze sekuur wat 't was.
‘Kijk is hier,’ klaagde 't kind huilerig: ‘d'r zit verdikkie zoo'n bobbel an me hiel.’
Den kleinen mageren voet in 'r handen nemend, keek ze toe.
‘Da's niemedal, jonge. Da's 'n blaar die nog dicht is. En nou zalle me oppasse dat-ie niet opegaat. Blijf zoo maar stil zitte met je voet op me schoot.’
Uit de karbies, grijpend tusschen de pakjes, die ze dien morgen om vijf uur al met 'r ouwe vingers bestreeld had, nam ze 'n vet-besmeerd kadetje, schraapte wat margarine met den nagel van 'r duim, en 't glibberend kwakje dan als 'n kostbaar zalfje op den top van 'r wijsvinger overnemend, sausde
| |
| |
ze 't over 't klein-zwarte hieltje. 't Schuimde zoo smijdig, alsof 'n barbier 'n kabouter-kinnetje zeepte.
‘Au! Au! Verdikkie wat steekt dat!’, protesteerde 't joggie, nijdig trekkend om z'n voet los te krijgen. Zij, zeker van 'r greep, hielp 'm taai.
‘Is 't gedaan, Piet? En zel je uitscheije met je verdikkies - snotaap van 'n jonge - wie leert jou dat? Steek 'm maar weer in je kous. Dan zel ik je schoen is voorzien.’
Eerst gaf ze 'm nog 't kadetje, waarin 'r nagel gevorend had. Dan den leeren hiel tusschen 'r handpalmen knedend, en 'r warmen adem in 't schoentje blazend, trachtte ze 't leer te verzachten. 't Kind, dat 'n halve maan in 't kadetje gebeten had, zich lekker begon te voelen, nou-ie gedronken had en de blaar niet meer brandde, praatte met 'n jong-schel geluid, dat in den glanzenden hemelkoepel en de eindeloosheid der weiden 'n echo scheen te slaan.
‘Eet jij niet, groomoe?’
‘Ja zeker - eerst je schoen.’
‘En krijge we niks as brood? Je het toch vanmorrege 'n eitje staan koke. Of krijge me dat azze me op 't kerkhof geweest benne?’...
‘... 'k Hei toch maar twee hande an me lijf, jonge. Kauw je ete - en slik de brokke niet in - anders krijg-ie kanker in je maag, as je grootvader.’
‘Plons! Zag-ie die kanjer van 'n kikker springe, grootmoeder? Ha'k nou maar 'n rood lappie meegenome, hè? Wat zou 'k 'r dan 'n berg gevange hebbe, hè? Heb-ie ze ook wel is an 'n touwtje late loope, grootmoeder?’
‘Nee, je màg geen beeste pijn doen,’ sprak ze, 't krantetoetje met zout op 'r schoot leggend: ‘dat zou jij ommers ook niet plezierig vinde, as ze je an 'n been trokke?’
| |
| |
‘As ik 'n kikker was,’ redeneerde 't ventje: ‘zou ik wel is wille zien, da-ze me te pakke krege. Dan motte ze maar nie zoo stom zijn, om in 'n rooie lap te bijte, de stomme honde! Kijk is gauw, grootmoeder, daar springt 'r een op 't gras! Daar, nee daar! Ga je! Kischt! Ga je, sallemander, of 'k smijt je me schoen na je kop!’
‘Niete doen, Piet! Zoo'n beest doet je ommers niks! Hou je mond open - nee, eerst leeg ete - dan krijg-ie ei.’
Met 't blikken lepeltje had ze deukjes in de eierschaal zitten meppen. 'r Eeltige werkvingers schilferden de kalk, die in tuimelende spatjes op 'r rok viel. Pietje, gulzig-verlekkerd op 't ongewoon-weeldeding, zag 't vliesje zwart worden, rullen, tot 't lepeltje als 'n zekere wig 't wit spleet en 't stevig geel in de wonde lachte. Eerst nog boog grootmoeder's neus, voorzichtig snuivend of 't wel góéd was. Dan 't ei-ovaaltje van wit met 'n hartje van goud, 't-welk in de zonneglanzing 'n bloem op 'n zilveren stengel geleek, in 't krante-toetje bettend, balanceerde ze 't, bang voor 'n ongeluk, naar Pietje's hunkerend spreeuwe-mondje.
‘Hè!’, zei-ie enkel, niets anders. En wetend, dat grootmoeder afgemikt één ei gekookt had - één mèt 'n half ons krakelingen was meer as welletjes! - dee-ie 'n heele poos over den verdikkies-lekkeren hap, zonder dat één van de bewegingen van grootmoeder 'm ontging. Eerlijk metend - niet om alles zou ze 'n grootere portie genomen hebben - schepte ze 'n lepeltje geel, at van 'r kadetje, likte 't lepeltje na van boven en van onder, en zich niet haastend, omdat 't toch op was, eer je 't wist, stak ze den lepel opnieuw in 't geel - nou voor Pietje, die met twee sterke lipjes 't blik zoo stevig bezoog, dat 't ineens blinkend, zonder 'n spoor eigeel, in groot- | |
| |
moeder's hand terug-veerde. ‘Hé!’, zei-ie weer. In 't schamper schaduwtje van den knotwilg, nauwelijks de hoofden beschut, aten ze de kadetjes, besmakten om beurten 't lepeltje, tot de dop zoo leeg was, dat alleen nog vlies meekwam. Toen, terwijl grootmoeder slaperig-ingehurkt, de weide met 'r stippels van bloeiende boterbloemen en vuur-fonteinende greppels bedroomde, speelde Pietje met de schaal, broodkruimpjes mikkend naar de kikkers, die zichtbaar boven 't water hun gekwekker lieten galmen. Diep uit de verte, aanzwevend over 't groen, 't wijd-bollend hemelblauw, traagde 't teeder gebeier van 'n angelusklokje, luidloos-bezinkend in de lichtende grot rond de zon.
