|
| |
| |
| |
Versterkende Kip.
De dag sloop als 'n schuwe hond uit de zonlooze steeg, toen Markus de trap naar twee-hoog bestrompelde. Giftig en kregel van kou - van zes uur af was-ie an de sjouw geweest met 'n negotie-van-niks, met deksels voor dekschalen, incouranten geschonden, die-ie voor vier en vijf centen, opruimde - 'n koopwaar om op te spoege, waarvoor je je keel beurs schreeuwde - huilerig van bekleumdheid en stekings in z'n eksteroogen - hij hinkte 'r van - sloeg-ie de hand om de vet-gladde leuning, de treden in 't mistig donker beklotsend. Dan, gemelijk 't vocht van z'n koud-wrangen neus meppend, plompte-die de deur open op 't krijschen, lachen, zeurig schreeuwen der schemerkamer.
‘Bin jij daar Markus?’ -, schelde òver 't doorpraten de stem der vrouw bij het grijs-wazend raam.
‘Nee - wie zal 't anders weze!’ -, sprak-ie grommelend-onlekker en ineens schor-driftig 't stemmengewar der kinderen benijdigend, zette-die den domper op 't geroes: ‘Houe juillie je bekke!’
De stilte in 't benauwd-rookerig kamertje was 'r even. Verschrikt zwegen ze op 't mokkend gestotter der stoelpooten, die naar de kachel werden gerukt.
‘Bin je koud, Markus?’, vroeg de stem bij 't raam, ongerust zoekend in de schaduw-aanzwelling.
‘Nou nee! 'k Schwitz!’ -, snauwde hij, de door- | |
| |
loopen schoenen uitklotsend. Z'n voeten zogen zich vast aan de warmte der kachelplaat. 't Huiverde gretig z'n lichaam door, z'n rug langs. Dan, in de nog angstigende stilte - niemand dorst as vader gemaand had de bekke te houe - zei-ie, al prettiger van toon: ‘hei je nog pijn gehad?’
‘Nee - heelemaal niemeer,’ antwoordde ze voorzichtig en om 'm op te vroolijken - as-ie zóó gong zitten na 'n dag negotie, hoefde ze niks te vrage, wist ze hoe laat 't was - zette ze genoeglijk 't nieuwtje in: ‘Moos heit - Moos heit’...
Meer had ze niet te zeggen. De kinderen, blij dat ze d'r monden niet langer hadden te houen, juilden in één schreeuwerige herrie, over mekaars geluiden buitelend, uitgelaten en druk...
‘Moos heit cente gestuurd!’
‘'n Postwissel van Moos, vader!’
‘'n Kip, vader!’
‘Wat zeit-u d'r van vader?’
‘Een gulden, vader!’
‘Voor 'n kip vader!’
‘Hoor u vader?’
‘Vanmorrege vader!’
‘Van Moos en Selien, vader!’
‘Hoor u, vader?’
Z'n voeten wegtrekkend van de schroeiende plaat, die de haartjes der wollen sokken in de kamer-broeiing, met zoete stankjes te smeul zette, plonsde-die z'n groote dreighanden naar 't rumoer uit de kinderhoofden.
‘Schreeuw me geen barst in me kop!’ -, foeterde hij, 't bezeten geraas met de zwaaiende handpalmen ketsend: ‘hei je me nie verstaan?’
't Hielp half. Zoo verstoord-van-humeur kon-ie nooit weze of 't nieuws-van-de-kip zou 'm voor de heele avond opkikkere.
‘Moos heit - Moos heit’ -, volsprak eindelijk
| |
| |
moeder, die staagjes had zitten glimlachen om de verrassing as-die zou hóóren en teleurgesteld was dat-ie nog niét gehoord had: ‘Moos heit 'n gulden gezonden - an mijn - voor 'n versterkende kip’...
'n Glans van waarlijke verrassing kwam om de baardige wangen van den man. Z'n mond, opgespard, bleef 'n oogenblik in ongeloovige ademloosheid. Saar, Jet, Joozep, Bram, de oudsten, rapten er daadlijk op in met 'n felheid van kreten en klots-drukke gebaren.
‘Van morrege, vader!’ -, riep Saar, ook 'n stoel bij de kachel aanschuivend.
‘Zeit u nou niks?’ -, zang-zong Jet: ‘hoe ken men zoo zwijge!’
‘Vader wil 'm nie hebbe - vader lust geen kip!’ - lach-gijnde Joozep.
‘Hoor u vader, váder!’ - schreeuwde Bram.
