Schetsen. Deel 10 (onder ps. Samuel Falkland)

[p. 80]

Buren.

Daar zijn fijnproevers in ons land, die zoo eens van uit de vèrte eene Hollandsche vertaling van Dickens - zij spreken van wijlen Dickens - besnoven hebben, en bij de meest ongepaste gelegenheden, als zij te hooi en te gras 'n brokje humoristische lectuur gouteeren, meelijdend-minachtend van 'n Dickensje mummelen. De tijden gaan, de tijden komen - mogelijk slipt mij deze schoone philosophische idee onder oudejaars-avondinvloeden uit de pen - schrijvers staan op, schrijvers verdwijnen. Maar Dickens zoo genoeglijk als een modevodje heen te vagen - een buitengewoon-uitnemend man te beglimlachen met papkoontjes van kleffeinpotentie, lijkt mij een weinig ònwelvoegelijk. Want niet tièn Hollanders kennen den volledigen Dickens en van die tien hebben er waarschijnlijk geen vijf de taalkennis èn het onderscheidingsvermogen van taal-nuanceering, om den man als auteur gehéél te verwerken. Evenmin ken ik Dickens. Wat 'k van hem las was járen geleden. Doch in mijne herinnering is hij gebleven een buitengewoon-geniale, een wiens glimlach over vèle zotte generaties zal reiken.

Deez' korte inleiding is te met een excuus voor hét òngewild Dickensachtige eener fragmentarische

[p. 81]

historie, eene historie die al dadelijk begint met het groteske van 'n meneer die Brutus en 'n keeshond (reu) die Caesar heet, zòndér m'n toedoen. Het Leven is doorgaans maller dan Fantasie op 'r malst. De meneer heette Brutus mét 'n van, de kees Caesar, simpel. Het Leven, voornoemd, dreef ze náást mekaar.

De meneer, op 'n dag, retireerde zich uit zaken, kocht een villaatje, buiten, Hoogeweg Ia.

En op Hoogeweg Ib woonde Caesar.

Het was winterdag.

Caesar kefte dagen en dagen tegen de nieuwe buren.

Als Brutus de goedige grasperkjes van Ia omwandelde, stapje voor stapje - hij was een man van zwaarlijvigheid - dan rende Caesar achter het vlechtwerk en gromde verwoed. Hij scheen den dikken buurman niet te kunnen zetten.

Kuierde mevrouw over de keurige grintpaadjes en tuinierde ze zoowat om 't tegen den zomerdag te lééren, dan bedierf 't nàre beest van Ib haar zachtzinnige genoegens. Keffen en jenken dee-die, dat je 'r ongeduldig van werd.

't Sleet. De hond kreeg voor 't vlechtwerk klontjes en kluifjes. Na weken kwispelstaartte-die als de meneer van Ia het natuurschoon bewonderde. Na maanden kende-ie door de vele verzoekingen bijna geen onderscheid tusschen Ia en Ib. - Met het gezin van Ib vlotte 't minder. Caesar's baas was een oud-kaptein, die stug groette, geen gezelligheden duldde.

't Kaartje van de buren had-ie met 'n kaartje beantwoord en z'n vrouw, sukkelend, nam heelemaal geen notitie van wandelaars naastan, als ze in 'n ziekestoel voor 't raam zat.

Toen was Ia op 'n morgen, door 't vlechtwerk begonnen: ‘Morgen, kaptein - 't is 'n schàt van 'n hond, die Kees van u’.

[p. 82]

‘Ja, Ja,’ zei Ib stug.

‘Wil u gelooven dat-ie klontjes uit me hànd eet?’..,.

‘Zoo,’ zei de oud-kaptein. En daar lièt 't bij. Norsch stapte-die 't huis binnen, floot den hond.

‘Wat 'n ongelikte beer,’ zei Brutus zàchtjes.

't Ongelikte werd geaccentueerder, dezelfde week nog.

‘Komplement van meneer van Ib en of u zoo vriendelijk wil zijn om de hond voortaan nièt meer an te halen,’ zei 't dienstmeisje.

‘En waarom niet?’ vroeg Brutus, deerlijk-verontwaardigd.

‘Omdat,’ bracht 't meisje 'r boodschap over: ‘omdat de hond anders z'n waakschheid kwijt raakt’....

‘Zoo,’ zei Brutus stug.

Dàt vertrapte-die. Als de kaptein wat te verzoeken had, most-ie 't persoonlijk doen. Hij blééf klontjes voeren - als buurman 'r niet was.

‘Pas op dat je geen kwestie met 'm krijgt,’ zei mevrouw: ‘hij ziet 'r láng niet makkelijk uit.’

Inderdaad leek de kaptein een zéér grimmig oudsoldaat. Z'n linkeroor was enkel litteeken.

