|
| |
| |
| |
Oud-Hollandsche baker.
Het was laat in den avond, dicht bij twaalven. 'r Waren al rillige spookhistories gelanceerd, histories van moord en doodslag, histories die de vrouwen deeën oogknippen, histories waarbij telkens gesoebat werd, om-'t-nou-is-over-iets-anders-te-hebben, toen onze vriend Barend, die genoeglijk geluisterd had, genoeglijk òok omdat-ie mal-verliefd den heelen tijd de hand van z'n vrouw vastgehouen had - menschen nog wel die àcht jaar getrouwd waren - toen onze vriend - herzeg 'k - losjesweg 'n bakerrijmpje neuriede:
....Toen 't kindje op de wereld kwam,
Al uit zijn donker hoekje,
Toen dronken de vrienden wijnkandeel,
En ze wonden 't in een doekje.
‘Hè, ja! Goddank, Barend,’ zei een der vrouwen, bleek geworden van de gruwelen, die de ronde dokter verhaald had - hoe-die is iemand geopereerd had, die enz. - 'n alleràkeligste bloedhistorie - ‘goddank, dat jij 'n prettiger onderwerp aanroert’....
‘Prèttiger,’ zei Barend, de hand van z'n vrouw loslatend, wat 't bedenkelijk teeken was, dat-ie iets èrnstigs te zeggen had: ‘nee, om den drommel nièt prettiger. Jullie heb 'r allemaal zoo'n schik in
| |
| |
gehad folterkamer-herinneringen op te diepen, zoo'n plezier om in de ellenden van 't leven te wroeten, dat je vanzelf 'n ander wàkker schudt om ook eens 'n vertelsel van schrik en jammer te doen. Daarom heb 'k m'n souvenir ingezet met 't ‘Toen 't kindje’....
‘Barend - doe asjeblief dat àkelig verhaal niet,’ smeekte z'n vrouw, plotseling onrustig.
Haar verzet scheen 'm te prikkelen. Wij, nieuwsgierig geworden, in de lugubere stemming om bijzonder nàre dingen te hooren, drongen er op aan, dat-ie de herinnering, die z'n vrouw dee verbleeken en peinzend staren, zou verhalen. Hij begon dan, af en toe, als de historie waarlijk schrijnend werd, haar toeknikkend en met meewarige oogen sussend.
‘Toen we vier jaar getrouwd waren,’ begon hij: ‘gebeurde 't onverwachte. Jàren hadden we gehoopt, verlangd, 'r ons eindelijk bij neer gelegd geen kinderen te krijgen. Je went 'r an. Je praat 'r niet meer over. Je wordt onhuiselijk, neemt pretjes waar, en alleen bij tijjen, als je 'n krant leest met 't bericht dat die kennis of die vrind 'n jongen of 'n meisje gekregen heeft, kijk je mekaar is an en van de tien keer zeg je 'r negen dat je niet graag zoo'n boel kinderen zou hebben, dat kinderen de handen binden, dat je 'r feitelijk geen van beiden om maalt, dat je leventje zoo, heel leuk en vooral vrij is. Niewaar? En juist in zoo'n periode van fuifjes, laat in café's zitten, schouwburgen afloopen - we waren uit 't gat waar we woonden, 'n maand in 'n hotel, 'n Amsterdamsch hotel, gaan logeeren - de poes, de kanaries hadden we te bewaren gegeven - ongetrouwde menschen dwepen met poesen en honden, niewaar?’...
‘Barend, wor niet zoo langdradig,’ viel de vrouw 'm in de rede.
| |
| |
‘Dank je,’ zei-die rustig: ‘'k was net 't begin van me zin vergeten - nou juist in die pas-getrouwde-menschen stemming - we kirden na vier jaar nog net zoo ijverig als in de eerste dagen - kwam de gróóte verrassing. In 'n roman of novelle lees je dat de jonge vrouw blozend 'r man iets in de ooren fluistert....’
‘Bàrend!’, interrumpeerde z'n vrouw.
‘... De mijne,’ vervolgde hij: ‘fluisterde niks, lispelde niks, zei niks, riep niks - ze ging mee naar Carré, mee naar dineetjes, mee naar gezellige pretjes. Maar teruggekeerd in ons gat, in 't eentonig, sullig dorpje, dat aan geen spoor en geen tram lag, moest de dokter-huisvriend komen en die, even verbaasd als wij, sprak het eerst het rijmpje, dat ik nooit meer zal vergeten:
Toen 't kindje op de wereld kwam,
Al uit zijn donker hoekje,
Toen dronken de vrienden wijnkandeel
En ze wonden 't in een doekje.
