|
| |
| |
| |
Bezwaarlijk gestoei.
Den heelen weg over, in den schokkenden Jan-Pleizier met z'n tienen lekkertjes an, knie aan knie, niet te benauwd omdat de wagenzeilen aan den tochtvrijen kant op waren gerold, en de juffrouw-uit-den-winkel 'n mand kogelfleschjes en versnaperinkjes mee had genomen, bleef de stemming alleruitnemendst.
Hij viel werachtig mee.
Je had 't niet kennen denken.
Toen de juffrouw voor 't eerst de familie om raad vroeg - op 'r eentje dorst ze 't niet an - nou en 'r man daar had ze niet zóóveel an - dat wist iedereen, die háár de zaak dag in, dag uit, zonder hulp zag drijven - toen had zwager Jan 'n gezicht getrokken van mensch wat haal je je gedorie an! - en Jet, 'r zuster, die niet voor al 't goud van de wereld 'n Zondagsche preek van den dominee, waarbij ze zwoer, zou hebben overgeslagen, ruziede 'r dadelijk giftig op los. Ook 'r andere zuster Truus, getrouwd met 'n stuurman van de koopvaardij - Truus, die van de latere jaren geen tien voetstappen in de kerk had lèggen - aangestoken door de bolle lachbuien van 'r man - plette 'r lippen, schudde 'r hoofd, kwam rond voor 'r opinie uit,
| |
| |
dat 't niet goed kon, dat je last van twee kanten, last van je eigen gemeente, last van de pastoors zou krijgen - zoodra 'r kinderen kwamen.
In de verdrukking, onzeker wat te doen, had de juffrouw op 'n avond - na tienen, toen de winkelgordijnen waren neergelaten, 't waarschuwend schelletje niet meer kon storen - den commensaal, die om 'r dochter heendraaide, machtig politiek gepolst. De dingen vierkant bij d'r naam noemen ging niet, omdat-ie nog niet gevráágd had en je geen mal figuur kon slaan, door over iets te praten waarover hij nog geen woord had gezeid.
Marianne pas twintig, 'n boom van 'n meid, met wangen om in te bijten, zat 'r zwijgend bij - vader was goddank 'n luchtje gaan scheppen - diè bedierf alles.
‘Ja,’ had de juffrouw, als 'n spinnende poes achter 'n schoorsteen-garnituur zoo voorzichtig ingeleid: ‘'t is wèl 'n plezierige buurt, waarin we de zaak nou al jaren hebben - àlles loopt bij ons binnen - je ken 't zoo gek niet denken - jood, protestant, katholiek, zonder onderscheid. En da's erreg prettig - vin u niet? - as de overtuiging geen verschillen maakt - as de menschen mekaar goed kennen verdragen.... Wat zeit u?’
De commensaal, schrander genoeg om te voelen waarheen ze wou - gèk was-ie met de oogen van Marianne - beet in 't voorgehouden lokaas, praatte kalm mee:
‘Wel wáárom mot de overtuiging menschen van mekander houen?’, zei-ie vragenderwijs: ‘heb ik as katholiek na ùw geloof gevraagd, toen 'k de voorkamer boven inhuurde? Me vrouw die voor drie jaar gestorven is, was an mijn kant, maar as ik morgen-den-dag 'n vrouw van 'n àndere overtuiging wil trouwen, dan ga 'k m'n gang, dan laat
| |
| |
'k me door niemand tegenhouen - nee, hoor - je hart is je hart - en je hart mot je geen geweld andoen - anders wor je 't kind van de rekening...’
De juffrouw knikkerde met aarzelend voorbehoud - Marianne, erg gevoelig voor de staal-grijze oogen, de leuke snor van den jongen weduwnaar, die 'r van af den eersten dag kleine attenties had bewezen, die 'r om den haverklap tegenkwam als ze van 't atelier naar huis liep, die 'n nette, stille betrekking als boekhouder bij 'n groot veem, met 'n mooi salaris had, waagde zich in 't zwak-tastend gesprek, zei zonder bedeesdheid: ‘Natuurlijk - dat wor je’....
‘Marianne, hou jij je 'r buiten,’ matigde de juffrouw onmiddellijk, en 'r oogen wonken 'r dochter: ‘jìj heb nog te weinig levensondervinding - is 't zoo niet, meneer? - de godsdiensten hebben wat op d'r geweten - wat zeit u?’
‘Ja, ja’....
‘En as u 'r toe komt te hertrouwen - wat niemend u uit uw hoofd zal praten - 'n mensch alleen op de wereld is maar 'n half wezen, dan zou ik zoo gelooven - dan zou ik meenen - dat 't voor de vrede altijd beter is in 't eigen geloof te blijven - niewaar? - dan komt geen kerk in 't gedrang’...
