|
| |
| |
| |
Wrokkend gedicht.
Pa, laat thuis gekomen, oudejaarsavond nog, had goddelijk gelijk ùit z'n humeur te wezen. Daar had-ie me zich 'n ongeluk gehaast, snip-verkouen as-ie was, om den trein te halen - 'n trein, die bij elk stationnetje stopte, 'n uur over z'n tijd ankwam - om je te vreten van zenuwen! - en daar had de suffe meid die 't weten kòn, de deur op 't nachtslot gedaan. Krimpend van kou, dan 't valies in de eene, dan in de andere hand, schuifelstappend om op de bevroren stoep geen doodsmak te doen, was-ie met getoomde verwoedheid aan 't bellen gegaan, bang Maurits en Jacob wakker te maken, ook bang voor de benejenburen, die meer as eens meeningsverschil hadden gehóórd...
Allemachtigste, dat was z'n ontvangst! Van zeven minuten voor eenen tot twee minuten 'r over, op de klok af, na boven kijken, achteruitloopen, weer op de schel toeschieten, alles met lévensgevaar - 'n straat goed voor schaatsenrijders! - volle negen minuten eer d'r 'n raam opgeschoven wier, eer ièmand 't in z'n hersens kreeg wakker te worden, eer je geluid hoorde. In 't donker der hooge trap, gemarteld door z'n voeten-as-klompies-ijs, door z'n regulier-dooie vingers, door 't heele ongemak van
| |
| |
'n late-avond-lichaam in de gemeenste, kilste, alles doordringende kou, was-ie - nou vraag 'k je: met de deur ópen! - dadelijk losgekommen.
‘Mot 'k 'n kou voor me leven oploopen? 'k Heb enkel me nachtpon an!’, had zij geroepen: ‘doe de deur toe! Da's z'n welkom in 't nieuwe jaar!’
Hij, door 't kwaadaardige heen, had de deur met 'n bons dichtgesmeten, den ketting in den haak genijdigd, en zonder z'n voeten te vegen, was-ie as 'n héél regiment dragonders de trap op gestampt.
‘Hoe komt men zoo gek, om 't nachtslot 'r voor te doen?’, had-ie giftig ingezet.
Zij, weer in bed gekropen, met 'r rug naar 'm toe, antwoordde niet eens. Dat was háár ouwejaar met die man - of zij 't helpen kon dat-ie niet waarschouwde as-ie werom kwam? - daar was ze met 'n stuip van de schrik wakker geworden - daar was ze in 'r nachtpon uit 't raam gaan leggen - daar had ze met 'r nachtpon de trap afgehold - daar had ze 'n snijdende wind over d'r bloote lichaam gekregen - geen boe, geen ba - geen ouwe, geen nieuwe jaar - ze had moeite 'r mond te houen...
In de nawerking dier niet-ongewone stemming, waren ze den volgenden morgen opgestaan, dat wil zeggen zij - hij, verkouen as 'n hond - de halve nacht had-ie leggen hoesten en niesen - nam 'r met den rustdag 'n paar uurtjes bij. Toen kwam eerst de ellendeling van 'n meid, die 'm buitengesloten had, vragen of-ie wist dat 't bij tienen was - toen kwam Mauritsje met 'n angebakken neus an de slaapkamerdeur drensen dat 't over half ellef was pà - pà - pà - pà... hoe 'n kind zoo vervloekt dikkels pà kon zeggen! - toen, diepstverbolgen, wetend dat ze 'm zèlf most anpakken,
| |
| |
as ze wil van 'r werk wou hebben, dat-ie maling, groote maling an de meid en 't kind had, rumoerde zij de kamer in, 'm zonder consideratie de laag, die 'm toekwam, gevend.
‘As je niet sebiet uit je nest komt, egoïst, laat 'k 't ontbijt afruimen! Als je 't maar begrijpt! Da's me niéuwe jaar - me niéuwe jaar, godbeter, me niéuwe jaar met 't ontbijt nog op tafel 's middags twaalef uur...’
‘Had me vannacht geen ziekte bezorgd!’, zei-ie zich omdraaiend.
‘Kom nièt bij eenen thuis!’, verweet ze, an de moordende tocht onder 'r nachtpon denkend: ‘'k zal voortaan met 'n open deur slapen, dat de eerste de beste de meubelen 't huis uit sleept! Bij twaaleven en 't ontbijt op tafel jaja! - Jaja! - Jaja! - Jaja!’
Eerst 't kind met z'n pà - nou zij met 'r jaja's - in plaats 'm 't uurtje te gunnen...
