|
| |
| |
| |
Baboe.
Baboe was naar Holland gekomen, Baboe kon 't niet aarden. Toen 't nog zòmer was, zomer in 't Gooi, waar de Indische familie een villa met grooten tuin gehuurd had, scheen ze een poos te zullen wennen. Als 't broeiend zonnetje de futlooze blaren schrompelde, de bijen van bloem naar bloem gonsden, de eenden in den vijver schrokkig kroos hapten en kwakend doken, de schelppaden schuwden in de blakerende hitte, liep ze stil-vergenoegd, besmulde de warmte. Minny, 't kindje dat ze had zien geboren worden, hield ze dan aan 't handje, voorzichtig stappend, gebroken genegenheidswoordjes pratend. Ze hield razend van 't meisje met de zijdige krullen, dat stamelde, kreetjes zei. Ze hield ook van de andere kinderen èn van mevrouw. Was er zoo'n hééte dag, dan zochten 'r kleine voeten de barnende zand-kuiltjes bij 't terras en 'r oogen, 'r Javaansche teer-melancholische oogen monterden in 't donker wimper-beweeg. Regende 't, schorde de wind, bleef de zon achter wolken kniezen, dan leek 'r lichaam in de ruimten van sarong en kabaai te vlúchten, dan werd 'r gezichtje mager en de oogen spanden vergroot, als in triestiger staring. Ze had warmte noodig, warmte die 't gras vergeelde, warmte die de aarde dee hijgen,
| |
| |
warmte die den vijver in spartlende vlammingen hield. Maar de zomer werd hollandsch-kil, 'n zomer met maartsche vlagen, vinnige stofwerrelingen. Baboe wandelde verkleumd de schelppaden op en neer, school in de schuur, kwam bij in de keuken als de kachel brandde. Toen wou ze terug naar Java. Ze zei 't gebukt en angstig èn met oogen die verliefd naar Minny, 'r troetelkindje, keken. En omdat ze hangerig werd, hangerig en slordig, en 'r niks tegen te doen viel als baboe's 't heimwee kregen, plaatste mevrouw 'n annonce, waarin 'n Baboe zich aanbood om naar Indië te repatrieeren met 'n Hollandsche familie. Goed en geduldig voor kinderen - vrij van zeeziekte - stond 'r bij. Er kwam antwoord van een ambtenaar met verlof. Begin October had-ie 'n baboe noodig. Begin October. 't Was eerst Augustus. Nog bijna twee maanden. Baboe accepteerde met 'r tikje blijheid en begon de nare, koude, rauwe dagen te tellen. Ze had 'r al àcht geteld, toen ze kuchte, lang benauwd kuchte. 's Nachts hield ze 'r mond gegroefd in 'r kussen om Minny niet wakker te hoesten, tot ze bijkans stikte, vreemd gurgelde als 'n grommende hond. Bedaarde 't gekriebel, zakten de koortshuiveringen, dan vouwde ze 'r bruine handjes en bàd. Ze bad als christin, kinderlijk geloovend. Ze bad in verlangen naar de zee en 't land waar ze geboren was. Ze bad, tèlkens denkend aan de dagen, de dàgen, die vadzig kropen in wissling van warmte, onweer, kletterregen, noordewinden. Zoo bad ze zich in slaap, de wonderlijke slaap die wiegt op rythmen van adem, en breed als de nacht, kent geen kleur van gelaten.
‘Baboe is verkouden,’ zeiden de groote kinderen.
‘In huis blijven,’ zei mevrouw vrindelijk.
In huis werd 't wàrm. De kachels brandden. De heele familie had 't koud. Zóó'n hollandsche zomer
| |
| |
was erger dan 'n gure, frissche winter. Wat 'n verschil van klimaat....
