|
| |
| |
| |
Het spookglas.
Tante Méline, verhaalde het jonge vrouwtje, werd na den dood van oom Bastiaan ziek, bedlegerig. Wàt ze scheelde wist de dokter niet, wist zij niet, wisten wij niet - wij, de oude meid, ik, 't achternichtje. Toen oom nog welvarend was, kwam 'k zelden aan huis. Oom zei dikwijls ronduit, wat tante d'r óógen zeien - dat de belangstellende visites van nichtjes en achternichtjes 'm geen zier interesseerden, dat-ie wel wist dat niemand naar 'm zou omkijken, als ze geen cent bezaten. Misschien had-ie wel gelijk, want 't was 'n corvée 't zure kwaadspreken over God en de wereld aan te hooren, als je 'ns per ongeluk aanwipte. Oom en tante harmonieerden. Ze gingen met geen levende ziel om, bemoeiden zich met niemand, hielden geen kat, geen kanarie. Wat 'r precies in hun leven gebeurd was, wat ze zoo zonderling-spijtig, wantrouwend gemaakt had, weet 'k nog niet. Liefst zaten ze met d'r tweeën in de huiskamer van 't holle, ouderwetsche, koude huis en onttakelden buren, vrienden, kennissen, familie. In d'r vroege huwelijk waren 'n jongen en 'n meisje gestorven - de portretten hingen in de goeie kamer. Ze hadden daar veel van geweten.
Maar alle verdriet houdt ééns op. Bij oom en
| |
| |
tante had 't plaats gemaakt voor de puurste nijdasserigheid.
‘Zoo. Ben je daar wéér?’, zei oom, als je 't eens in de maand wáágde. En de klemtonen die-die op elk woord lei, lieten geen ruimte voor aparte onderstelling.
Tante keek enkel. Ze keek glimlacherig-valsch, zooals vriendinnen doen, die mekaars toilet taxeeren. Na oom's dood scheen er plotseling genegenheid bij tante Méline te ontluiken. 'k Denk dat ze met de oude meid, alleen in 't huis - 'k zal 't je dadelijk beschrijven - bang was, òf dat ze van den nood 'n deugd maakte en bij nadenken bevond dat we tòch moesten erven, met of zonder zuur gezicht, òf dat ze Mie, de meid, en mij tegen mekaar wou uitspelen - de een kon van de ander alles verrajen -, òf dat ze, maar dat kan 'k niet aannemen, als 'k an 'r oogen denk, me niet zoo heelemaal onvertrouwbaar en intrigeerend vond... Tante Méline stond er op dat 'k bij 'r zou komen inwonen. En omdat moeder meende dat 't gevaarlijk was te weigeren - je ziet, 'k geef geen ideëele motieven! - én omdat tante sukkelde, in 'r bed bleef en schrikkelijk klaagde over Mie's onverschilligheid, werd ik gezelschapsjuffrouw en verpleegster van 'n zieke die geen ziekte had, enkel toegaf an grillen en zenuwen.
'k Ben nou vier maanden getrouwd, maar 'k geloof dat als 'k over-overgrootmoeder ben, 'k nog an den gezelligen tijd bij tante Méline zal denken. Als 't huis je niet stuiperig maakte, dee tante 't. 't Huis en tante wisselden mekaar met griezeligheden af. Nou zou 'k 'r misschien niet zoo gevoelig voor zijn - tóén was 'k zeventien en 'n beetje geëxalteerd. Eerst 't huis dan. 't Was 'n groote kast aan 'n gracht, 'n huis uit de zestiende, zeventiende eeuw. Achter den tuin had je 'n bosch en in 't bosch de
| |
| |
overblijfselen van 'n gewezen kerkhof. Dat bosch of dat kerkhof waren vroeger door 'n onderaardsche gang met 't huis verbonden geweest. 't Klinkt romantisch, 't lijkt zóo verzonnen voor 'n boek van avonturen, gevechten, belegeringen: 't huis staat 'r nog - 'r is nu 'n fabriek van suikergoed in gevestigd... Moest 'k voor tante 'n flesch wijn uit de kelders ophalen - Mie mocht niet bij den voorraad! - en blies de tocht de kaars uit, dan kon 'k 't uitgillen. 't Waren kelders om in te verdwalen en de zware deur voor 't met puin verstopte gat van de onderaardsche gang, gaf je kippevel. Zooals de kelders waren, was 't heele huis. Kamers te ongezellig om in te zitten, gangen met echo's en 'n zolders, 'n zolders! Als 't avond werd, tante sliep, Mie 'n boodschap dee, luisterde ik naar elk geluid, meende 'k deuren te hooren piepen, boven op de zolders te hooren loopen. Ja, làch maar! Over angsten kun je makkelijk lachen, als je ouwer dan zeventien ben en in 'n prettige omgeving zit. Gelukkig sliep 'k in dezelfde kamer met tante, kon de deur stevig op slot, lei 'k 's nachts 'n toet peper onder m'n hoofdkussen.
