Schetsen. Deel 12 (onder ps. Samuel Falkland)

[p. 1]

Tong met balletjes.

‘Wat kijk-ie?... Wat kijk-ie nou?’, zei tante Serre, gedecideerd-ongemakkelijk.

Dit was op Donderdag.

Zij zat over de tong-met-balletjes - hij zat over de tong-met-balletjes.

Rechts van de tong-met-balletjes, die nièt dampte, stonden de melige winteraardappels (met 'n enkele groene 'r tusschen door), die stuivingen naar de lamp lawaaiden - links van de tong-met-balletjes geelde dik-lijvig de aangesneden pekelkomkommer met dorgele komkommerzaadjes en 'n slap-gelig komkommersausje.

Daarnaast, in behaaglijke regelmaat, gelijk iederen dag, had tante Serre de sauskom met saus-met-balletjes, 't olie-en-azijn-stel, 't bakje met olijven, 't brood, de karaf water en wat voor 'n verder gezellig behaaglijk zitje noodig was, gereed gezet.

Het was Donderdag en 't schéén behaaglijk - welk woord ik thans voor de derde maal gebruik, waarlijk mèt opzet en geenszins met ongepaste stijl-verslordiging in een zoo stijl-rijken tijd - 't schéén bij de blazing der aardappelen, 't getemperd lampelicht, 't helder tafelkleed van 'n allergemoedelijkste gezelligheid...

[p. 2]

En waarachtig die schijn zou werkelijkheid, beminnelijkste realiteit geweest zijn, zoo de tong-met-balletjes geen bezwaarlijke zijde gehad hadde.

Doch hier loop ik niet verder ongebonden vooruit. De lezer heeft er recht op, dat 'n auteur de onstuimigheid zijns ras' en de teugelen zijner voortrukkende fantasie breidele...

‘Wat offik kijk? Wat offik kijk?’, zeide oom Barend, de glazen van z'n bril aan 'n kartelig hoekje van z'n zakdoek schoonschuierend en met melkwitte oogballen over de tong-met-balletjes heenstarend: ‘ik kijk niemedal.’

‘Hij kijk niemedal - hij kijk niemedal!’, ging de echo in tante Serre's ont-stemde stem: ‘of 'k daar blind ben.’

‘Na wàt kijk 'k dan!’, kregelde oom Barend 'r ingehouden op los - trek as-ie had nà de bittertjes in de societeit, en tegen as 't 'm viel.

‘Na wat je kijk?... Och!... Je ooge benne nog niet van de tong-met-balletjes af...’

‘Zoo benne die nog niet van de tong-met-balletjes af,’ herhaalde oom 't brillemontuur over de ongemeene ooren hangend - toen leunde-ie als 'n martelaar achteruit.

Tante nu ook in 't zwijgen der gespannendste voor-vijandelijkheid, schoof de schaal met de tong-met-balletjes naar zich toe, veegde met 't voorsnijmes de gestolde sausbobbels bijeen, duwde de balletjes over de bobbels, begon te snijden.

Toen ze pas getrouwd waren snee hij. Maar omdat met de jaren-in-'t-huwelijk de liefde niet alleen 't gemis aan karakter bij 't decoupeeren oplet, oom daarenboven met den dag kippiger was geworden, en in 't bijzonder Háágsche sneden voor de keuken hakte, had tante de taak sinds lang overgenomen.

[p. 3]

Gebogen over de tong-met-balletjes, zaagde ze met aandacht en overleg.

En hij, de vleezige lippen genepen in de rullige grijzing der haren, keek toe hoe ze 't eene schijfje van de tong-met-balletjes tegen 't volgende, als najaars-vliesjes zoo ragfijn, aanvlijde.

Het was Donderdag.

Het was Donderdag van 'n in meer dan één opzicht benauwende week.

Zondag, rekende oom, was 't begonnen. Toen zouen ze ter eere van tante, die Vrijdag jarig geweest was, en om ook 'ns wat te doen, 'n diner geven. Zijn zuster Sofie met d'r man, háár twee broers met d'r vrouwen - zijn compagnon met z'n vrouw en z'n oudste dochter - en dan nog David, 'n vrind van jaren her, die geregeld kwam pokeren - welgeteld met z'n twaalven, werden om zes uur gewacht.