Toen gilde op 'n morgen kleine Minny. Bang keek ze naar Baboe die hijgend op 't kussen lag, en 'n roode lap tusschen 'r tanden geklemd hield. Op 't gegil van 't meisje stoven de meiden aan, die verschrikt in de deur bleven staan. Bloed was 'n akelig, belabberd gezicht. Baboe probeerde te lachen, te wee en te zwak en te ziek om op te zitten. Ze liepen naar den dokter die de bruine borst beklopte, door 'n slang luisterde naar 't piepend geadem. Jà, ze hàd wat iedereen dacht, ze had 't leelijk te pakken, ze had tering - natuurlijk. Drie dagen moest ze rustig blijven liggen, drankjes slikken. De knorringen van den wind bedreunden de ruiten. Er viel hagel - norsche steenen ketsten op van 't kozijn, betikten het glas. De wolken, grauw en drenzig, joegen, slapten, schoven over mekaar als 't lustloos hobblen van golven naar de kust. Baboe lei stil. 'r Groote donkere oogen zagen de toppen der boomen die spichtig de wolken doorstaken. Daar was 'n populier met zwalpende lange takken, die nijdig z'n kop schudde, soms ganschlijk verboog, soms driest van zich àf sloeg. Daar was ook 'n olm stùg van gebuig. De wolken traagden er achter, grijze wolken, gespleten roetpluimen, logge vàle wolken die 't groen vraten dat er geen toppen en takken meer bleven. Dan sloot Baboe 'r oogen of keek naar de prentjes aan den wand, háár prentjes, de prentjes die ze zelf had gehangen, 'n fel-kleurige Moeder Maria, 'n chocolade-reclame, 'n plaat uit Minny's kinderspeelboek met 'n blauwen ruiter op 'n rood paard. Uren lei ze zoo, nauwlijks etend van wat de meiden 'r brachten. De kindren bleven benee. Besmetting was gevaarlijk. Toen brak 't zonnetje door, malsch van lach. Van 't vensterkozijn
| |
| |
dampte vocht. 't Groen van de boomen blonk met lichtende glanzing, zachtjes cadanseerend op 't windje. De vogels floten en benee in den vijver kwaakten sappig de eenden.
Baboe mocht opstaan, voorzichtig 'n uur in 't allerheetst zonnetje blijven. 't Knapte 'r op. Ze lachte, keek blij naar 't kinderravotten, knielde in 't gras, plukte bloemen en halmen. 't Zonnetje gloeide 'r rug warm, droop langs 'r hals. Tegen den avond rilde ze vreesachtig - de koorts hield nog aan.
‘Honderd tegen een dat ze heelemaal opknapt als ze in Indië terug is,’ zei de dokter.
't Afscheid was hard geweest. Ze had gehuild, gesnikt, toen ze Minny's handje voor 't láátst kreeg. Minny voor wie ze zich zou hebben doodgevochten. In den trein snikte ze na, griende zachtjes. Maar tijd voor leed hield ze niet. 't Werd bij de nieuwe familie 'n jagen en reppen en pakken om gereed te komen. 'r Was haast 'n kar vol bagage, 'n half dozijn kinderen. Eerst aan boord van 't groote schip kwam er rust, vóoral rust als de kleintjes leien, mevrouw in haar hut bleef. Ze was de eenige baboe aan boord, de eenige gekleurde tusschen de blanken, ook de eenige die bijna geruischloos over dek ging. Als ze maar even kon, trippelde ze over 't voordek, voorzichtig stappend als 't schip slingerde. Soms stond ze uren aaneen bij 't ankerspil, de kleine, bruine handen gespannen over 't dekzeil en keek naar de zee die kwàm, die zee die aàngolfde, de zee die gonsde en spette om de wig van den steven. Ze keek naar de schuimvlerken in de verte, de bitse witte strepen, die wiegden van golf naar dal en versproeiden. Ze kéek naar den eeuwigen koepel van water en wolken, naar de staage monotonie van kabbling en watergevaarten. Zwartte een stipje aan,
| |
| |
schoor een zeilschip voorbij, proestte wijd aan den einder roet uit een schoorsteen, dan glejen 'r bizarmelancholische oogen er over heen. Ze zàg niets, niets, niets. Geduldig starend keek ze de diepte in, de wazige diepte onder 't wolken-gebouw, de grauwe, klatergrijze, mysterieuze diepte. De wind strakte de sarong, dreef de kabaai in straffe flappingen, zonder dat 't 'r hinderde, zonder dat ze bang was voor 'r gekuch. Ze wist niet van ziekte en dood. Ze wist niet van tering, Ze wist van 't stuwen en glijden en draven der zee, van de binten die schraagden 't wolk-dak.