Baker, baker, rep je wat!
Dat ons kindje geen kou en vat.......
Ja, ja. 't Gaf 'n razenden omkeer. Onze heerlijke dochter, die nu drie jaar is en op 't moment als 'n roos in 'r bedje slaapt, kan nooit de zorgen benaderen, die ze speciaal in de eerste èn laatste weken veroorzaakt heeft.
‘Wanneer denkt u, dokter?’ - vroeg ik, bedrukt, gelukkig, ongeloovig, verontrust, kortom in 'n allegaartje van emoties: ‘wanneer denkt u dat we ons kindje’ - 't was nog zoo raar 't woord te gebruiken - ‘mogen verwachten?’
‘Tja,’ zei hij, diepzinnig en geleerd z'n kin bestrijkend: ‘wanneer denkt ù 't?’
Hij herhaalde mijn vraag. We waren in een impasse. We redeneerden, telden de volle manen,
| |
| |
tot we een voorloopige greep deden en de gelukkige gebeurtenis op begin of midden Augustus vaststelden. Als jullie nu even onthoudt dat we in een gat woonden, dat de naaste stad een uur ver lei, dat 't dorpje maar één boerin-baker bezat, die vróéger bij ons als schoonmaakster diende en vriendelijk weggestuurd was - in 'n dorpje maak je nooit herrie - omdat de jampot waarmee we anders 'n maand deden, in twee schoonmaakdagen leeg was, de suiker met ponden verdween, de thee zonderling verdampte - als je die gegevens compileert, dan zul je begrijpen dat eene juiste taxatie van het groote tijdstip noodzakelijk was. We moesten een baker uit de stad laten komen voor de heele maand Augustus. En omdat bakers zoo bezet zijn als 'n gezocht medicus, dienden we in Juni eene advertentie te plaatsen. M'n vrouw, allergelukkigst, niewaar Mien?, met het niet meer gedroomde, m'n vrouw, die telkens de kaart lei of 't 'n jongen of 'n meisje zou zijn, m'n vrouw wou geen verpleegster. O, nee, redeneerde ze: zoo'n juffrouw in de rouw - da's net of je doodziek ben - en dàn, zei ze vooral met nadruk - weet je 't nog, Mien? - 'n verpleegster kan je niet met 'n kindje in de dorpsstraat op en neer laten loopen - dat doet geen verpleegster - en àls ze 't doet, begrijpen de menschen van 't dorp 'r geen sikkepit van: nee, Barend, we moeten 'n echte, deftige ouwerwetsche baker hebben, zooals ma 'r vroeger een had, 'n baker met 'n neepjesmuts, hè? Goed, ik plaatste een annonce, kreeg twee dozijn antwoorden. Op goed geluk pikte ik er een uit met den gezelligsten naam. 'n Klank doet zoo'n boel. Onze baker heette Weduwe Goedhard met 'n d - 'n naam om te snoepen. Ze had beste getuigen, kwam over om af te spreken. Dat was 'n vreemd, prachtig, benauwend uurtje - vreemd
| |
| |
en prachtig, omdat de gebeurtenis daad ging worden - benauwend om 't afgrijselijk overwicht dat de weduwe Goedhard met 'n d, door 'r ervaring, wèten, geweldige practijk, dadelijk op ons had. 'k Zie 'r nog voor me, 'n gezette zware vrouw, met heupen als pompoenen, 'n paarsroode gelaatskleur, 'n bastaard-mopneus en 'n weelderigheid van peenkleurig haar, dat door 't gezag van veel pommade in twee maanglimmerige ovalen lei. Nuchtere getrouwde menschen als we nog waren, met niet de geringste wetenschap van baker-tradities, zaten we over haar. Ze moest zeven gulden vijftìg per week hebben, wat ze overal beurde, zei ze, en voor 'n maand genomen worden. We vonden 't best.
‘En 'n goospenning van 'n volle week,’ zei ze.
‘Natuurlijk,’ knikten m'n vrouw en ik.
‘En 'n fooi voor 't mandje opmaken’.
‘Dat heb 'k al opgemaakt,’ zei m'n vrouw, blij dat ze zoo knap was geweest: ‘luiers en nachtponnetjes en flanellen luiers en jaegerluiers en hemdjes en zeep en sponsjes en 'n schaartje, àlles is 'r in....’
