|
| |
| |
| |
Hans.
Na ruwe Maart-dagen was de lucht ineens zoo zwoel, zoo enkel lente-geur, dat we met onze winterjas over den arm, vreemdelijk gejaagd door het onrustige om ons heen, den weg naar het Kalfje liepen. Daar in de leege gelagkamer, ver van de roodpuffende kachel, dronken we gekalmeerd een kop koffie.
In den anderen hoek, met den rug naar ons toe, hurkte een onbewegelijke figuur, den kraag om de ooren, den hoed op de haren gesmakt. Een koude wandelaar of zoo.
Bezadigd-slurpend, beluisterend het geluid der musschen buiten, zagen we 't zilver gekabbel der rivier, 't buigen en knikklen van het riet bij de oevers.
Levend 't gedoe van je lichaam, ben je op zulk een oogenblik in de meest genoeglijke afdeeling van je bestaantje, nurksch noch onwaar, komedianterig noch de marionet van 'n aanstellerig ik-je. Je slurpt koffie, Kalfje's-koffie met Kalfje's-melk en kalft (van kalven - kalfde - gekalfd) er natuurbewonderend op los. Meer en beter gezegd. Feitelijk wou 'k nièts van dien aard zeggen. 'k Ben aan 't inleiden.
Immers na den eigenaar van het Kalfje betaald
| |
| |
te hebben, kalfde ik wederom de deur uit, en was op het punt terug te wandelen, toen 'k toevallig bij het raam waar de wandelaar zat, omkeek en verrast stil stond.
Het had geen haartje gescheeld of 'k was m'n ouden vriend Hans voorbijgeloopen.
‘Wat doe jij hier?’, - vroeg ik achter het venster.
Hij keek me - laat ik voor veriatie van 'n ander dier praten - scháápachtig aan, bewoog niet, maakte geen gebaar om me binnen te wenken. Op 'n half uur afstand van Amsterdam, in de waarlijkste eenzaamheid, tegenover een vriènd, doe je een weinig luidruchtiger.
Ongenood betrad 'k opnieuw de gelagkamer, schoof 'n stoel bij, drukte hem de hand.
‘Wat doe jij hier?’ -, vroeg 'k nog eens, niet snappend wat 'm op kantoortijd uit z'n zaken getrokken had.
‘Ik drink 'n kwast,’ zei hij, mat.
‘Aan 't wandelen geweest?’
‘Ja.’
‘'t Is waarachtig lente - heb jij 't ook zoo warm?’
‘Nee.’
‘Drink je glas leeg en stap mee op.’
‘Da's goed.’
Hij sprak kort en bondig met de zwijgende verzekering, dat 'k 'm bijzonder ongelegen kwam.
Even later beliepen we den weg naar Amsterdam.
Het gesprek vlotte niet.
Op de dingskes die 'k 'm zoo zei, antwoordde-die slaperig, verveeld. Of als ik zweeg, beweerde-die zeurig dat 't lekker weer - dat de Amstel wel mooi was - en meer van die belangrijke sigaren-winkel-opmerkingen.
Hij zag 'r bleek uit. Z'n gebogen neus scheen
| |
| |
langer in 't gepluis van den bruinen ringbaard. Z'n das hing slordig.
Toen, op eens, in denzelfden leegen nieuwtjes-toon zei-ie:
‘'k Ben wezen begraven.’
‘Begraven-jij? Wie is 'r gestorven? Familie?’
‘Nee - niemand,’ zei-ie, grommend.
‘Nièmand?’
‘Nee - jà. Jij ken 'r toch niet - en ìk ken 'r niet - 'k ken 'r zoo min als jij.’
Hij bazelde.
Bij het hek van Zorgvliet, inviteerde 'n hoofdbuiging om mee te gaan.
'k Vroeg niet verder, liep over de grintpaadjes tusschen de zerken, de zerken die me kregelig maken, omdat je, meen 'k en passant, den braven dood zònder vergulde etiketjes kunt laten.
Achter, bij een graf, versch van zand en aardkluiten, bij bloemen met ongerepte linten, nam-ie z'n hoed af.