‘Als je dan héél voorzichtig ben, baboe goed vasthoudt en geen óógenblik loslaat, màg je,’ zei mama.
Ze had 't liever niet, omdat de boel beneê zoo griezelig was en de ijzeren treden zoo vèt, maar Antoine had 'r zóo om gesoebat, dat ze 'r van af wou wezen. Antoine was 't zoontje van zes, 'n rakker, die hardnekkig om de machinekamer heendraaide. Baboe had 'm al eens moeten grijpen toen-ie zich te diep boog over 't rasterwerk. En telkens opnieuw sloop-ie 'r heen, kijkend met verliefde kinderoogen naar de glanzende metalen monsters, diép benee, die woelden en gromden en met reuzenzwaaien 't schip droegen. O, 't fantastisch genot van de zwenkende armen, de geweldige stangen die doken en stegen en brulstemmen hadden en de schrik, de gruwelijke schrik als de stoomtoeter schreeuwen gaf.
Nou mòcht-ie eindelijk - hij met baboe - hij als jòngen.
De machinist liep vooraan, dan hij, dan baboe. Angstig klauterend, de handjes aan de vettige leuning, daalde-die af naar de machinekamer, de donkere grot waar schichtige glansen vagelijk flauwden. Hoe dieper ze daalden, hoe benauwder 't kind werd, hoe
| |
| |
zwakker 't bovenlicht kwijnde. Stevig hield-ie de hand van de baboe, die zèlf schuw en lacherigangstig de wonderen zag, de stalen gedrochten, de kreunende beesten, de knauwende, grollende machiendieren.
‘Bang,’ zei 't kind, bijna huilend.
De machinist kneep 'm in z'n wang, liep voort, de smalle gangetjes door en làchte om baboe 'r kijken.
Ze wou wat zeggen, maar 't stampen en beuken, 't snorren der assen, 't bulken van stoom die ontspoot 't beitlen en haamren van stugge kolossen die hun ruggen spanden, hun knuisten plonsden, hun spieren rommelend rekten, was zoo infernaal, zóo bezeten, dat ze beverig zweeg en schuchter de hoogte mat die 'r scheidde van 't lichtende dek.
Toen, héél diep in den buik van 't schip, liepen ze waar de stoomketels stonden, waar 't plomp machinegeluid verzwakte, loomig vervaagde tot verwijderd rumoer. Eerst stapte baboe vreesachtig, bang voor de donkre gevaarten. Vier leien er knoestig en sterk, vier zwarte duivels met dreigende pantsers, vier zwijgende, geschubde, heet-gloeiende giganten. Maar toen ze de stokers rustig zag zitten èn lachen, zakte 'r vrees. Kinderlijk-opgetogen hield ze 't jongetje vast, lachte dat 'r witte tanden tusschen 't lippenrood glansden. En toen 'n stoker 'n ovendeur opsmeet, z'n lange tang de sintels rakelde, z'n schop vreten wierp in den rooden, hijgenden muil, toen werd ze van een dwaze uitgelatenheid. Ze liet 't jongetje los, klapte in de handen. Ze keek vroolijk-verwonderd naar 't roodbesproeid gelaat van den stoker, naar z'n purperen handen, z'n rood-vlammend hemd, z'n vuur-spettende oogen. De warmte deerde 'r niet. De warmte sloeg om 'r heen, smijdig, hartstochtlijk als de zon uit haar land. De wàrmte slurpte 'r mond, zogen 'r
| |
| |
lippen, snoof 'r neus. De warmte nam 'r in 'r armen, an 'r gloeiende borst. Nee, warmte was niks. De laaiende gloed uit den ovenbek, de dronken bersting van licht fascineerden 'r oogen. Náást 'r waren de donkere, grimmige ketelkolossen - vóór 'r spoot 't vuur als bloed, als wolken-in-brand, als 'n scharlaken-stoeiende maan in nacht van mist...