't Had 'n opstand van belang gegeven, om in dat kleine keukentje voor zóóveel menschen te koken en te braden, met net één enkele meid, van wie de handen voor alles verkeerd stonden - tante had zoo gewikst mogelijk zitten rekenen en cijferen, om 't zuinigies an te doen - 'n lekker soepie, om 'n zieke gezond te maken - 'n pracht van 'n kalfsborst met gebakken Fransche aardappelen - twee kippen met compôte - en 'n eigen-gepapte broodpudding met sinaasappelen na.

Beter kreeg je 't nergens, nergens.

Maar toen loerde de pech, 'n pech as net zij alleen konden hebben!...

Om half elf, terwijl oom voor sigaren en 'n flesch cognac uit was, was d'r eerst 'n boodschap van schoonzuster Roosje dat ze met 'r man niet kommen kon, omdat ze influenza hadden - om twaalf

[p. 4]

zond de compagnon 'n stadstelegram, dat z'n jongste dochter roodvonk had gekregen, dat ze nu vanzelf thuis mòsten blijven voor de kinderen van Jacob en Sofie...

‘Wat zeg je me daarvan,’ redeneerde tante Serre in 't keukentje: ‘wat zeg je me daarvan... Daar zit 'k met 'n eten van-heb-ik-jou-daar... en daar benne me met z'n zevene... Hoe komme me d'r door...!’

Toen, nog vóór de meid 'n antwoord over d'r lippen had, geschiedde 't ontzettende - de stijging van pech tot 't diepst-dramatische.

Oom Barend was op z'n teenen de trap opgekomen - met 'n verrassing. Als oom Barend verraste most je je hart vasthouen, dee-ie de eene stommiteit na de andere, was d'r geen aardigheid an. En nou, net nóú natuurlijk, of-ie zich d'r op gespitst had 'r in de grootste ongelegenheid te brengen - stond-ie in de keukendeur met zùlke lippen te lachen - in de eene hand 'n kissie sigaren en 'n flesch cognac - in de andere (vraag ik jou!) 'n door 't vocht stukgetrokken krant met twéé ossetongen...

‘Nou?’, had-ie bol-van-lach gevraagd; ‘nou?... 'n Prikkie! Koste me niemedal...’

Eerst was zij wèg-van-verbluffing geweest - toen denkend an de vijf bedankies en an 't raadsel hóé 't op zou raken - al dat gezegende eten - barstte ze in nauwelijks te temmen verwoedheid los... Of-ie niet wist dat 'r soep èn kalfsborst èn kippen èn broodpudding was... Of 't 'm in z'n kop was geslagen zóó met 't geld te smijten.., of-ie dacht dat de mensche zich 'n ziekte moste ete?... Of hij 't allemaal klaar wou make?

Zelf onder den indruk van de fatale berichten van Roosje en den compagnon, stond-ie met de natte

[p. 5]

kranteprop in de beduusde vingers te wriemelen, trachtend 'r uit te leggen dat ie háár in de eerste plaats had willen verrassen - verrassen! verrassen! - dat-ie bang was geweest dat twee magere kippen voor twaalf mensche...

Ze liet 'm in 'r felle minachting en verontwaardiging niet-eens uitpraten, wou 'm pressen de twee ossetongen subiet terug te brengen... Dat wou-ie niet - kon-ie niet. Betaald was betaald... Met moeite had-ie ze voor tien stuiver benejen de prijs gekrege...

Omdat ze d'r mee zat - met de twee tongen en met die-man-as-'n-kind-van-'n-jaar - maakte ze na 'n eindeloos gezeur en gejammer van den nood 'n deugd en de twee tongen kwamen dien middag - let wel: dat was op Zondag - na de kip op tafel. Maar ja. Zelfs de pokervriend David, die eten kon dat je 'r ibbel van werd, kon na de twee borden màchtige soep, na 't volgeladen bord met kalfsborst met Fransche aardappelen en na de kip met compôte - met nog pudding in 't vooruitzicht! - geen tong met balletjes en zure saus meer stouwen.

Ze zaten met losgeknoopte vesten, proefden 'n reepie en 'n enkel balletje - lachten, maakten grappen over zoo'n overdaad - twee ossetongen - twéé...