‘Ruim voor mijn part je ontbijt op!’, gromde-ie onder 't dek: ‘ook me zorg!’
‘Ook z'n zorg!’ herhaalde ze heftig: ‘daar heeft Maurits drie dagen met Sien voor geleerd, om 'm met 'n nieuwjaarsvers te verrassen - daar ben ik voor in me nachtpon door de kouwe gangen gemotten - daar staat de thee al van acht uur voor te koken! Jaja! - Jaja...’
Zoo was ze weg, of hij sprong 't bed uit, om de deur achter 'r dicht te duvelen. Dan met 'n zet in de warmte van den deken-kuil terug, luisterde-ie naar 'r hàrde stem, hoe ze de meid toeriep de thee mee na de keuken te nemen, hoe ze Maurits en Jacob permissie gaf in de gang te knikkeren, wat 'm helsch maakte. Straks kreeg je voor de zooveelste maal 'n boodschap van de benejenburen over 't spiktakel! Hadden ze de vorige Zaterdag- | |
| |
avond niet tegen 't beschot staan hameren en kloppen, toen hij de jongens op háár verzoek voor d'r ongehoorzaamheid in de verloopen week strafte, wat zijn recht as vader was? Hoor nou! Hoor! Dat hield-ie niet uit. Daar werd-ie driedubbel-stapelgek van...
‘Is 't gedaan met je geknikker?’
‘We màggen, pa!’
‘En ik zeg, dat je nièt mag, verstaan!’
Even hielden ze 'r mee op, maar zóó as ze dachten, dat-ie sliep, gingen de ophitsende dingen over den vloer, mekaar rakend, tegen de kalkmuren stootend, den zeilen looper beklepperend, tot 'r een de weerbarstige, eindelooze traptreden afstotterde, in 'tsteenen portaal benee nog 'n lollig poosje danste. Als 'n getergde leeuw was-ie 't bed uitgesprongen, om zich te laten gelden - natuurlijk mis - ze waren bij d'r moeder in de voorkamer, wetend dat-ie zich niet in z'n hemd op de gang, voorbij de keuken zou wagen. Hoofdpijnachtig-geprikkeld kleedde-ie zich an, en met 'n gezicht als 'n oorwurm kwam-ie de kamer in. Zij, bij 't raam, kéék niet. Maurits en Jacob waren in veiligheid in de keuken. Slobberend dronk-ie z'n inkt-thee, at de boterhammen, 't mepje kaas. Dan, terwijl-ie de krant met de niet te lezen advertenties - vraag wat 't hèm anging, of 't de éérste Januari was! - doorworstelde, klopte Sien.
‘Veel geluk en voorspoed en alles wat u maar begeert in 't nieuwe jaar, meneer,’ zei ze, d'r hand toestekend.
‘Dank je wel,’ antwoordde-ie milder, nou-ie door de warmte in z'n rug opknapte: ‘dank je wel, Sien - maar vannacht heb je de boel áárdig verstoord door de deur te sluiten....’
‘God, meneer,’ lei ze dadelijk uit, door de klachten van de juffrouw van a tot z op de hoogte: ‘hoe kennen
| |
| |
wij ruiken, dat u nog komt! Zeg u nou zellef.’
Ongelijk bekende-ie natuurlijk niet, maar voor de logica van 't niet-kennen-rúíken voelde-ie achteraf. Soms, voor den groothandel-in-eieren waarvan-ie reiziger was, weken en maanden op reis, kwam-ie meer onverwacht binnenvallen, en nou de trein 'n uur te laat was gearriveerd, hàdden ze kunnen denken, dat-ie overbleef, omdat ze toch nooit 't nieuwejaar vierden.
‘'t Is goed, 't is goed,’ grommelde-ie, 'r tien stuiver gevend - meer hoefde niet - de bel zou toch niet stilstaan.
‘Dankie,’ zei ze: ‘en mag Maurits nou z'n versie opzeggen? 't Versie da'k 'm geleerd heb?’
‘Da's goed,’ praatte-ie tam, onrustig bij 't gezwijg naast 't raam.
Zoolang de meid in de kamer was, hield ze ijzig d'r mond - dienstbojen hadden 'r niet mee noodig of je man 'n gek was, met wie geen verstandig woord viel te redeneeren - maar mèt dat de deurknop nabewoog, brandde 'r ontstemming los.
