|
| |
| |
| |
Grootmoeder's verhaal.
In den kring van 'r kleinkinderen, bij den schouw met de wijnroode, wijde vervloeiing, bewoog ze 'r zilverwit hoofd, blossend van jeugdschijn. 'r Lippen met purper geslagen, 'r kinspitsje als 'n rijpe tomaat, 'r wangjuk fleurend als 'n papaver in zonlicht, knikten de grootoogige luisteraars toe. Eerst had ze van 'r broer die in verre koloniën bij 'n klewang-aanval sneuvelde verteld - toen van 'r vader - hoe lang was dàt niet gelejen, hè? - die onder Napoléon was gebleven - nou bij 't gretig smeeken der kleuters, terwijl de stormwind als 'n booze duivel 't huisje ombulderde, 'r telkens met z'n gegrom 't praten moeilijk maakte - zoo sterk van stem was ze niet meer - zette ze 'n nieuw tooververhaal in:
‘Heb je nog geen slaap, Jozef - en jij Cathérine word je niet moe? - Nee? - Dan zal ik jullie van Hannekeman vertellen - hoe Hannekeman uit de stad met de hooge schoorsteenen wandelen ging om z'n vader, die soldaat was, te zoeken...’
‘Was z'n vader dan wèg-geloopen?’, vroeg vrouwke, jongste dreumes, die telkens in de rede viel.
‘Laat zij nou 'r mond houen, groomoe!’ riep Annemie, verveeld door 't voortdurend gevraag.
‘Nou, nou,’ suste grootmoeder: ‘we komen er
| |
| |
toch wel - en voor vragen heb je 'n mond. Nee, vrouwke, wèggeloopen was-ie niet - d'r was 'n oorlog gekomen, 'n heele groote oorlog - net zoo'n oorlog als onder Napoléon, waarvan ik zoo straks heb gesproken - en omdat de vader van Hannekeman mee moest vechten, was-ie terwijl Hannekeman sliep, uit de stad met de hooge schoorsteenen getrokken - was z'n bed leeg, toen het ventje wakker werd.
‘Waar is vader?’, had hij gevraagd, net als vrouwke die ook zoo'n boel weten wil, maar z'n moeder zat te huilen, tranen zoo dik en zoo groot als de regendruppels buiten, z'n moeder gaf 'm geen antwoord. Ze kon 'm geen antwoord geven, omdat de koning van dat land met de hooge schoorsteenen verboden had te zeggen wàar de soldaten heengingen.
‘Waarom huil jij, moeder?’, vroeg Hannekeman verdrietig - als moessie huilde kreeg hij ook natte oogen.
‘Omdat ik zoo bang ben,’ snikte de moeder - en 'r handen vouwend als jullie allemaal elken avond, begon ze voor 'r man den soldaat te bidden.
‘Waarom ben je bang?’, - vroeg-ie nog eens, maar zoo zachtjes dat ze 'm niet hoorde - harder durfde-ie niet, omdat ze bad en je iemand die bidt niet mag storen.
Maar 's avonds van dien dag, toen-ie in z'n bedje lag, hoorde ie tòch waarom moeder bang was - in 'r angst, denkend dat 'r zoontje sliep, bad ze hardop, den lieven Heer vragend of-ie 'r 'r man terug wou geven, of-ie 'm niet in den oorlog dood zou laten gaan. En terwijl ze snikkend zei: ‘Lieve Heer, wist ik toch maar wáár-ie - wáár-ie gebleven is,’ sloeg de klok erg akelig twaalf - zoo akelig dat Hannekeman net
| |
| |
als Cathérine wel eens doet, z'n hoofd onder 't dek verstopte - dom niewaar kinders, want als je 'n boos geweten heb, helpen geen duizend dekens. De klok sloeg een, de klok sloeg twee, de klok sloeg drie - Hannekeman kon niet slapen - den heelen nacht lag-ie aan de woorden van z'n moessie te denken wáár z'n vader gebleven was, waarom z'n goeie, lieve beste vader 'm niet goeien dag had gezegd, voor-ie wegging. Dat had z'n vader wèl gedaan - dat begrijpen jullie, hè? - z'n vader had 'm terwijl-ie sliep wel tien heel-zachte zoenen gegeven, bang 'm wakker te maken, bang voor 'n huilpartij, bang dat-ie zich zelf niet goed zou houen - want jullie heb 't daar straks nog gehoord, van 'n oorlog komt niet ièdere soldaat terug....