‘Daar leit ze,’ zei-ie.
‘Wie?’
‘Weet 'k niet.’
Bij een graf vertel je geen grapjes, doe je niet cynisch.
'k Keek hem gebluft aan.
‘Drie dagen gelejen is ze gestorven’ ...
‘Wiè dàn?’ - vroeg 'k ongeduldiger.
‘'k Ken 'r náám niet,’ zei-ie den hoed weer opzettend en de grintpaadjes terugschuifelend.
‘Hans, je ben gèk,’ zei 'k welwillend.
‘Ja, ja,’ antwoordde hij kalm.
Langs den Amstel voortstappend, begon-ie 'n verklaring te geven, 'n malle, dwaze verklaring van 'n malle, dwaze liefde.
‘.... 'k Heb 'r voor 't eerst, 't allereerst in de Kalverstraat gezien ....’
| |
| |
‘Wie?’ ....
‘.... Val me niet meer in de rede! .... 'k Weet dat wat 'k vertellen ga zot is, geen greintje verstand kan verdragen. Luister. En als 'k klaar ben, grinnek dan op je gemak,...
‘In de Kalverstraat stond ze voor 'n winkel, 's avonds - met 'r vader - 'r vader heeft wit haar en 'n zwarten snor.
'k Heb precies onthouen hóé ze stond, hoe ze 'r dien eersten keer uit zag. Je kunt van die vreemde, sterke indrukken van 'n kleinigheid krijgen, indrukken die je nooit meer vergeet.
't Licht uit de winkelkast scheen op 'r voorhoofd, op 'r blond haar, op 'r mooien neus, op 'r lachende wangen. Romantisch niet? Prachtig van beschrijving niet?
Even moest 'k náást 'r staan, even zag ik 't kopje van dichtbij.
Toen liep 'k verder. Je ziet méér mooie kopjes en als je lang stil staat in Januari - 't was zoo wat zes weken gelejen - krijg je kouwe voeten.
'k Ben geen vrouwengek. 'k Hou niet van vrouwen bij de eerste de beste kennismaking. Meestal gelijmde meubelen, die bij 'n kamervuurtje loslaten. 'k Heb te veel van huwelijken om me heen gezien. De gaafste zijn nòg wormstekig.’
‘O,’ interrumpeerde ik: ‘da's werkelijk héél lief...’
‘Je heb gelijk dat je aan de teugels trekt,’ zei hij, glimlachend: ‘'k doe beter voet bij stuk te houen - al hoort 't 'r bij. Want als 'k 't zonder meer vertel, lijkt 't de eerste de beste sentimentaliteit van 'n verliefd jongeling.
'k Ben tienmaal verliefd geweest - driemaal sérieus - ééns geëngageerd.
Over die dingen heb 'k nooit uitgepraat. Jij krijgt 'r de primeur van.
| |
| |
M'n officieel meisje heeft me twee jaar gelejen de bons gegeven. Ze vond me te zwaar op de hand. Dat wàs 'k. 'k Heb er niet om getreurd. 'k Zou òf 'n sul zijn geworden - òf 'n kribbebijter - òf 'n despoot - òf 'n boemelaar.
Op m'n woord: 'k heb 'r niet 't flauwst begrip van, hoe zè mekaar ‘vinden’ de man en de vrouw - 'k benader 't in geen dùizendste, wat voor buitelingen en capriolen 'r gebeuren voor ze mekanders karakter en lusten getemd hebben. An 't end lijken zelfs de gezichten op mekaar - èn de magen - èn de pleziertjes. Man en vrouw zijn mannetjesleeuwen in één kooi, kniezig en suf door de tralies’ ....
‘Jij moest 'n scheurkalender inrichten voor vrouwen-haters, Hansje,’ meende ik: ‘.... je was bij de winkelkast’ ....
‘Nou,’ vervolgde hij: ‘'k zag 'r in geen twee weken. 'k Dacht natuurlijk heelemaal niet verder aan 'n ontmoeting zonder beteekenis, toen 'k op 'n avond in 't Panopticum 'n heer met wit haar en 'n zwarten snor oplette. Dat is de meneer uit de Kalverstraat, redeneerde ik, en dàt moet zij zijn.