‘Dat kan wel,’ zei de weduwe Goedhard, beminnelijk supérieur: ‘maar dat doen wij toch anders - wij rekenen altijd op 'n tweeling en de usànsche is - da's allemaal usànsche - dat de vader voor 't mandje opmaken 'n fooi geeft’....
‘Goed,’ zei ik.
‘Dan,’ onderrichtte zij verder, met glimlachjes onze groenheid in 'n hoek trappend: ‘dan komt de fooi van 't vaderschap’....
‘Wèlk vaderschap?’ vroeg ik bête.
‘As 'k u 't engeltje 't eerst overreik,’ zei de weduwe Goedhard, zóo als 'n prof zegt, die waardig aan beginners doceert dat Uranus op 2864 millioen kilometer om de zon in een elliptische baan wentelt, die zij in 84 jaar en 3 maanden aflegt......
| |
| |
‘O ja,’ beaamde ik.’
‘Dan de fooi van 't naveltje,’ knikte ze, wijs bezonnen van houding: ‘èn 't doopgeld - bij menschen die d'r engeltjes niet laten doopen, ga 'k niet bakeren - èn natuurlijk de ruime fooi op de negende dag èn de doeseirs van de familie en vrinden, die op visite komen - da's allemaal usànsche’...
Omdat we in 't afgelegen dorpje heel weinig visite wachtten en enkel me vrouw's vader nog in leven was, accordeerden we dat ik haar dertig gulden fooi, alles en alles, garandeerde. In ieder geval was ze dus van zestig gulden zeker. 'k Betaalde haar zeven gulden vijftig goospenning en toen ze weg was danste ik uitgelaten de kamer rond, zooals menig vader in analoge omstandigheden doet, en samen galmden we uitbundig:
Al wie 't kindje zijn luiertjes vouwt,
Leven ze lang dan worden ze oud,
En ze zullen te bruiloft komen,
Als ons klein kindje trouwt....
Men moet nimmer in 't leven uitbundig doen. Dit alles is slechts inleiding tot de folterkamer-geschiedenis die bij jullie serie aansluit.
Den éérsten Augustus zond 'k 'n rijtuig naar de stad om de weduwe Goedhard te halen. Omdat 'n baker 'n verschijning in je leven is, voor wie niks te goed mag zijn, omdat 'n baker meeproeft, meesnoept, mee-eet van alles wat de kraamvrouw gebruikt, lieten we de logeerkamer voor 'r vernieuwen, 'n versch behangetje, 'n nieuw bed - alles prima verzorgd, om geen napraat in andere huishoudens te hebben - ze zeggen dàt 't gebeurt.
Weduwe Goedhard verscheen met 'r valies. Ze trok 'r pantoffels aan, begon door 't huis te loopen als 'n loerende poes zoo onhoorbaar.
| |
| |
‘Zou ze d'r baker-kostuum niet aantrekken, d'r muts niet opzetten?’, vroeg zacht m'n vrouw.
‘Vraag jij 't 'r. Jij ben de vrouw,’ zei ik.
‘Dat durf 'k niet.’
‘'t Ligt niet op mijn weg,’ zei ik.
Inderdaad het was moeilijk opmerkingen maken. Ze sloeg ons, groentjes, dood. Als we wat méénden, kon ze simpel glimlachen, dat je je klein voelde als 'n kind. Ze keek rond met dédain, vroeg waar de linnenkast was, inspecteerde die schamper, zei dat 'r nog minstens vier en twintig sloopen en lakens moesten komen. dat ze badhanddoeken van 'n manslengte noodig had, dat acht en veertig luiers op 't nippertje waren. 's Morgens vroeg, als we nog sliepen, snuffelde ze de kasten af, telde hoofdschuddend onze zes zilveren vorken en lepels, zei aan de meid dat ze zoo'n armoedig zilver nog nooit had gezien, ging in 'n fauteuil zitten geeuwen. De voorkamer beneden, waar we haast nooit kwamen, scheen 'r te bevallen. Daar las ze godsdienstige verhalen, geeuwde, tukte. Als 'k even binnenkwam, klapte ze juist 'r kaken dicht van 'n verschen geeuw. Ze geeuwde den heelen dag. Me vrouw stopte 'r lekkers toe, maakte twaalfuurtjes klaar om van te watertanden. De baker most 't beste hebben, boterhammetjes met ham en vleesch, zachte eitjes, 'n stukje zwezerik. Baker liet alles geeuwend staan. O jee, ze had 't overal zóó goed zei ze, ze werd geregeld zoo vertroeteld, dat ze niks meer lùstte. Ze lustte dit niet, ze lustte dat niet. Ze lustte allemaal dingen, die in 't dorp niet te krijgen waren. Veertien allergezelligste dagen passeerden.