‘Ja, hoe vin je 'm?’, quasi-lachte tante Serre, zich voor de visite inhoudend, om nóg niet 'ns los te komen: ‘as hìj wat doet is 't toejoer glad-verkeerd.... Vraag ik juillie! As d'r nòg 'n dozijn mensche geweest ware, hadde me met de soep en de borst en de kippe overmeer as genoeg gehad....’

‘'t Is toch niet weggesmete,’ suste oom Barend, puffend van 't eten: ‘is morrege geen dag?... Geef mijn morrege en overmorrege tong-met-balletjes...’

Dat was op Zondag.

[p. 6]

Men praat niet over den dag van morgen.

Het was Donderdag...

Maandag had tante de kliekies van de soep en de kalfsborst - as 'n zuinige huisvrouw, voorgezet - 't karkas van de kippen was lekker voor twaalf uur - Dinsdag, toen de ééne ossetong opgewarmd en al 'n tikkie leerelappig op tafel kwam, had-ie nog den raad gegeven de àndere na tante Roosje te sturen voor 'n versterking - Woensdag was de dikke helft van de tong, nòg 'ns opgestoofd, met de rest van de compôte voorgediend - vandaag Donderdag boog tante met de toewijding van 'n opérateur over 't keelgedeelte der tong, terwijl de tweede nog gaaf, ongerept, bleek van vel en dik van lichaam in de kouwe bobbelsaus rustte.

Voor de variatie gaf ze 'm de restanten der eerste tong zóó uit de kille kelder - en morrege, Vrijdag - overmorrege, Zaterdag, kreeg-ie de andere opgewarmd of zoo onguur als vandaag, met nieuwe of dezelfde balletjes.

Zwijgend snee oom Barend de randjes van z'n portie - zwijgend kauwde-ie, de saus op z'n bord met 't moes van de aardappelen warmend. Zwijgend bewoog tante Serre 'r wrokkende kinnebakjes, zwijgend pikte ze de kouwe gehaktballetjes op de nijdig-priemende vork. Zwijgend giftigde de meid de kamer in, om 'r portie tong-met-balletjes te halen - de dienst godbeter waar ze je met tong volstopten... Zwijgend kieskauwde poes die niet van zure saus met laurierblaren hield.

Toen z'n bord leeg was, waagde oom 'n bescheiden opmerking.

‘Mijn hoef je in de eerste jaren geen tong-met-balletjes meer voor te zetten,’ begon-ie met 'n glimlachje-van-verzoening.

[p. 7]

Zij keek zelfs niet op, ruig als de wrevel juist op 't oogenblik in 'r leefde.

‘Hoe komt 'n koe an zùlleke sponze en leerelappe in z'n bek?’, probeerde-die ‘geestig’ te worden.

Nog zweeg ze - tergend-onvermurwbaar.

Hij, 'n olijf bekluivend, dee voor de derde maal 'n poging, om niet den heelen goddelijken avond dat gezicht van verwijt over de tong-met-balletjes voor zich te houen.

‘Wi-je geloove, Serre, da 'k 'r tegen an kik - 'k kan gewoon geen koeietong meer zien’....

't Lukte niet. Voor de derde maal liet ze z'n gezwam an 'r lééd voorbijgaan....

Zwijgend begon ze te ruimen - zwijgend lei-ie de olijve-pit in de gele bobbels van z'n bord - zwijgend, doch met geraasmakende gebaren droeg de meid de heele tong-met-balletjes, die voor Vrijdagavond in de soep zou gaan, naar de keuken - zwijgend likkebaardde zich poes op de sofa.

Z'n sigaar opstekend nam-ie de avondeditie, las, denkend aan de schaal, die voor nog minstens twee dagen beloofde.

Zij, bij den trekpot, leunde 't hoofd achterover, knikkebolde zachtkens - met geen andere visie dan de tong-met-de-balletjes.

Zoo gingen ze den avond en den nacht in.

Maar den volgenden avond raakten ze 'r gelukkig doorheen - Roosje met d'r man, beter van de influenza die 'n verkoudheid was - en David, de pokervriend, kwamen onverwacht 'n hapje eten, vonden de soep goddelijk. Ze schransten zoos tevig dat oom Barend nog enkel drié dagen tong op z'n brood kreeg... Toen deed-ie 'n plechtigen eed.

Maart '08.