Ze wàren 't.
'n Uur lang heb 'k 'r angekeken, fatsoenlijk angekeken - niet zooals anderen doen, die an snorren draaien en 't 'n vrouw lastig maken - nee, haast bleu zou 'k zeggen, bang, dat ze 't zien zou. Nou komt nog 'ns de beschrijving, de beschrijving van een die 'r niet meer is. Ze had helder-grijze oogen met sterk gespannen pupillen. Ik hou van 'n groote, open eerlijke pupil. Ze was blond, hoogblond. 'n Pracht van 'n haar! Haar om in je hand te houen. Ze had .... Laat 'k me niet ridikuul maken. Je kùnt 't niet an 'n ander vertellen, 't, dàt, 't bijzondere, dat je van 'n gezichtje bijblijft. 't Zit 'm niet in de
| |
| |
ouwe dingen van 'n mond, 'n neus, oogen .... 't Zit 'm in wat ieder voor zichzelf voelt en wat je niet detailleeren kan, zonder emphase en pathos. Probeer jij 't réëel te vertellen van de lieve sfeer die elke vrouw om zich heeft - zoolang - zoolang je 'r op 'n afstand bekijkt.
Ze dronk kwast. Met kleine zoete nipjes. Elk beweginkje van 'r lippen heb 'k onthouen. Alles heb 'k onthouen. 'r Hand die 't glas opnam, 't kantje van 'r mouw, 't gewip van 'r goudhaar, dat den bovenrand raakte.
Eén keer, net één keer, in dat hééle uur, keek ze toevallig in mijn oogen terwijl ik keek. Ze keek zoo onschuldig, als je 't maar fantaseeren kan. Ze keek misschien heelemaal niet. Duizend tegen een lette ze me niet op. Maar ik, ik verliefde idioot, die na twee dagen 't nieuwe verfje van 'n geval weg-kijk, ik had van dat vluchtig oogen-ontmoeten de sensatie van iets gekend-gelukkigs, iets dat je doet droomen als 'n lichaamloos ding bij al de stugge, brave, slobberige werkelijkheden van 'n Panopticum-allegaartje met bier, koffie, Wienermélange.
Toen ze heengingen, bleef 'k zitten, 'n beetje melankoliek en m'n ouwen kop in het geglim van 'n spiegel besnauwend. Stomme, gauw-ingepalmde stumper als 'k was. 'n Man van bij de zeven-en-dertig, als 'n poes beaaid door 't akelig-lieve van 'n meisjeskopje, door 'n paar grijze oogen, die in de Kalverstraat, in 'n stráát opduiken, en die je twee weken later onthouen heb!
Chagrijnig, wee-melankoliek, bleef 'k op m'n bank, de gevallen van andere oogen oprakelend, van de zwarte van tóen, van de blauwe van tóen en 'k zat mezelf lekker te beklagen - de statistiek op te maken van m'n ideaal - ja, ja an die perverse mallìgheid dóén we - 't ideaal van verlangetjes,
| |
| |
dat elk jaar in nieuwe vetveegen en vinger-afdrukken berustendiger verdoezelt. Hemel, hoe wordt je ideaal, langzamerhand 'n mat aan de voordeur, die je uitklopt en schuiert tot de voetstappen van je velerlei sympathieën, 'r afgronden in gestampt hebben!
Val me niet in de rede. Eer we in Amsterdam zijn, ben 'k 'r. We hebben nog 'n kwartier. 't Wroeten verleer 'k nooit. Als 'k nièt meer wroet, zal 'k je op de thee inviteeren bij m'n vróúw, krakelingen, allerhanden en 'n stapel huishoudboekjes. 'k Geloof niet één getrouwden man, niet één getrouwde vrouw. Waar halen ze de liefhebberij van daan om gelukjes te fokken? Ik hengel met ijver. En als' k, verschalkt door 'n duivelachtigen dobber, 'n beminnelijk baarsje zonder stekels, of 'n pieterman zonder gluiperig gif, denk op te halen, schrik 'k bij 'n ouwen schoen of 'n glibberigen paling. 'n Paling is 'n dier van 'n dier’ ...