‘Ik ben óók niet makkelijk àls 'k begin,’ stofte meneer: ‘'t Is 'n buitengewoon lief dier - 'n buitengewoon intelligente hond - kijk 'm kwispelstaarten asof-ie me verstaat? - Is 't niet ongehoord dat-ie zoo'n boodschap laat weten? 'k Ben niet van plan bij 'm in te breken!’....

Brutus' hand wrong door 't vlechtwerk - Brutus streelde Caesar die 't dankbaar onderging en wel graag van Ib naar Ia, van de stugge omgeving naar de meer huiselijke sfeer had willen verhuizen.

‘Brave Cees - zoete Cees,’ zei Brutus eigenzinnig.

‘Hièr!’, riep 'n norsche stem àchter 't huis.

Brutus schrikte lichtelijk.

[p. 83]

Caesar droop.

Het werd voorjaar. De tuintjes fleurden op, de struikjes aan weerszijden van 't vlechtwerk werden zwaar van groen. Mevrouw tuinierde, meneer spitte. harkte, maaide.

Vogels floten in de takken, zwaluwen bouwden heur nestjes. En zoo voort. Ik zeg: en zoo voort, omdat het geenszins mijne bedoeling is hier een voorjaarsdescriptie in te lasschen. Het voorjaar was er een zoo als àndere voorjaren - en - het is niet zonder opzet dat ik poëterij vermijd - zon èn groen èn lenteweelde harmonieeren niet gestadig met zekere gegevens - Caesar scheen àndere objecten van genegenheid ontdekt te hebben dan het hondenbrood op Ib en de speciaaltjes van Ia - Caesar werd uithuizig. Caesar schooierde. Caesar zwierf in den lentenacht langs velden en wegen. Kwam de slager aan het tuinhekje van Ib dan schoot-ie 'r vandoor. Lukte 't 'm nièt dan wachtte-die den bakker af. Het tuinhek met z'n stevige tralies beviel 'm minder dan bloesemgeur, bladerzang, stuifmeeldwerrel. En zoo voort. De kaptein floot soms minuten lang, keek nijdig den weg af. Caesar verdraaide 't. De kaptein ranselde 'm met de hondenzweep als-ie m te pakken kreeg. Caesar jankte, hèrnam z'n escapades. Hoogstens aanschouwde-die z'n baas met oogen, die 'n verstaander honteus zouden hebben gemaakt, oogen die vertelden van nachtegaalslag, manegekwijn, kikkergekwek, knoppengestoei, rozegebloei, watergekir, bladergezucht.... 's Nachts twee, drie uur kwam-ie terug, tróúw terug. En zette zich neder voor het gesloten hek, vroeg entree.

‘'k Heb 'r schik in,’ had Brutus gezeid, als-ie den kaptein zag, en hoorde fluiten: ‘als 'n hònd heeft-ie 't lieve dier behandeld - als 'n hònd - en nou luistert-ie natuurlijk niet meer.’

[p. 84]

Maar al heel spoedig verging z'n pret en de man die nimmer gevloekt had, begon allengskes onbehoorlijk te vloeken.

Caesar die eerst gedwee aansloeg, werd na 'n poos wachten ongeduldig, beblafte kwaadaardig het gesloten huis. Hij had recht op admissie. Nijdig vloog-ie tegen het rasterwerk op, klaagde, huilde.

O, dat gruwelijk gehuil in den donkeren nacht.

‘Hoor je?’, zei mevrouw, wakker wordend in de linkerhelft van het lit jumeau.

‘Zou je zoo'n kèrel niet....’ gromde Brutus in de rechterhelft.

De hond huilde hart-verscheurend.

De kaptein, die aan de achterzij van 't huis sliep, lièt 'm hartverscheuren, snorkte.

‘Dat geeft 'n dooie in de femilie,’ zei mevrouw in de linkerhelft.

‘Ga slàpen,’ schrikte meneer. Hij hield niet van diè praat in den nacht.

‘Slááp jij met zoo'n ellendig dier voor je deur,’ kreunde mevrouw.

Brutus stond op, trok het gordijn weg, tikte tegen de ruit. Caesar schrikkend van z'n vriend in zulk ongewoon gewaad, schoot achteruit, blafte krimineel, zette zich opnieuw, huilde het doddelend maantje aan.

Dat was de derde nacht.

En de vierde en vijfde bleven egaal verstoord. Caesar slipte weg tegen schemer, wou er in in den Nacht.

Z'n gekef en gejenk en àngstig gehuil duurden tot de meid den bakker open dee. Eerst dàn sliep Brutus in, loom, kapot.

Toen ging-ie sérieus op bezoek, bàng voor het litteeken-oor.