‘Baker,’ zei ik, op 'n dag dat Mien 'r korzelig onder werd: ‘m'n vrouw zou u zoo graag in bakerkostuum zien met de muts’....
‘Hemeltje meneer,’ glimlachte ze weer - precies
| |
| |
de grond-weg-slaande glimlach van 'n examinator die den patiënt betrapt op 't verkeerde geboortejaar van Tiberius of den onjuisten sterfdag van Darius II: ‘hemeltje denk u dat 'k zoo'n achterlijke baker ben, dat 'k nog japonnen draag? En 'n muts - da's in de verte geen usànsche meer. De hoofdzaak is dat 't engeltje - God gaf dat 't 'r al wàs - dat 't heerlijk engeltje goed geholpen wordt. 'n Muts doet 'r niks an toe’....
‘Nee,’ zei ik wederom bète - onnoozel den ouderwetschen droom van m'n vrouw prijsgevend.
Wèl hield ze 'r pantoffels aan, de pantoffels zonder zolen. Zolen maakten te veel spektakel in 'n kraamkamer. Als ze benee niet zat te geeuwen, sloop ze door 't huis. Traptreden die anders kraakten, werden door haar zoollooze toffels gebiologeerd. Ze stond achter de huiskamerdeur zonder dat je iets hoorde. Ze luisterde lekker en als je buiten kwam, had ze precies de houding van iemand die net wil ankloppen. Toen spraken we met open deuren. 't Hielp niet. Als m'n vrouw met de meid in de slaapkamer over 't huishouden praatte, ging de weduwe Goedhard trouw op 'n zekere gelegenheid, op welker deur in stations een kroontal pleegt te staan. Want op die gelegenheid kon je door 'n luchtkoker èlk woord boven beluisteren. Dat irriteerde vreeselijk. Vijf maal in 't uur hoorde 'k de gelegenheids-deur piepen, bleef ze 'r minuten lang op. Toen, op 'n keer dat m'n vrouw met de meid 'n lange conferentie over 't huishoudboekje hield, en 'k weer de gelegenheidsdeur hoorde piepen, zag 'k op m'n horloge dat ze negentien minuten op die ongezellige plek bleef - ze was 'r al driemaal geweest.
‘Baker,’ zei 'k voor 't eerst uit den band springend: ‘baker is u ziek?’
‘Ziek - gompeltje - hoe komt u 'r op?’
| |
| |
‘Wel u is pas voor de vierde keer negentien minuten op 'n plaats, die 'k niet noemen wil, gebleven’...
Het gesprek nam geen esthetische wending.
Thans, zonder glimlach, voor 't eerst vijandig, keek ze me aan.
‘.... Kijk u altijd op uw horolozie as iemand 'n kleine doet?’, vroeg ze spijtig: ‘je zou je op die manier sjeneeren’....
‘Nee,’ zei ik dom-nijdig: ‘maar als u zoo òngezond blijft, zal 'k den dokter voor u laten komen.’
‘Hoe dòrst je!’, zei m'n vrouw angstig, toen 'k 't oververtelde.
Na dien korten strijd, bleef de baker mokken. Ze sprak geen woord met ons, geeuwde, haalde 's morgens 'r schade in bij de meid. Die ging ze helpen om aardappelen te schillen, ofschoon ze nóóit zulke dingen in 'n netten, deftigen dienst dee. Over elken aardappel dee ze 'n kwartier. Ze schilde voor vier menschen van negen tot half een, gaf de meid raad, zei dat ze in de stad viermaal hooger loon betaalden, stookte 'r zoo op, dat m'n vrouw, die de meid wèl andorst, 'r plotseling congé gaf. Toen maakte de weduwe Goedhard op 'n wandeling naar de kerk kennis met de boerin-baker-schoonmaakster, die vroeger bij ons geweest was en twee dagen later hoorden we in den kruidenierswinkel dat we onze baker niet te eten gaven.
Beste menschen, we hebben 'r tòch vièr weken gehouden, 'r toen betaald omdat ze bij 'n andere dame contract had - en eerst vijf weken later kwam onze dochter....
Nee, jullie gruwelverhalen, zijn water en pap....
Zuchtend her-nam Barend de hand van z'n vrouw,
25 April 1903. |
|
Auteursrecht onbekend