Toen de klok weer sloeg - 't was 'n klok met 'n koekoek, die bij elken slag ‘koekoek!’ - ‘koekoek!’ riep, net zoo'n koekoek-klok als hier in de kamer, kinders, stond Hannekeman zoo zachtjes als 'n poes op, kleedde zich alleen an, precies als jij, vrouwke, liep op z'n teenen naar 't bed van z'n moessie, luisterend of ze niet wakker geworden was - en toen zei-ie als 'n muisje zoo stil: ‘Huil jij maar niemeer, moessie, - ik zal vader wel vinden en als ik 'm gevonden heb, breng ik 'm mee naar huis, hoor je?’
Z'n moeder hoorde 'm - dat spreekt vanzelf - hoorde 'm heelemaal niet, anders zou ze gezegd hebben: - ‘Hannie, je mag de straat niet op - je vader is in 'n ander land heel ver van hier’ - z'n moeder sliep zoo vast als jij, Jozef, die 's morgens niet wakker te krijgen ben, als je naar school moet, niewaar?
Toen Hannekeman voorbij de klok kwam zei-ie nog: ‘Koekoek, zal je goed op moessie passen, nou 'r niet één man in huis is!’
| |
| |
‘Koekoek!’, riep de klok, omdat 't kwartier was.
‘Dank je wel,’ fluisterde Hannekeman, en op z'n kousen sloop ie naar de buitendeur. In 't straatje was-ie eerst heel erg bang, want de groote hond van de overburen, waarvan de man en de zoon en nog 'n neef ook met vader waren uitgetrokken, kwam nijdig-blaffend op 'm toe, alsof-ie 'm wou bijten, maar de ferme jongen zei dadelijk: ‘Tommie - zoo heette de hond - je mag me niks doen, want ik ga ook jouw baas zoeken en als ik 'm gevonden heb, breng ik 'm gelijk mee en dan krijg jij lekkere kluiven hoor!’ Tommie kwispelstaartte van plezier, liep 'n eind mee tot 't bosch, verder durfde-ie niet. ‘Ik wel,’ zei Hannekeman en omdat-ie niemand had om mee te praten, nou de hond terug was gegaan, keek-ie naar de maan, die telkens achter de boomtakken lachte, lachte, lachte dat Hannekeman geen oog van z'n mond en z'n tanden af kon houen. Dat was allemaal leuk, hè?, maar 't was pas 't begin - 'n Dikke, nijdige wolk, die ruzie met de maan had, begon mee te loopen en daar de wind 'm 'n handje hielp, liep-ie harder, zoo hard dat-ie de maan inhaalde en 't heele bosch donker maakte.
‘Au! Au!’, riep Hannekeman, omdat-ie met z'n handen in brandnetels gegrepen had. ‘Au! Au!’ zei-ie weer, toen-ie over 'n boomwortel struikelde en z'n knie leelijk pijn dee. Hij moest 'r bij gaan zitten, huilde heelemaal niet - alleen kleinzeerige jongens huilen, hoor je dat, Bertus? - maar toen-ie weer opstond, was-ie den weg glad kwijt - 't was nog erger donker dan in een kamer als de gordijnen neer zijn en de lamp uit. Stil was 't 'r heelemaal niet, want de blaren aan de boomen gingen zoo tekeer als vanavond hier en de uilen, uit hun humeur, gilden en schreeuwden alsof ze wouen vechten.
| |
| |
‘Toe, lieve maan - waar zit je?’, vroeg de dappere jongen.