‘Hoe wenscht zoo'n engel van 'n meid 'm geluk en voorspoed! Hoe ken ze 't over 'r tong krijgen. Jaja! Jaja! As 'n hyena thuiskommen - as 'n verscheurende tijger tekeergaan, terwijl ik ènkel 'n nachtpon an heb om open te maken, enkel 'n nachtpon om hèm niet te laten wachten... Eer ik je nieuwjaar wensch, nou! 'k Zal me de huisdeur an laten staan! Och! As vrouwen alleen! Jij had in Artis getrouwd motten wezen, bij God as 't niet waar is! Is dat 'n man! Is dat 'n man?....’
Hij voor de krant, quasi-lezend, zwaar met 't been wiebelend, om zich in te houden, had 'r nog lang laten klagen, als Maurits en Jacob niet binnen waren geschuchterd. Wanneer vader van z'n eierenverkoopreizen 'n daggie thuis bleef, lee 'r altijd voor
| |
| |
hùn in 't vet. Of moe bracht 'r verzameling klachten voor 't hoogste gerecht - hoe de godsdienstleeraar op had gespeeld bij de lessen - hoe Jacob de pot jam leeg had gelikt - hoe Maurits z'n kòp niet had willen buigen - òf moe eischte kastijding, òf ze had zelf met pa ruzie, mochten zij niet kikken....
Angstig in de deuropening, met de meid in luisterende houding in 't portaal, bang dat 't geknikker ransel zou geven, had Maurits de listige ingeving dàdelijk 't afleidend gedicht, dat Sien had geprakkizeerd, dat-ie op 'n keurig velletje papier met twee zegenende, bol-blanke engeltjes, in 't net had overgeschreven, op te dreunen:
‘Lieve vader, lieve moeder,
Zegen, voorspoed in dit jaar!
Dat de Heer, onze Behoeder...’
Moeder, gestoord in 'r serie vragen of dat-'n-manwas? - moeder, die op 'r stoel had zitten draaien, omdat ze nou net in de stemming was, om Sien d'r vers, dat ze droomen kon, dat ze 'n dozijn maal had geslikt, nòg eens bij dié-man-met-z'n-zure-gezicht an te hooren, moeder zette 'r de domper op.
‘Schei uit, Maurits, met je gezanik - je maakt me ibbel! Lieve vader! Lieve vader! Jaja - jaja! Daar heeft zoo'n kind zich voor uitgesloofd! Ik heb me wensch beet gekregen, toen 'k 'm in me nachtpon openmaakte! Och!’
‘Wel allemachtig!’, stoof-ie op: ‘hindert 't jou of 't kind 't gedicht zeit?’
‘'t Hindert mijn - en hoe - en hoe!’
‘Ga dan de kamer uit!’
‘Wel zeker, ik zal de kamer uitgaan! Over wat? 'n Gedicht voor jóú opzeggen! Gaan jullie weg - je vader is in geen bui....’
‘En nou wil ik 't hooren, begrepen?’
| |
| |
‘En nou wil ik 't niet! Nou heb ik 'r geen aardigheid in!... Kom nièt over eenen thuis! Blijf nièt in je bed over twaaleven! Wil je afruimen, Sien? 't Is avond, 't is waarachtig nàcht!...’
In z'n vertoorndheid boog-ie zich achter de krant, die door de rookwalmen van z'n sigaar in brand scheen te staan. Het leek de eenig-waarneembare ontstemming, want de kinderen, blij dat ze de kamer uit mochten, hernamen hun speelsch geknoei met 't gangfonteintje, en Sien, in dàt soort verstandhouding vermummied, liep huiselijk in en uit. Toen werd 'r gebeld, kwam háár moeder op bezoek - verstandige vrouw, die zóó as ze 'n voet over den vloer had, de kleine onaangenaamheden-die-in-elkgóéd-huwelijk-voorkwamen, op den tast voelde - niks wou hóóren. Abram had 't grootste gelijk van de wereld, as-ie ze had willen verrassen, nog al niks, heelemaal uit Sneek - nog al geen reis om morgen, snip-verkouen, overnieuw te maken! Abram kon 'r niemendal an doen as de trein over z'n tijd was - en Metilde had óók gelijk as ze met 'r nachtpon an de kouwe deur was gekommen, niks as 'n standje-van-'t-wachten in plaats van 'n wensch - hoe dacht men daar niet an? - had gekregen! Hij moest 't afzoenen - ze hadden allebei recht - menschen die 't meeste van mekander hielden, hadden de meeste strubbelingen....
‘'k Heb noodig idee in z'n zoenen,’ ruziede Metilde: ‘dat is geen man - u mot 'm kennen....’
Opnieuw als vredestichters kwamen Maurits en Jacob, door Sien de kamer ingeschoven, nou groomoe 'r was - met 't bol-blanke-engeltjes-papier, den nieuwjaarswensch afsteken.