Dat was 't huis. 'k Zei je al, dat als 'k van de holle gangen, griezelige zalen bekwam, tante voor afwisseling zorgde. Tante, die altijd afgronden van wantrouwen in 'r grijze oogjes had, tante die me vooral in den eersten tijd voor waakhond gebruikte - ze kon geen honden zien en achternichtjes blaffen en bijten niet! - tante was nooit ziek genoeg om me naaikistje en me koffer nièt te doorsnuffelen, als 'k 'n uurtje vrij had, tante kon midden in den nacht heel plezierige-angst-gillen geven, gillen die je koud maakten. Als je dan hijgend vroeg wat 'r was, most je 't bed uitkomen, 't licht aan steken - mèt licht kon ze niet slapen, ik wel - o, was 'r in die
| |
| |
nachten maar 'n slap pitje geweest! - 'r 'n glas water geven, 'r droomverhalen aanhooren. Ja 'r droomverhalen. Ze was onzinnig bijgeloovig, bijgeloovig als ze 'n spin zag, als 'r suiker omviel, als 't den dertienden van de maand was, als 'r iets op Vrijdag gebeurde. Zoo zijn 'r meer. Tante was geen uitzondering. Maar 't verschrikkelijkst waren 'r droomen. Als ze 's nachts gilde, droomde ze akelig. Ze had in 'r nachtkastje 'n Droomboek liggen, 'k weet den titel nog: 't Volmaakte Droomboek of voltallige en gemakkelijke uitlegging der Droomen, Mijmeringen, Nachtvertooningen, Verschijningen enz. Versteend van schrik, duizelig van slaap, met haren zoo koud als 'n plombière, klappertandend en bevend, moest 'k de verklaringen opzoeken. Viel 't mee, dan zei tante: ‘dank je, To-lief’ - viel 't tegen, dan bleef ze in 't nachtdonker murmureeren. 't Klinkt je natuurlijk onwaarschijnlijk. Je denkt dat 'k 't geval erger maak. Nee hoor. 'r Ging bijna geen nacht zonder incident voorbij. Als ze in 'r droomen olie stortte, wachtte 'r 'n onvermijdelijk verlies, als ze ooren zag, zou 'n vriend 'r verrajen, 'n rat was 'n gevaarlijke vijand, 'n trompet 'n schrikaanjagend bericht, 'n kat 'n behendige dief, 'n kousenband armoede en ziekte, 'n mes inbraak.... 'k Zou je zoo'n uur kunnen bezighouden. Elk ding had z'n uitleg. 't Gelukkigst was 'k als ze prettige zaken zag, oesters of ooievaars, of vlammen, of goud, of flesschen, of 'n spoorweg.... Dan dronk ze gerustgesteld 't glas water, zei poezig-lief ‘ga jij nou slapen, To - je ben 'n beste meid en 'k hou heel veel van je’....
Toen 'k 'n maand bij 'r inwoonde werd ze bepaald kwakkelend. Ze at weinig, bleef dagen te bed, sliep 's nachts 'n paar uur. De rest van den nacht was 't tobben.
| |
| |
‘U scheelt hoegenaamd niets, mevrouw,’ zei de dokter, die 'r van a tot z onderzocht en alle organen patent vond: ‘u moest 'r eens 'n paar maanden uit.’
‘Nee dokter,’ zei tante obstinaat: ‘als 'k sterven moet, wil 'k sterven in 't huis waar me arme Bastiaan overleden is...’
‘Mevrouw,’ zei de dokter ongeduldig: ‘u stèrft niet - u is zoo gezond als u maar wenschen kan’...
Zij geloofde 't niet. Als de dokter weg was, probeerde ze mij uit te hooren, wàt-ie achter haar rug gezegd had, wat ze mankeerde dat stil gehouden werd, of ze 't an 't hart of an de nieren had? Als 'k dan lachte en ontkende, zei ze extra-wantrouwig: ‘ja, ja - hou me ziekte maar stil. Doe maar of je van niks weet - 'k hou zelf 'n oogie in 't zeil.’ Als 'k met ouwe Mie in de keuken praatte, sloop ze wel eens op de kousen, om 't geheim van 'r ziekte te beluisteren. De dokter, die 't best vond om telkens aan te komen, als-ie 'n nood-boodschap kreeg, schreef hoogstens 'n kalmeerend middel voor en omdat ze klaagde dat ze 's nachts zoo dikwijls met nare droomen wakker werd en dan geen trek had in wàter, toch dorst had, zei-die glimlachend dat ze dan maar 'n glas melk moest klaarzetten. Dat sloeg in. Neurasthenische menschen houden zich soms allerhardnekkigst aan een onnoozel ding vast. Zoo bevond tante zich plotseling behagelijk met het glas gekookte melk op 'r nachttafeltje. Wel maakte ze me om de haverklap wakker voor 'n droom over zeep (twist), ijzer (armoede), visschen (ziekte), vensterkozijn (list van een lid der familie) - dat laatste benauwde haar danig! -, maar een slok van de melk knapte haar meer op dan tien glazen water.