De maan achter de wolk dee geen mond open - 't bleef zoo donker als in den kelder, waar 't spek en de wintergroenten geborgen zijn - daar is 't donker, wat?
Hannekeman zat 'n heele poos voor zich uit te kijken, probeerde toen op den tast z'n weg door het bosch te vervolgen. 't Lukte niet. Ach, ach, wat zal moeder ongerust zijn dacht-ie en wat jammer dat de koekoek 'r niet vertellen kan wat ik wil doen. Nu voor 't eerst verloor-ie z'n moed. En omdat-ie moessie zoo had hooren bidden, zette-ie zich op den grond, vouwde ook z'n handjes en zei: ‘Lieve Heer, boven de maan en boven de wolken, wees u àsjeblief zoo vriendelijk me den weg naar m'n vader te wijzen - je zal 'r m'n moe en Tommie zoo'n plezier mee doen, toe nou!’...
Z'n oogen weer open - als je bidt doe je ze dicht - schrikte-ie van 'n dame in 'n wit kleed en met kleine lichtjes in 'r oogen, lichtjes alsof 'r 'n lampje in 'r hoofd brandde. Die dame bukte bij Hannekeman, zei met dezelfde lieve stem als z'n moeder wanneer ze 'm naar bed bracht: ‘Wel Hannie, wat doe jij zoo laat in het bosch - dat mag toch niet voor je moe?’
‘Ik zoek me vader, omdat me moeder zoo huilt,’ zei de jongen: ‘toe help 'n handje, juffrouw.’
‘Dat is goed, ventje,’ knikte ze: ‘ik weet waar je vader is - maar met je mee zal-ie niet mogen, want morgen moeten ze vechten met andere menschen uit 'n ander land met nòg hooger schoorsteenen.’
‘Als ik 'm vertel, dat moe zoo'n verdriet heeft,’ zei 't jongetje stevig, ‘gaat-ie met me mee, dàdelijk juffrouw - want me vader houdt alles van me - en als ze 'm dood maken moet ik zoolang wachten voor ik 'm weer zie’...
| |
| |
't Lampje in 'r hoofd kreeg den schijn van een klein, zacht-lichtend maantje, dat de struiken en 't mos en 't looppad haast zoo helder deed uitkomen, alsof de heusche groote maan vóórbij de nijdige wolk was geschoten.
‘Omdat jij zoo dapper ben geweest, om je vader in 't donkere bosch te zoeken - enkel om je moeder niet meer te laten huilen - zal ik je voor één keer helpen,’ sprak ze: ‘geef me 'n hand - 't duurt 'n poos - ik zal je dragen - je mag 'r gerust bij slapen.’
‘Neen,’ zei Hannekeman: ‘ik blijf wakker - ik heb heelemaal geen slaap’...
Maar op den arm van de dame, bij de warmte van 'r oogen, bijna zoo warm als de schouw hier - ja, dat is waar, kinders - 'r zijn zulke oogen - sliep-ie toch in en zonder te huilen - hoor je dat, Cathérine? - en toen-ie wakker werd stond de morgen-schemer al op de landen - lange landen van duinen en weiden - en overal zoover je maar keek, zag je tenten en vlaggen en kanonnen en vuren.
‘Waar is vader, juffrouw?’, vroeg Hannekeman met schuwe oogen - eerst was-ie in de war geweest, had-ie z'n moeder in de bedstee en den koekoek gezocht.
‘Daar ergens in een van die tenten - daar slaápt-ie nog, Hannie, droomt-ie van jou en van moeder. Blijf nou rustig op m'n arm - ik ga tóóveren.’
‘Tooveren - ken u dat dan?’, vroeg de jongen, 'r zoo weinig als jullie van begrijpend.