Dat had ze nou is raak gezeid, zonder dat 't opviel, zonder dat 't 'n toespeling leek.
Hij, even stil, óók bang voor z'n woorden - as-ie van Marianne de kous op z'n kop kreeg, kon-ie over de rest wel z'n mond houen - sprak met lichte snoeverij in z'n stem:
‘As ik 'n protestant meissie neem, neem 'k 'r omdat ik van 'r hou - en dan praten we over nièmendal as we getrouwd zijn - dan mot iedereen doen wat-ie niet laten ken - en over kinders redeneer je niet - omdat mijn moeder, toen ze nog leefde, altijd zee: ‘je mot de huid van 'n beer niet
| |
| |
verdeelen voor-ie geschoten is - heb 'k ongelijk juffrouw Marianne, as ik zoo denk?’
‘Dat weet 'k niet,’ ontweek Marianne, 't vervelend oogknipperen van 'r moeder oplettend.
‘Heel verstandig,’ prees de juffrouw: ‘as u mìjn bij wijze van spreken zou vragen - hèhè, wat 'n inval! - dan zou ik 'r eerst 'n paar nachten over motten slapen - want, om nou maar is iets te noemen, de heilige-beeldjes die u op 't kassie boven heit neergezet, die zou ìk niet motten - en zoo zou je misschien telkes wat anders krijgen - waar of niet! Affijn, verder zijn 't ònze zaken niet - u is oud en wijs genoeg om uit uw eigen oogen te kijken. - Wil jij voor 't boterhammetje dekken, Marianne?’
Het was op deze takt-volle wijze, dat ze gepeild had - half in waarschuwing, half in aanmoediging. 'n Nette vent wàs-ie en 'n gezellige babbelaar - en over twee jaar verdiende-ie zeker bij de twéé duizend gulden.
Dienzelfden avond, met 'n vreemden glans in de oogen, verslordigde de commensaal 't teeken des kruizes voor-ie at - en den volgenden morgen, toen ze de voorkamer op orde bracht, bleef ze 'n moment in peinzende verrassing, omdat de heiligebeeldjes niet meer òp, maar in de kast stonden. As ze van mekaar hielden - Marianne dee zoo raar met 'm af en toe - wat kon je dan zeggen? - most je 't dan niet afwachten? - 't an de tijd overlaten?
De man van Truus, van 'n lange reis terug-gekeerd, ruig-open zeeman, met 'n extra zak centen, omdat ze 'n zinkend fregat naar 'n haven hadden gesleept, had de familie geïnviteerd 'n daggie uit te breken - hij betaalde alles, den Jan-Plezier, de
| |
| |
vertering, de heele santepetiekraam. De commensaal most vanzelf-sprekend mee. Van 't geklets most de zeeman niks hebben. Voor zijn part was de vent 'n Turk, as-ie maar zuiver van binnen was. En as-ie Marianne nog niet gevraagd had, dan was-ie te bleu, most je 'm gelegenheid geven te praten - buiten - twee vliegen in één klap.
Zoo, eerst koeltjes, de kat uit den boom kijkend, luisterend as-ie 't woord had, waren ze in den Jan-Plezier van den katholieken commensaal, die nicht 't hof maakte, op 'n afstand gebleven, maar toen-ie mèt den zeeman de leukste moppen uithaalde, grappies vertelde waarvan je pijn in je zij kreeg, en tante Jet 'r tusschen nam, dat ze 't bestierf - toen waren de stroefste gelaatstrekken in waarlijke honnigheid verzwommen. Hij viel meer as mee. Jammer alleen van z'n geloof - ofschoon - ofschoon - wat moeder van de beeldjes verteld had - je ook dàt dee vergeten.
't Was 'n dol-heerlijke dag - 'n zonnetje om te zoenen - weinig menschen in den theetuin, dien ze voor zich alleen hadden.
Als Anna, oudste dochter van Jet, de eenige van de kinderen die mee had gemogen, omdat de Jan-Plezier te klein was en omdat ouwers ook wel 'n vrij daggie willen, as diè niet over kiespijn gewurmd en Marianne's vader niet zoo veel boerenjongens geslokt, zou 't buitenfeest enkel genot zijn geweest. Anna, dan met 'n slok cognac in 'r mond, dan met 'n blaadje tabak, dan met 'n scheutje eau-de-cologne, zat telkens te mieren, te klagen - vader hardnekkig as-ie 'm licht, lastig as-ie 'm stevig om had, verveelde 't heele gezelschap met z'n manie om te visschen. Van den buffetchef had-ie 'n hengel met 'n defect simmetje geleend. Nou was-ie van 't vijvertje, waar de juffrouw 'm geen seconde vertrouwde, om- | |
| |
dat-ie liep asof-ie blaren an z'n voeten had, niet weg te slaan. 't Eene brokkelend deegie na 't ander kneedde-ie om 't roestig haakje en omdat-ie niet beet kreeg, was-ie met z'n zakmes onder de graszoden gaan wroeten om wurmen te zoeken.