Op een nacht, toen ze me gruwelijk beangst had met het verzoek om een kleppende deur benee te
| |
| |
gaan dichtmaken, 'k 't koortsachtig bang voor elke schaduw der wapperende kaars gedaan had, 'k weer lei en net zou gaan inslapen, wekte ze me - o, die schrille stem in 't donker.
‘To! To!’
‘Ja, tante.’
‘To, 'k heb 't weer zoo benauwd - 'k heb 'n heel nest ratten gezien - en - en al me tanden zaten los in me mond’...
‘Drink u dan is,’ zei 'k, onder de dekens. 'k Had 't licht niet op te steken. 't Was volle maan. Al de kamervoorwerpen zag je, alsof de morgen schemerde. 'n Nacht om te stelen voor iemand als ik, die hunkerde om met licht te slapen. En 'n heerlijke, zwoele Augustus-nacht met geuren uit den tuin - 't raam stond kwart open, op advies van den dokter - 't kon veilig, want twééhoog klimmen ze zoo licht niet naar binnen èn er stak 'n pen in...
Tante strekte 'r maanlichte hand naar 't maanlichte glas, zei opnieuw hard en krakend.
‘... Waar is dan me melk?’
‘In 't glas tante,’ zei 'k kribbig. Al maar vragen en praatjes om gezelschap te hebben - 't egoïste schepsel.
‘Je moet maar zorgeloos worden,’ knorde ze: ‘je mot me maar verwaarloozen - dan ben je op den goeden weg - d'r zit 'n restantje in. Had je niet meer melk in huis?’
‘Tante,’ zei 'k, voor 't eerst opstandig - wat weet 'n meisje van zeventien van tact en erfeniszaken? - ‘tante as 'k dan niet meer slapen màg. zeit u 't dan! 'k Heb 'n vol glas klaargezet.’...
‘Overtuig je dan, snip! Nee je mot nou nog kàttig ook worden - dan hou je 't lang bij me uit!’
'k Wipte vinnig 't bed uit, nam 't glas op. Inderdaad 'r was 'n restant in.
| |
| |
‘... Als u nou drinkt en 't vergeet - is dat dan mijn schuld?’
‘'k Heb niet gedronken - geen slok’...
‘Och kom, tante!’
‘'k Heb nièt gedronken!’
‘Nou dan heb ik gedronken’, zei 'k verveeld.
‘Dat lijkt wel en da's schandalig genoeg, om de melk van je zieke tante op te snoepen,’ keef de beminnelijke.
Ik zweeg, stapte in bed, sliep in. Den volgenden morgen was 't wederzijds boudeeren. Ik liet 't me niet anleunen, dat 'k stilletjes de melk van 't nachttafeltje gedronken had - zij loerde m'n gebaren af, hoeveel lepels suiker 'k nam, hoeveel koppen thee 'k dronk, hoe dik 'k de kaas snee, hoeveel boterhammen 'k aan ouwe Mie gaf. Eerst tegen den avond, beiden getemd door de eenzaamheid van 't huis en door 'n moordhistorie in de avondkrant, 'n moordhistorie met vètte letters - twee dooien, een zwaargewonde! - klonk een verzoenende toon, duwde ze me twee extra stukkies Janhagel toe, kreeg 'k 'n ouwe ceintuur present.
‘Ziet u tante-lief,’ zei 'k van de weeromstuit aimabel: ‘ziet u nou tantelief, dat 'k 'n vòl glas melk neerzet en u niet zoo vernonchaleer als u denkt?’
‘Hou nou maar je mond,’ zei ze sussend: ‘je moet maar onthouen, dat 'k 't goed met je zal maken....’
Ze sliep eerder dan ik. Helaas geen maantje - 'n kamer als 'n onweerswolk zoo zwart en zoo broeiend. 'r Kwam haast geen ademhap door 't raam. Zaligjes zuigend op 'n zalige peerdrups - wat is jeúgd heerlijk, hè? -, 'n half ons tóégekregen bij den kruidenier, toen 'k 's middags 't boekje betaalde - zuigend met verliefde smakjes, dutte 'k in - schrikte fel-wakker, met 't peerdrups-plakje
| |
| |
verkleefd op m'n tong - wàkker door een rauwen kreet:
‘Groote God!’, schreeuwde tante Méline.