‘Nou nog één slokkie melk, jonge,’ zei grootmoeder, 'r kin uit de stuttende hand heffend, dat 'n witte verwondering op 'r gelaat bleef: ‘enne dan schiet je je schoen an. Of wil je nog ruste?’
‘La-me maar opstappe,’ knikte 't kind, tevreden van de flesch, die zij voor alle zekerheid zelf vasthield, slurpend: ‘dan kenne me gauwer 't graf zien, hè, grootmoeder? En as je moei wor, kenne me daar op 'n bankie gaan zitte, net as bij ons. Of benne d'r geen banke?’
‘Dat zou 'k denke,’ antwoordde ze, de hengsels der karbies om 'r arm schuivend, nou ze de linten van 'r muts weer gestrikt had.
Eerst bij eenen, opgehouden door kennissen van 't dorp - menschen die ze jaar en dag had bezocht - nou màchtig-hartelijk wouen weten hoe 't 'r in de stad ging - en of dàt nou de zoon van Johanna was, die zoo kort na 'r man overlee? - stonden ze tusschen de graven. Pietje, 't laatste eind van den weg, onredelijk, lastig, met moeite z'n grienen bedwingend om de blaar die tòch in 't margarine- | |
| |
sausje was open gegaan en 'm dee hinken, had bij de vrouw van den bode 'n kom karnemelk geslobberd en twee zure appelen gekregen. Uitgeruster, bleek door de warmte, had-ie 't schulpenpad langs de zerken en kruisjes met angstige voeten beschuifeld, bang voor de stilte, omkijkend als 'n musch de struiken bestreek, fluisterend vragend en sprekend.
‘Legge ze hiér?’, zei-ie, zoo zachies as toen 'n maand gelejen de buurvrouw-van-boven had late verzoeke of de beneje-bure zoo vrindelijk woue weze op d'r kouse de trap op te komme, omdat d'r meissie zoo naar lee.
‘Ja, jonge,’ knikte de ouwe, die geaarzeld had, want de kruissies leke zoo op mekander en de cijfers op de paaltjes ware haast niemeer te leze: ‘dááronder legge ze nou.’
'r Karbies had ze in 't schulppad gezet, en 'r mummel-lippen baden 't vierkantje gras toe, terwijl 'r dooraerde hand 't teeken-van-'t-kruis op 'r borst bebeefde. Pietje, groot-oogig, de hand in den zak om den klef-warmen appel, keek van de eene zodenplek naar de andere - naar 'n zwaar brommende bij, die van bloemetje op bloemetje zoemde - naar 't zon-dronkene krijgertje-spelen van twee kwieke koolwitjes.
De log uit 't kerkhof opdreigende toren, die van dichtbij 'n spookding geleek, bonkte 'n schaduwwolk schuin langs de graven naastan. Benauwd voor de diepe zwijgenis, greep 't joggie grootmoeder's rok, vroeg:
‘Legge ze d'r alle twee, grootmoeder?’
‘Ja’....
‘Vader en moeder, alle twee?’
‘Ja, jonge’....
‘Waar leit me vader dan?’
‘An de linksche kant’....
| |
| |
‘En me moeder?’
‘An de rechtsche’....
De ruimte van 't graf metend, 'r niemendal van begrijpend, toch onder den indruk, omdat grootmoeder telkens d'r neus stong te snuiten en met 'r beenige hand langs de nattige wimpers streek, bewriemelde-ie den appel in z'n zak, 'r z'n nagels in plettend en 'r karteltjes schil uit trekkend.
Dan, angstiger, door de stadige rust rondom, met enkel 't schurend geluid van 'n zeis, die ergens geslepen werd, fluisterde-ie gejaagd:
‘Zèg dan is wat, grootmoeder’...
‘Wàt mo-'k dan zegge, Piet,’ praatte ze 'r tranen weg-kroppend.
‘Nou, je hou zoo je mond’...
‘Geef jij maar 'n zoen,’ zei ze diep-neerbuigend, dat-ie bij 'r tanige jukken kon. Vreesachtig, vinniger met de nagels in den appel snijdend, raakten z'n droge lippen 'r wang.
‘Zoo,’ zei ze, 'm terugzoenend: ‘en nou gane me weer. As je 't maar onthoudt - waar ze legge - voor later as je zinnigheid heb, ze nòg is op te zoeke. Wéét je 't nou?’
‘Ja,’ babbelde 't kind, blij dat grootmoeder de karbies opnam: ‘me vader leit links, en me moeder leit rechts’.
Buiten 't hek, terwijl zij nog zachtekens na-snuffelde, zette-ie z'n tanden in den appel. En op de boerenkar, die ze zoover na 't station meenam, tot de boemeltrein daar stopte, had-ie lol voor zes. Want hij mocht de zweep vasthoue en is af en toe slaan, as 'r zich te veel krenge van vliege op de rug van 't paard hadde vastgezoge.
Juni '06. |
|
Auteursrecht onbekend