‘Karel,’ klaagde de juffrouw, bang dat-ie in 't water zou raken - ongelukken konnen 'r niet gebeuren, maar z'n Zondagsche spullen had-ie an -: ‘Karel, zou je niet liever in 't gezelschap blijven - ik neem je zoo daalijk je smerige hengel af.’
‘Dat ken je an je hart voelen!’, weigerde Karel.
‘Karel - je loopt nièmeer na 't buffet - je krijgt 'r niet één meer.’
‘Dat ken je an je hart voelen,’ herhaalde Karel, dóor 't lastige heen. Thuis 'n kind in zaken, niet in staat de menschen behoorlijk te helpen, zich in alles vergissend, blij as-ie de deur uit kon om 'n versterkinkje te snoepen - de la van de toonbank liet ze geen oogenblik onbeheerd - daar was-ie bij as 'n vlieg bij 'n suikerpot - zij hield de boel as 'n duvelin bij mekaar - thuis, onder haar tucht, was-ie hièr niet te houen, dreef-ie z'n zin door om in water zonder leven te morsen.
‘Laat 'm z'n gang gaan - as-ie 'r lol in heit,’ zei de zeeman: ‘as-ie verzuipt smijten we 'n boei uit.’....
‘En ik zwem as 'n aal,’ lachte de commensaal.
‘Met zoo'n leeg hoofd verdrink je nooit,’ schaterde zwager.
Ze waren in de stemming. De vrouwen, behalve Marianne die geen zit had, hokten om de tuintafel, babbelden breeduit over huiselijke akkevietjes - de mannen, bezweet, vermoeid - alle speeltuigen, wip, schommel, looptonnen, zelfs ringen en rek hadden 'n beurt gehad - leien in overhemdsmouwen in 't gras, bekauwden dikke sigaren.
| |
| |
De commensaal, die met Marianne gekibbeld scheen te hebben, omdat ze de laatste maal bedankt had met hèm te schommelen - ze zei dat ze 'r draaierig van werd, terwijl ze 'n oogenblik later tòch met 'r neef Daantje tot aan de boomen zwaaide - de commensaal, 'n tikje stiller, snoof de rookwolken door z'n neus, keek 'n anderen kant uit. Marianne, spijtig om 't gezanik met 'n man, die enkel as 'n kalf keek, niks zei - zij kon hèm toch niet vragen! - drentelde bij 'r vader, die 't nou met 'n glibberspartelenden vingerdikken wurm probeerde.
De zeeman, voor 't verschil van geloof geen sikkepit voelend - den commensaal vond-ie 'n geschikten baas - wat drommel 'n kerel, die drie jaar gelejen 'n wijf had verloren, most an 'n ander geholpen worden - 't had lang genoeg geduurd - kreeg de malligheid in de spiezen. Tweemaal floot-ie 't nichie, dee ze of ze niet begreep. Toen, in zichzelf lachend, ging-ie 'r halen, drong 'r met goedig geweld in den kring van de mannen.
‘Zoo,’ zei-ie: ‘van 't gevisch van jouw vader zal je geen labberdaan vreten! Ga zitten, meid.’
‘'k Wil niet zitten,’ stribbelde ze tegen.
‘Willen? Willen?’, riep-ie 'r handen grijpend, om 'r te dwingen: ‘Wou jij 'n wil hebben as ik 'r een heb? Knielen! Vooruit knielen!’
‘Nee,’ riep ze, de tanden op elkaar, om te blijven staan. 't Dee 'r pijn an 'r polsen - knielen zou ze niet - en omdat ze 'n eind grooter dan de stevig-gezette zeeman was, lukte 't 'm eerst na 'n gierlachende pret der kijkende mannen, die 'r schik in hadden, dat-ie zoo'n kluif an 'r had.
‘Meid, wat heb jij 'n kracht in je pooten!’, hijgde oom, in 't gras ploffend - en ineens met 'n listigen inval - hij zou ze 'n zetje geven - wekte-ie den commensaal op: ‘dat had je niet gedacht, hé, dat
| |
| |
wist jij niet, hè? Ja, probeer jij 't is - zal je niet gladzitten. - As 'n zeeman zoo'n moeite met 'r heit, krijgt 'n pennelikker 't heelemaal niet gedaan - vooruit, of durf je niet?’