‘'t Geval wordt me uitbundig duidelijk, Hans!’
‘Excuseer - 'k bèn bij 't slot. 'k Heb je voorbereid op 'n zeepbel, op 'n verhaal zonder ruggemerg. 't Slot - zonder meer. Twee, drie dagen nog dàcht 'k an 'r, zàg 'k 'r.
Als 'k na 't eten op de canapee 'n tukje dee, lag 'k 'r blond gezichtje in m'n verbeelding op te bouwen, lag 'k dolzinnigheden te componeeren. Zooals je 'n meisje 't allereerst ziet, brabbelde 'k bij m'n sigaar, zooals je de éérste sensatie van 'r ondergaat, moest ze àltijd bij je kunnen blijven, zonder verandering, zonder wisseling van ouderdom, zonder inktmoppen op 't ideaal. Seringen, zeurde ik, seringen zie je als seringen. Meibloesem als Meibloesem. Gouden regen als gouden regen. Je heele leven zonder één seconde stoornis, ziè je 'n theeroos voor je, als ze van 'n theeroos praten. Als jij papaver of Indische kers tot me zegt, zie 'k ze, ziè 'k ze. Die
| |
| |
gaan dood, blijven jòng. Die hebben een onverwoestbare jéúgd. En 'n meisje? Als het wonder van de oogen voor góéd inslaat, als je 'r trouwt, als je drie maanden vrijt, beginnen de blaren te vallen, probeer je 't éérste, 't innigste ideaal vast te houen, beredeneer je jezelf dat 't 'r nog is, maar als je zes maanden, 'n jaar, twee jaar op reis ben geweest - en je keert terug - en je zièt weer 't vroegere gelaat, dan voel je iets vreemds, dan weet je dat 'r 'n teer beeld zoek is geraakt en als 'n drenkeling pak je 't verwelkende beet, kalefater je je droompjes op ....
Als 'k op m'n canapee lag te soezelen, was 'k blij, over-blij dat m'n herinnering dat kopje vást-hield, dat 'k 'r geluid nièt kende, nièt gestoord kon worden door bakvisch-nuchterheden, door lieve, snoezige, beeldige, gezegdetjes, die den nimbus van 't óngekende zouen verstoren.
En, volgende dagen, in de straten, in de koffiehuizen, keek 'k telkens verschrikt om, als 'k meende, als 'k geloofde dat zij, de ónbekende, de vreemde, 't was.
Tweemaal ben 'k op dezelfde bank in 't Panopticum gaan zitten - met gesloten oogen - 'r heelemaal ziènd, met 't glas in de hand en de proef-nippende lippen.
Blond haar in de verte fascineerde me. Het was een zoete, mallootige, goddelijke aandoening, die 'k niet verder ontleden kan ....’
Even stapte hij met bolle, wrokkende stappen.
‘Ja. Ja. Vanmorgen kwam 'k voorbij 'n huis in rouw. De koetsen stonden klaar. In de eerste volgkoets stapte 'n heer met wit haar en zwarten snor.
Ik vroeg de buren.
Z'n éénige dochter was plotseling gestorven, 'n jong meisje met blond haar en grijze oogen, waar-mee-ie altijd uitging, gestorven aan 'n familiekwaal.
| |
| |
Toen heb 'k 'n rijtuig genomen, ben meegereden, heb de kist in 't graf zien zakken, de kist met 't bééld, heb 'n paar schoppen aarde in 't gat geworpen, heb tot den ouwen heer, die niets zag, niets hoorde, enkel snikte, iets belabberds gezegd, 'm de hand gedrukt en ben in 't Kalfje 'n kwast gaan drinken.
Als je voortaan van 'n theeroos praat, weet 'k wat je bedoelt en als je me later om m'n idioot verhaal uitlacht en van de, van mijn onbekende, spreekt, de ònbekende, die 'k begraven heb, zal 'k iets vaags voor me zien’ ....
12 Maart 1904. |
|
Auteursrecht onbekend