‘Ja,’ zei de Fee - want dat was ze -: ‘ik ga de groote schoenen van je vader en de groote schoenen van àl de andere soldaten in heele kleine, o, zoo kleine kinderschoentjes veranderen - vind je dat aardig?’
| |
| |
‘Waarom doet u dat dan?’, vroeg Hannekeman: ‘dan ken vader toch niet loopen - dan ken-ie toch niet mee!’
‘Suscht, suscht - niet zoo hard praten, Hannie,’ zei de Fee: ‘anders worden ze wakker - als ze wakker zijn lukt 't niet’...
Hannekeman keek angstig. De Fee daalde de laatste duinhelling af, strooide een zilverig poeder naar de zij van de tenten, bij de kanonnen en vuren. Toen, met den jongen op den arm, loopend dat geen schildwacht 'r hoorde, dat niemand 'r zag, keek ze in de voorste tenten - lachte. 'r Lach was als 'n zonnestraal in den vroegen morgen. Ze lachte omdat uit al de tenten de schoenen der soldaten verdwenen waren, omdat bij elken stroozak wonderlijk-kleine klompjes, laarsjes, knoopschoentjes, pantoffeltjes stonden.
‘Zoo, Hannie,’ praatte ze met 'n stem zoo zoet alsof 'n fontein in 'n bekken neerspette: ‘nu gaan we naar de mannen uit 't àndere land-met-de-hoogeschoorsteenen, waarvan je de vlaggen in de verte ziet - daar doen we hetzelfde - dan zijn we klaar - blijven we wachten.’
Reeds liep ze als 'n hert zoo vlug - nog vlugger - dat is niet bij te houen, wel? - en bij de tenten van de anderen wierp ze 't zelfde zilverzand - en weer lachte ze, toen ze bij de bedden van de officieren en generaals de gespoorde rijlaarzen gevlucht zag, als opgegeten door de muiltjes en keurige laarsjes van meisjes- en jongensvoeten.
‘Waar blijft vader?’, vroeg Hannekeman, die 'n beetje moe was geworden - want haast den heelen nacht niet geslapen, hè?
Nog voor de Fee 'm antwoorden kon, klonken trompetten en trommels. In de twee legers waren ze wakker geworden.
| |
| |
‘Mondje houen en kijken,’ glimlachte de Fee.
Kinders, kinders, 'r viel wat te kijken! Haast niet om zoo een, twee, drie te vertellen. Zoo als de soldaten de oogen open deden, zeien ze heele leelijke woorden, woorden zoo leelijk, als ik niet durf en jullie ook niet mag zeggen - dat weet je. Een groote, sterke soldaat, die wel tien soldaten dood kon slaan, als-ie woú, vloekte en je mag niet vloeken!
‘Wie heeft me schoenen gestolen! Wie is 'r an me schoenen geweest?’, schreeuwde-ie zoo hard, dat de paar, die nog sliepen, met 'n gil wakker werden en d'r sabel beet pakten, denkend dat ze vermoord werden. ‘Wie heeft m'n schoenen verstopt,’ riep 'n andere soldaat woedend: ‘zonder schoenen kan ik niet vechten!’
Ze liepen door elkaar, zochten onder de stroozakken, onder de bedden, wouen mekaar te lijf, zoo boos als ze waren. Een officier holde op z'n bloote voeten - z'n kousen had-ie in z'n schoenen laten zitten - van de eene tent naar de andere - 'n generaal - aan wie ze állemaal moeten gehoorzamen - stond op z'n sokken in de modder en schreeuwde, dat-ie den soldaat zou laten doodschieten, die die gemeene grap had uitgehaald. Maar de schildwachten hadden niemand gezien - de schildwachten waren de eenige soldaten, die d'r schoenen hadden behouden...
‘We zijn verloren!’, sprak 'n tweede generaal, evenals de officier op bloote voeten: ‘de schoenen van me heele leger zijn door den vijand geroofd: ‘op je kousen, je bloote voeten gaat 't niet!’
‘Nee,’ zei 'n andere officier - en begon te huilen.