De kleine, heet-gestookte kamer met 't klamzwoel gemuf van rookende turven, roodde een wijl uit haar schemergezwijmel door 't levendig spatten der stemmen.
't Wàs ook wel 'n gebeuren na de lasten en ergernissen der laatste maanden. Ruim twee jaar gelejen - de groote tegenspoed met Moos, Moos d'r oudste zoon, die de helft van de centen inbracht en had moèten trouwen, onverwacht. D'r hielp geen redeneering, geen gejammer tegen: 't mòst - wou je 't meissie niet in opspraak en ongeluk brengen. Ach, ach, dat jonge menschen zoo weinig nadachten. Ze konden Moos niet missen en ze mosten. 't Was 'n bruiloft met huilen, zorgen en bedekte verwijtingen geweest. Toch liet Moos ze niet heelemaal in de steek. Nou die in Rotterdam 'n goeie betrekking had bij 'n oom van z'n vrouw, die in augurken en komkommers dee, nou betaalde-die nòg de helft van de huishuur, al kon 't amper, want zelf had-ie twee kostelijke kinderen.
| |
| |
Hoe lang ie de halve huur zou vólhóuen - niemand die 'r 'n woord over durfde kikken... Voor zes weken was moeder zwaar ziek geraakt, an d'r eene longtop - 'n hoesten zonder end èn 'n benauwdheden - om niet over te vertelle! 't Was 'n harde tijd geweest, net in de koudste dagen. Vooral 's nachts wist je geen raad. As zij in de bedstee, naast hem en Rachel en Flipje, de twee jongste, zoo'n krieweling in d'r keel, zoo'n hoestbui zonder end kreeg, had je heele uren de poppen an 't dansen. Dan werden de kleinste wakker en de anderen, op den grond, zeurden en keven om 'n brok van 't dek. Hij wou 'r maar niet an denke. 't Was God zij geprezen voorbij, al voelde ze nog wel is pijn, en al lee ze nog wel te hoeste. 't Had cente gekost. De dokter rekende gelukkig niks en de drankies haalde ze ook voor niet, maar de dinge die 'r bijkwamme, die je niet rekende, die brakke je de nek. Moos had zich goed gehouen. In 't begin had-ie z'n laatste cente gezonden en drie weken gelejen nog 'n postpakket met sinaasappelen en zes bolussen - nou weer 'n gulden - net vandaag, nou moeder in geen tijd 'n ei of 'n kan bouillon had gezien - dat was om op je knieën te danken. Wat 'n gezegende goeie jongen, al had-ie niet an z'n ouwers gedacht, toen-ie trouwde.
Saar hield den postwissel in de hand, stak 'm over de kachel toe. Markus trok 't vuurdeurtje open, belichtte het formulier bij den rossen, aandampenden gloed. Z'n knokelige handen, rood van geschepten schijn - z'n dof-purperen knieën - z'n jas, die de laaiing naar z'n kin droeg, vervroolijkten het kamerduister. Jet, neerbuigend om mee te lezen, nog eens te lezen, kreeg 'n mond en 'n kinspits en 'n blouse, als met koperlaching beslagen. En de voorste tafel- | |
| |
pooten slokten in bruinlichtende lijning de verste verzweving uit 't dieprood-spuierend kachel-vierkant.
‘Zeit u niks, vader?’ -, vroeg Joozep.
‘Ik kan nie goed leze’ -, zei Markus en 't papier schuiner opwippend: ‘wàt staat 'r Jet?’
Jet zonk op de knieën. Het licht uit het roostergat greep in zonnegoud 'r gelaat, de wimpers, den neus, de brauwen, den langzaam lezenden mond - omlei 't kamerbleek hoofd, de omkringde oogen, de scherpe mondtrekken met 't vreemdelijk wonder van purper neerkimmende zon. De hoofden van vader, moeder, Saar, Joozep, Bram en de kleinen leken daarnaast in 't aangroeiend duister te vluchten.
‘Hij schrijft, vader,’ las Jet, treuzlend van prevelgepraat: ‘hij schrijft op 't randje naastan - ziet u - ziet u, waar 'k me vinger hou? - Hij schrijft: Dat is voor moeder een kip om te versterken en voor niks anders, anders zend ik geen cent meer. Moos. Heit u gehoord, vader? Voor 'n kip, voor 'n gebrajen kip.’
‘Lees 't nòg is,’ zei Markus: ‘staat 'r niks anders bij?’
‘Nee vader.’