‘Durven,’ lachte de commensaal: ‘as juffrouw Marianne durft, durf ik ook...’
‘Ja, ik zou niet durven!’, zei ze tartend.
‘As je 't gedaan krijgt 'r te laten knielen - maar eerlijk, zonder polsen draaien - mag-ie 'r 'n zoen geven! Niewaar menschen?’
‘Natuurlijk!’, lachte de kring. Ze hadden 'r pleizier in - 'n knap paar - zij, 'n beetje grooter dan hij - hij, ferm en resoluut. Zelfs vrome tante Jet stond vroolijk van 't tafeltje op, leunde op den schouder van 'r man, om 't pretje te bekijken.
‘Hou je goed!’, hitste de zeeman: ‘toon dat je 'n kerel ben - laat 'r knielen! Vooruit! Toe dan!’
Hij had makkelijk praten. Marianne, met 'n prachtkleur van inspanning, had 't kunstje te pakken, wrong 'r handen boven de zijne, duwde, drukte, dat z'n polsen en vingers leken te begeven.
‘Valt je niet mee!’, schreeuwde oom: ‘dat ken je voorland wezen, man! Geen katje om zonder handschoenen an te pakken, hahaha!’
‘Toch zál 'k!’, hijgde de commensaal opgewonden - moeite had-ie, 'r niet in de armen te sluiten - nou door 'r op den grond te worden gedrukt - néé, dat liet-ie niet toe. Driftig uit de bukking opstuimigend, bang 'r pijn te doen zooals zij hem, rukte ie haar handen omlaag, maar omdat zij vlug en zeker wéér de overmacht wóú, achteruit week, struikelde ze over neef Daantje, die languit lag toe te zien - en bij 't bulderend gelach van den niet tot bedaren te brengen zeeman, 't proesten der vrouwen, 't naar-hooge gillen van nicht Anna, die van uitslaande pret 'r kiespijn kwijt was, 't zelfs
| |
| |
even meegrinneken van den visscher - leien ze alle twee hals over kop in het gras.
Marianne 't eerst opgestaan keek zuur - ze had 'r knie gestooten - de commensaal, nog op den grond, had zulk 'n lachbui dat-ie den zakdoek uit z'n zak moest trekken om z'n tranen te drogen. Jan en Daantje hadden werk 'm op de beenen te sjorren.
‘Heb-ie nòg is trek?’, vroeg de zeeman, 'n beetje bijgekomen.
‘Ik niet,’ zei Marianne uit 'r humeur - as dàt aardig was zoo te lachen, as iemand zich zeer dee...
‘Dan ben jij 't kwijt - heit hij z'n zoen verdiend,’ schuddebolde oom.
Doch opeens was 'r 'n stilte - 'n vreemde gaping in de herrie van stemmen, 't herleefde gelach.
Want tante Jet, naar de vertrapte biezen gebogen, omdat ze iets roods zag, dat bij 't zakdoek-uittrekken uit den zak van den commensaal was geglipt, zei met vijandigs in 'r stem:
‘Dat heit ú zeker verloren’...
‘Ja, die is van mij,’ knikte de commensaal - en gelijk werd-ie wit als 'n doek.
‘Wat is dat dan?’, vroeg Marianne onnoozel.
‘Meneer z'n rozenkrans,’ zei tante Jet in de stilte - in de wreede stilte van kleine burgermenschen, die 'n ontdekking doen.
Ze bleven tot schemer in den theetuin - 'r was alle reden tot hernieuwde grapjes, omdat vader, as de juffrouw had zien ankommen, tot z'n knieën in 't water raakte, met 'n ouwe broek van den kelner werom most - maar 't was niet meer dàt - de in 't gras gevonden rozenkrans had 'n duw aan de stemming gegeven - door brandewijns-met-suiker noch broodjes-met-vleesch te herstellen.
| |
| |
In den Jan-Plezier - 'n donkere avond, uitgezocht voor verliefde paren, zat de commensaal tusschen Anna-met-den-kiespijndoek en den zwaar-snurkenden vader - nièt naast Marianne, die stilletjes griende.
En 'n week later betrok-ie andere kamers. - ‘Zonde en jammer dat 'r twéé overtuigingen zijn,’ praatte moeder: ‘'k ken 'r 'n eed op doen dat-ie tranen in z'n oogen had.’
October '06. |
|
Auteursrecht onbekend