‘En wat is 'r van uw dienst, mènèer,’ zei de kaptein ongemakkelijk.

[p. 85]

‘'k Weet niet of ù 't wéet, kaptein, maar uw hond blaft 's nachts zoo.’

‘Dat doen méér honden, mènèer’...

‘'t Is 'n héél lastig beest, kaptein, voor búren....’

‘Zoo ménéer - dat hoor 'k voor 't éérst!’

‘Zou u 'm 's nachts niet in huis kunnen houen?’

‘Wou u beweren dat ìk 'm uit huis jaag, mènèer?’

‘Nee, kaptein - maar u zou 'm kunnen binnenlaten?....’

‘Zoo, meneer! Eerst haal je 'n andermans hond an. En als je 'm angehaald hèb, kom je klagen. Denk je, meneer, dat ik 's nachts voor ùw plezier zal opstaan?’

‘Nee, dat denk ik niet kaptein’....

‘Wat wil je dan van me, mènèer?’

‘Ik wil,’ zei Brutus geheel getemd: ‘ik wil dat u....’

‘Wàt wil u?’, zei de kaptein dreigend.

‘Ik wou - ik wou,’ aarzelde Brutus, zuurtjesglimlachend: ‘ik wou zeggen - ik weet wel dat ù 't niet helpen kan’....

‘En als ik 't dan niet helpen kan, mènèer, wat kom je me dan lastig vallen!’....

‘Ja, ziet u,’ hakkelde Brutus, kapot-geredeneerd door de norsche oogen van Ib - hij droop schuchter af.

‘Heb je 't 'm gezeid,’ vroeg mevrouw, die 'm in de vestibule van Ia wachtte.

‘En hóé!’, zei Brutus barsch: ‘'k heb 'm z'n kast uitgeveegd!’

‘Als je 't maar met tact heb gedaan,’ zei mevrouw: ‘'k zal de hemel danken, als we is 'n rustig nachie krijgen’....

's Nachts, kwart voor twee, wàs Caesar 'r weer. Hij ging zoo gemeen, zoo kwaadaardig te keer, dat Brutus ònder 't hoofdkussen kroop, óm 't drenzend

[p. 86]

geweld niet te hooren, dat met bliksemknappingen door de brei van z'n nacht-hersenen berstte. En toen z'n menschelijke hersenpan zooveel geraas, zooveel knetterend gekerm niet langer bevatten kon, schoof-ie 't raam op in den zoelen nacht, sprak z'n ex-vriend toe.

‘Koescht! Koescht, Cees!’

‘Wààf! Waàààf!’, kefte de hond, het wit onraad speurend.

‘Koescht!’

Doch Caesar, absurd verschrikt, joeg plotseling een zoo jammerenden huilgalm door 't venstergat, dat Brutus' haren tot in de wortelvezels bevroren en z'n tong tegen 't dor mondbekken klakte.

Het raam bonsde dicht - er werd dien nacht niet geslapen. Ook den volgenden niet. En nog vele nachten daarna.

Toen gistte het duivelsche.

Van de stad kwam Brutus met 'n doos muizentarwe en 'n pot rattenvergif, 'n ijzigen pot met 'n doodskop, terug.

Met bleeke gezichten bleven ze een poos in de keuken, braadden leverworst, kruiden-leverworst.

Lijkwit legden zij zich in het lit jumeau, wachtend op den schenner zooveler nachten en toen-ie kwàm, wèer jankte, afzichtelijk huilde - plonsde iets door een raamkier, iets dat soepel op 't gazon viel.....

Den heelen volgenden dag bleven ze schuw in huis, bang voor het daglicht, bang voor wat gebeuren zou, als de kaptein z'n hond dóód vond.

‘De stumper,’ zei mevrouw: ‘wat mot-ie gelejen hebben.’

‘'t Is vrééselijk goed, dat rattengif,’ zei Brutus: ‘'k heb 'm heelemaal niet meer gehoord’....

[p. 87]

‘Ik ook niet,’ zei mevrouw fluisterend.

Als 'r gescheld werd, schrikten ze. Als naastan gescheld werd, schrikten ze. Ze sliepen eerst laat door de huiverende stilte - eerst tegen vier uur, toen ze gewekt werden door 't bekend, snerpend gehuil.

‘Goddank,’ zei mevrouw.

‘Goddank,’ sprak Brutus: ‘hij heeft 't nièt gegeten.’

‘Arme Cees,’ zuchtte mevrouw: ‘wat 'n leven heeft 't dier!’

‘Dàar,’ riep meneer, 't raam openschuivend en 'n klontje keilend.

‘Wàààf! Wàààààf!’, snauwde Caesar.

Tegen 't najaar werd-ie tuinvast,

3 Januari 1903.