Weer, in den gloed van 't roostergat, 't vervreugd gezichtje met bloedvolheid beleefd, làs ze de dikke, inktharige letters van Moos.
‘Engel van 'n jongen,’ sprak moeder terwijl 't deurtje dichtklepte - hoe langer je 't open liet hoe meer de turfwalm de kamer inzoog.
‘Nou dat wordt voor jóú 'n smulpartij,’ zei Markus eindelijk. Bloedkrinkels zwommen voor z'n oogen, straf als-ie naar de purpering gestaard had. Hij zag geen vrouw, geen kindren, geen duister - enkel de wriemlend spiralende geel-bijtende krinkels.
‘Ik zal 'm brajen,’ praatte Saar: ‘as u de wissel morgen vroeg afteekent, ga 'k de gulden halen en
| |
| |
dan zal 'k 'm smoren zoo fijn, zoo zachies-an dat moeder 'm zuigen ken.’
‘Ja - ik alléén - ik eet me daar 'n gebraje kip - denk 'r niet an!’ -, sprak moeder met rustige zekerheid in 't weer egale donker.
‘D'r staat,’ viel Jet goedig-opgewonden uit: ‘d'r staat: dat is voor moeder een kip om te versterken! Staat 'r dat, ja of nee? Als u 'm nie in één dag op eet, doe u 't in twéé dage! Waar of nie, vader?’
‘Wees blij,’ klonk de mansstem, sekuur van overreding: ‘wees èmmes blij dat je wat krijgt om te versterke! Ik mot 'r nog geen vlerk van hebben!’....
‘Malligheid! Wat prate juillie 'n áárdige malligheid!’, redeneerde moeder, onbewogen aanzwartend tegen het vaal-scheemrend gordijn: ‘'k Zal me daar ziek ete an kip voor mijn alleen! 'k Bin me daar 'n schrokkebos! Jij kookt 'r eerst soep van Saar - 'k zal je wel leere hóé - met 'n ons gehak - en vijf cente beene. Dan heb-ie eerst kràcht in de soep en dan kracht in de kip. De kip die braaj-je, Saar, in 't vet van de soep. Hei 'k gelijk? Dan hebbe me àllemaal soep en àllemaal 'n kluifie’...
‘Je heb groot òngelijk, moeder,’ hield Saar aan: ‘'n kip die voor u gebrajen wordt’....
‘Hij wordt niet gebrajen - hij wordt gekóókt!’, begon moeder te knorren.
‘Toch gebrajen moeder! Ja we zelle de kracht 'r eerst uittrekken, as-die ú mot versterke!’
‘Dan braàj-je 'm - dan kook je 'm nie,’ zei moeder verveeld, ‘maar voor z'n állen.’
‘Hoe wou je één kip met z'n allen eten,’ rekende Markus op z'n vingers tellend: ‘Jij en ik, binne d'r twee en Saar en Jet binne d'r vier en Joozep en Bram binne d'r zes en Rachel en Flip binne d'r acht - en honderd tegen eene komt David’....
‘David komt zèker,’ telde Saar - David was 'r
| |
| |
beminde, die eens in de veertien dagen op Vrijdagavond meê-aanzat: dat binne d'r negen.’
‘Hoe wou jij negen menschen en kindren van één kip d'r buik vullen!’ - lei Markus schreeuwerig uit.
‘Jij snijdt 'm voor,’ zei moeder zwakjes kuchend door 't vele gepraat.
‘Goed ik snij 'm voor,’ knikte de vader: ‘En dan?’
De kindren zwegen, beluisterden 't geval, 't wonderbaarlijke van de gebraden kip, die voor moeder gezonden was.
‘En dan,’ sprak de vrouw: ‘dan kèrf je 'm nie, maar dan déél je 'm in negenen - da's alles’...
‘'n Kip in negenen! Dat gaat ommers nie, moe!’, lachte Saar, de eenige die beslist weigerde mee te eten: geef u vader 'n kluif - en laat u Rachel en Flip wat brood in de saus stoppen - maar met z'n negenen 'n kip opeten, die niet voor z'n negenen is en waaran niemand wat heit! Moe zanik u nou nie verder! Hij wordt voor u alleen gebrajen’... Moeder raakte uit 'r humeur. Even leunde ze lusteloos achteruit, dan beet ze van zich af:
‘Saar, doet u mijn 't plezier en bemoei u d'r nie mee. Vader en ik kenne 't met z'n tweeën af! Jij snijdt 'm in negene, Markus - hoor je me Markus? - Zit nou nie asof-ie geen tien kan telle! Je heit twee kluive an elke poot en twee vlerke en 't wit - 't wit geef je mijn - enkel 't wit - as 'k trek heb’...