‘Laat groomoe is hooren,’ zei moeder, met 'n hinderlijken nadruk op 't groomoe - voor hèm hoefde 't niet.
| |
| |
‘Lieve vader, lieve moeder,
‘An wiè zeg je dat nou?’, viel hij uit: ‘mot je met je rug na me toe staan, as je met mijn spreekt?...’
‘Ga verder, Maurits,’ zei moeder - 't wit van 'r oogen bewegend of ze getuigen anriep - ‘.... zegen en voorspoed in dit jaar - ga jij verder, kind....’
‘En nou zàl-ie niet verder gaan!’ onstuimigde hij: ‘daarnet wou jij niet - nou heb ik 'r me buik vol van! 'k Laat me daar zoo behandelen! 'n Kind stijven! Ruk de kamer uit, kwaje aap, om as je met je váder praat je rug na 'm toe te draaien! Denk je da'k je geknikker van vanmorgen vergeten ben? Ruk uit!’
‘Ken ik 't helpen, as u àchter me zit?’, wou 't joggie redeneeren, maar de groote oogen van den vader keken zoo woest, dat-ie voorzichtigjes afdroop.
‘Gotogot, da's met die man niet uit te houen!’, snikte Metilde 'r op los: ‘woont u 'm bij, moeder?’
‘Laat mijn 'r buiten,’ sprak groomoe wijs - ze had tièn dochters, àllemaal getrouwd, de een met dit, de ander met dat - ‘zetten juillie 't jaar niet met roezie in - zoenen juillie mekaar af.’
Ze had even voortreffelijk de stoelen, 't blozend kacheltje kunnen toespreken - noch schoonzoon, noch dochter waren in staat van acute verteedering. Ze babbelden met háár, praatten over mekaar's hoofden heen.
In deze lijn zou de dag zijn besloten - ware in den guren, sneeuwstormigen namiddag geen surprise geschied.
De patroon, chef van den groothandel-in-eieren, verscheen plots in 'n bakje, minder om met 't nieuwe jaar geluk te wenschen - zulke excessen kende
| |
| |
hij niet - dan om den gladden reiziger vóór de hernieuwing der reis naar 't noorden, opdracht te geven den prijs voor kneusjes, afdeeling banketbakkerij, aanzienlijk op te slaan. Mede dien van Italiaansche eieren. Nu 'n oogenblik in den plots veranderden familiekring babbelend - zij en hij met montere visite-gezichten, liefjes, mekaar's gesprekken aanvullend: op slàg door de eer van 't bezoek in tortelende verheugenis - lette de patroon de portretten der twee jongens op. Die mosten effen binnenkommen, om meneer goeiendag te zeggen en toen ze nat, morsig, met verlegen gezichten over de pels-van-meneer stonden te lichtschuwen, zeien vader en moeder zoowat tegelijk dat Maurits 't vers-van-nieuwjaar most reciteeren.
‘Jakkus nee,’ koppigde Maurits met uitgesproken verveling.
‘Toe Mauritsie - je ken 't zoo goed,’ vleide moeder: ‘kom nou....’
‘Nee hoor,’ zei Maurits hardnekkig.
‘Allo!’, gebood vader: ‘vooruit!’ En met 'n bemoedigenden glimlach, drong-ie 't begin op.... ‘Lieve vader, lieve moeder.... Allo dan!’
‘.... Zegen, voorspoed in dit jaar’.... souffleerde moeder, 'r zoon porrend: ‘wees niet zoo verlegen, Mauritsie!’
‘Je mot kinderen niet dwingen, as ze niet durven,’ riep de chef, z'n pels sluitend.
Vader gaf 't niet op.
‘As je 't niet dàdelijk doet ken je na je bed marscheeren, hoor!’
‘Je hoeft mijn niet an te kijken - je pa heit groot gelijk,’ zei moeder streng.
Zwichtend voor de dreigende stilte, roffelde 't ventje in één woorden-slikkenden dreun:
| |
| |
‘Lieve vader, lieve moeder,
Zegen, voorspoed in dit jaar,
Dat de Heer, onze Behoeder
Leef eendrachtig met u beiden
Vindt veel rozen op uw pad,
Zonneschijn komt na het lijden,
Wij, wij zijn uw kindrenschat!...’
Het duurde nog twaalf regels, toen Mauritsje bleef steken, maar reeds te dezer hoogte zat moeder te neus-snuffelen - en vader knikte goedkeurend...
Januari '07. |
|
Auteursrecht onbekend