‘Foei, foei!’, zei de eerste generaal: ‘'n man, 'n soldaat mag niet huilen - u geeft 'n slecht voorbeeld!’
| |
| |
‘Ik kan 't niet helpen, generaal,’ zei de officier, met moeite z'n tranen bedwingend: ‘maar in de plaats van mijn schoenen heb ik de laarsjes van m'n dochtertje gevonden. Hoe komen die hier - hoe is dat mogelijk? - meegenomen heb ik ze niet!’
Niemand antwoordde - want nu de schrik 'n weinig over was, herkende elke soldaat, elke officier, elke generaal de kleine dingen, die de groote schoenen verjaagd hadden. De sterke soldaat, die 't eerst van allen geschreeuwd had, zat met 'n paar laarsjes in z'n stevige handen - door een stak 't gat van 'n teen - zoo'n slordig kindje was dat geweest - en beet op z'n snor om niet te huilebalken - 'n tweede liet z'n dikke tranen zoo maar in de klompjes die bij z'n stroozak gevonden waren vallen - 'n derde, nog niet eens aangekleed, ongezien in de donkere tent, hield twee kleuters van toffels, zoo klein als die van vrouwke, in z'n handen en gaf 'r maar zoentjes op, 't eene zoentje na 't andere. De vader van Hannekeman, nou ook over z'n sufheid heen, stak z'n vingertoppen in de schoentjes met de nog warme zooltjes - pas had de Fee ze van Hannie's voetjes genomen - en keek naar niemand omdat z'n oogen niet door z'n tranen heen konden zien. En de generaal op de bloote voeten, terug in de tent met de groote vlag, betastte met bevende lippen de voering van twee poppe-muiltjes. Gek - de grootste helft van 't leger liep stilletjes te huilen - de een wou 't voor den ander niet weten - en als ze in splinters of scherpe steentjes trapten zeien ze niet eens au!, wat toch iedereen roept die zich pijn doet. 'r Was haast niet één zonder kinderschoentjes - allemaal hadden ze 'n kind of 'n zusterskind of 'n vriendenkind of 'n buurkind - allemaal liepen ze met de kleine leeren dingen, de klompjes, de toffels in de handen, de zakken.
| |
| |
Toen gelastte de generaal-op-de-bloote-voeten aan drie officieren met 'n witte vlag naar den vijand te gaan. Uitstel zouen ze wel geven, als 't vreemde wonder ze uitgelegd werd. Half op weg kwamen die drie met de witte vlag, drie van den vijand met een witte vlag tegen. En die zes met roodbehuilde oogen vertelden mekaar van de verdwenen schoenen, wezen mekaar de gevonden laarsjes en muiltjes - gaven mekaar de hand, spraken af dat ze niet zouen vechten, dat ze naar d'r kinderen terug zouen trekken, mekander nièt dood zouen slaan. Dat gaf 'n groot feest, 'n feest op kousen en sokken.
‘Zoo,’ zei de Fee tot Hannekeman: ‘ga jij naar je vader - en geef 'm 'n zoen.’
Dat liet de jongen zich geen tweemaal zeggen - en toen-ie bij de soldaten kwam, ook op z'n kousjes, toen droegen ze 'm rond, zoo blij als ze wàren, dat 'r al één kind was gekomen - tegelijk, zóó'n toovenaarster was die Fee, had ieder weer de eigen schoenen aan de voeten! Wat 'n wonder, he?, kinders? Nou ben ik uitgepraat - en nou wordt 't bedtijd - nee vanavond vertel ik geen lettertje meer. Doen jullie nou maar goed je best, groote meisjes, om braaf te leeren breien en vooral te stoppen, omdat als zoo iets weer eens gebeurt, je vader niet voor schandaal met stukkende kousen loopt’....
'r Handen, zoo rood als bloed bij den gloed van den schouw, vouwden in zwijging.
November '06. |
|
Auteursrecht onbekend