‘Ja, je zal geen trek hebbe!’
‘Weet 'k nog nie - hou nou je mond! - mijn geef je 't wit - dan hou je zes kluifies en 't karkas en de hals over. 't Karkas snij je in tweeën!’
‘En wie krijgt dan wat dègelijks!’ -, vroeg vader kalm in de duisternis.
‘Degelijks hoeft nie,’ verweerde zij zich: ‘as iedereen maar wàt heit. Ik eet me daar dubbel ziek an 'n kip voor mijn te versterke!’
| |
| |
‘Krijg ik 't levertje, moe?’ - begon schrokkige Brammetje te vragen.
‘Nee - jij krijgt niks omdat je vraagt!’ - snibbigde Saar.
‘Geef hèm 't levertje!’ - suste moeder, ‘hij is ook pas ziek geweest’....
‘As ik,’ praatte Markus, nu in volle verteedering van warmte en avondschemering: ‘as ik jà 'n stuk van 'n poot krijg, dan maakt me dat zoo'n trek, da'k van voren of an mot beginne! Wat heit David an 'n vlerk? David frest, as je 'm z'n gang laat gaan, jouw heele kip op!’
Z'n stevige logica knauwde de herstellende neer.
‘En toch,’ hernam ze: ‘laat ik juillie met z'n achten nie toekijke! 'k Hei d'r smaak van, as me de brokke uit me keel worde gekeke! Jij neemt 'n voorpoot!’....
‘En ik neem niks,’ zei Markus vergenoegd den glimmenden kachelknop beknikkend - 't water liep 'm z'n mond uit, as-ie dàcht, werachtig dàcht an 'n bruine voorpoot met saus: ‘ik neem niks! Niemendal! Geef mijn 't maagie met wat sju en 'k doe me maal met aardappele!’
‘Laat u móéder nou 't maagie ete - waarom mot ù net 't maagie as u weet dat moeder van 't maagie houdt,’ viel Saar uit.
‘Dan neem ik 't maagie nie,’ zei vader berustend, de gebrajen kip ziènd, den geur ruikend.
Moeder zweeg. Oud, vermoeid, leunde ze in den stoel, de kip in 'r gedachten zèlf voorsnijdend omdat Markus met z'n ruwe handen 'r toch niks voor negen personen van terecht bracht. En as Saar zich maar geen soepekip in 'r handen liet stoppen! Dàn werd ze stil. Hoe ze ook sneed, zag ze geen behoorlijke porties. Joozep kreeg hoogstes de achterbout met 't vette vel, maar daar kluifde de jongen niks an.
| |
| |
En as ze Bram, mèt 't levertje, 't halsgedeelte toestopte, wat had 'n jongen van veertien daaran? Je gaf ze allemaal 'n voorproef - je maakte ze lekker om niks. Markus had zoo geen groot ongelijk.
't Niet opgevend, op de ellebogen stuttend, zei ze nog eens zwak, met terugkrabbelende aarzelingen in 'r stem:
‘.... Laat mijn 'm maar voorsnijjen - ik zie kans’....
‘Zal ik u is wat zeggen, moe,’ zei Saar ineens pootig: ‘ik doe d'r 'n eed op da'k nie mee eet van 'n kip die voor u is om te versterken’....
‘As me dan is geen kip namme,’ zei moeder zacht polsend.
‘D'r staat ommers duidelijk een kip om te sterken en voor niks anders, anders zend ik geen cent meer,’ herhaalde Jet, die trek had.
‘Dan nemen we,’ zei moeder resoluut besluitend: ‘dan nemen we geen kip, omdat 'k met 'n kip niet uitkan. Dan maken we melkchocola.’
‘Melkchocola is geen kip!’
‘Chocola heit nèt zooveel kràcht,’ cijferde de vrouw bij 't raam: ‘en van melkchocola ken je zóóveel zetten, Saar, dat niemand meer kàn en 'r voor mijn nog 'n kop overblijft voor de volgende dag’....
‘Nee,’ zei Markus, kregel door den verdwenen voorpoot: ‘wat heb jij an chocola? D'r staat van 'n kip om te versterken?’
‘En as we nie toekommen? Wat doene me met kip?’ - praatte moeder.
In de loome scheemring der kamer bleven ze lang overleggen.
't Werd chocola.
4 Febr. 1905. |
|
Auteursrecht onbekend