Weer 'n droom-historie van 'n kerkhof, 'n koe, 'n raaf, 'n val-van-de-trappen op komst!
't Was vannacht 'n heusche verschrikking.
‘Ben je wakker, To? To!’
‘Ja, tante,’ zei 'k wanhopig.
‘To - 'r is iemand in de kamer geweest!’
‘Jakkus, tante, u jaagt me de koorts op 't lijf. Zijn dat invallen!’
Hemel! Hemel! Tante sprong zèlf 't bed uit, streek 'n lucifer af, lichtte het glas met melk bij. Léég.
‘Ben jìj opgeweest, To?’
‘Nee, tante.’
‘Jòk je niet, To?’
‘Maar tante, as 'k nou zeg’....
De lucifer brandde uit. Ze stak de kaars aan, kwam bleek, doodelijk ontzet, op m'n bed zitten, de kaars in de bevende hand.
‘.... To,’ fluisterde ze met heesche stembezwijmingen: ‘'r is iemand in de kamer geweest - de melk is wéér op.’
Ik werd koud en warm, kon niet spreken. Tante, beverig, doodsbleek, belichtte de kamerhoeken, keek onder de bedden - ik hield m'n toetje met peper klaar, dacht er over of tante an 't malen raakte, of ze dronk zònder bewustzijn. Omdat ze m'n gedachten scheen te voelen, werd ze van 'n kwaadaardige wantrouwendheid.
'k Heb toch hóóren drinken,’ zei ze, me met 'r grijze oogen doorborend.
‘Asjeblief,’ hapte ik, m'n mond open. Ze hield 'r de kaarsvlam voor, kéék. En daar de peerdrups - nee, 't was citroendrups - waarschijnlijk m'n tong gebleekt had, zei ze snerpend-gemeen:
| |
| |
‘... Nee, je heb 't nièt gedaan - maar morgenavond mot Mie hier maar kommen slapen. Spoken zijn de wereld uit’....
'k Had kunnen grienen van nijdigheid. Daar lei je als leugenaarster en wat erger was, wat je den heelen verderen nacht bedierf: niet bij tante slapen, was slapen ergens anders in 't groote, akelige huis met de spookkelders en de spelonk-zolders. Enfin ze most 't dan maar met Mie probeeren. Mie was 'n làm om mee te beginnen. Die stond tante.
En zoo sliep 'k den volgenden nacht met me toetje peper in de logeerkamer, die niet op slot kon, die 'n verdieping lager was....
En net wás de slaap 'r of de leunstoel die 'k voor de deur gebarikadeerd had, sloeg met 'n slag omver. Tante èn Mie, allebei lijkbleek. Mie met de kaars die straaltjes vet op 't kleed spoot, stonden voor m'n bed. ‘'t Glas is wéér leeg,’ huilde tante.
‘Léég,’ zei Mie, holoogend: ‘heelemaal leeg!’
‘Nou,’ zei 'k kattig: ‘noù kan ik 't toch niet gedaan hebben! Hoe komt u 'r ook toe om melk te drinken in uw slaap!’
‘'k Heb geen drùppel gedronken,’ snikte tante.
Ze was ondersteboven den heelen volgenden dag. 'r Moest 'n bed in de kamer worden bijgesjouwd. We sliepen alle drie zusterlijk bij het volle glas melk, leien alle drie wakker, tante om ons, wij om tante te beloeren. 'r Moest 'n eind an komen.
Net had de klok twee geslagen, toen Mie me aanstiet.
‘To,’ zei ze fluisterend: ‘let is op - d'r gebeurt iets engs’....
Ik luisterde, hoorde niets, geen sikkepit.
‘Kletskoek,’ zei 'k me omdraaiend.
Maar nog geen zestig tellen had 'k gelegen of 'r klonken haren-te-bergen-jagende melk-slurpsmakjes.
| |
| |
'r Werd van 't glas gedronken, duidelijk gedronken. Met een zet schoot ik, stikkend van angst, onder de dekens. Mie, die 't ook scheen gehoord te hebben, Mie streek kordaat 'n lucifer af en opeens schelde 'r woedende stem door de kamer.
‘Jou sallemander! Jou.....’
Ze smeet met 'r pantoffel. 't Glas rinkelde stuk, tante werd gillend wakker - die had van peper (schelmerij) gedroomd....
En onder de dekens, hoorde 'k Mie's verwenschende explicatie.
‘.... Jawel - de sallemander is 't raam uit - nee maar, zoo'n kànjer van 'n kat mevrouw....’
Den volgenden nacht bleef 't raam dicht, 't glas vol.....
16 Mei 1903. |
|
Auteursrecht onbekend