De stokers hadden pret. Die baboe dee as 'n kind - ze kraaide haast. Ze bleef tot 'n tweede ovendeur scharnierde, tot 't grommend duister der ketelgang opnieuw besprongen werd door 't lekken der vlammen, door den ziedenden, rossen schijn, die de mannen tot saters maakte, de hoofden verpurperde, de oogen in brand zette, de handen verwreedde tot dàmpende klauwen. Ze leek te drinken van 't vuur, de vonken, de stuivende krinkels. Ze naderde dicht den gapenden muil, staarde in 't heesch gegloei, belachte de roode krijschingen, de woelingen der vlammen, de ziedingen, 't vonkengesprenkel en lachte nog na toen de ovendeur bonsde, 't gangduister dwaasde in de vurige branding van 'r vermoeide oogen.
Boven knorde mevrouw dat ze zoo lang met 't kind in de warmte gebleven was. En 't heele machinekamer-personeel lachte als 't 'r zag. 'n Baboe kon bij tijjen maller doen as 'n kind van 'n jaar!
Den andren dag was 't jongetje verkouen, hoestte de baboe erger als gewoonlijk. Soms stond ze stil, de vingers als haken gewrongen in de sarong en hijgde naar lucht, geduldig dee ze 'r diensten, speelde met de kinderen, hurkte zwijgend in de hut bij mevrouw als 't stormig weer was. De Octobermaand had haast geen zachten dag. Uit 't oosten en noord-oosten zwalpte de wind, koppen over de golven jagend. Twee dagen stormde 't,
| |
| |
bleven de dekluiken gesloten, waren de passagiers ziek, werd de boel vastgesjord.
Baboe zat als 'n oud-vrouwtje. 'r Oogen stonden hol, 'r lippen waren bleek. Als ze alleen was, zat ze te bidden, draaide den rozenkrans, kuste de prentjes van 'r gebedenboek. Als ze liep waren 'r gebaren zoet, harmonieus, evenwichtig met 't melancholische van 'r oogen, Ze had nu twee genoegens, twee absurde genoegens, 't kijken naar de zee op de voorplecht, 't roerloos-star kijken naar de wijde, grijze diepte èn - ja dàt gaf 'n gegiegel aan boord - 't sluipen naar de machine-kamer en 't zien van de vuren die gepord, gevoed werden.
‘Ze zoekt de warmte, as de apen,’ zeien de stokers, hadden 'r lol in sintels te harken.
Maar ze zocht de warmte nièt. Ze lééfde op als de daavrende gloed uit de ovenbekken gulpte, als de woeste vlammen de ketelgang doorpurperden, de mannen duivelden in 't blaakrend gelaai.
Toen kwamen klachten.
De toegang tot de machinekamer was verboden.
De kaptein wou 't niet om de tucht en 't gevaar.
Met 'n slingering van 't schip kon ze tusschen de machines raken.
Eén keer voor aardigheid ging 'r mee door, maar dat herhaald sluipen omlaag, kon-ie niet dulden.
‘Heb je 't gehoord?’ zei mevrouw na 'n standje: ‘laat 't geen tweede keer zeggen.’
Ze antwoordde niet, keek naar den vloer, glimlachte. 'n Heele week kwam ze niet benee, kwam ze niet op de voorplecht.
Ze scheen lustloos, hurkte bij de kinderen, kroop 's avonds in de slaapplaats van de bedienden, hoestte. Ze hoestte telkens, klagend, pijnlijk.
| |
| |
't Schip had Marseille aangedaan, stoomde door de Middellandsche Zee.
Toen geschiedde iets dat wel twéé dagen aan boord besproken werd.
Op 'n morgen kort nadat de wacht was afgelost, begon 'n slaperige stoker den derden ketel te voorzien. Nijdig porde de vuurtang, raaklend den afval.
En terwijl-ie bezig was, struikelde-die, vloekte, schrikte achteruit.
‘Hé!’, schreeuwde-die.
Beschenen door den ruigen gloed, de beenen gespreid, de handen slap in den schoot, de oogen gesloten, den mond vreemd-gewrongen, zat de baboe.
‘Hé!’, heeschte de stoker, angstig door 'r zwijgen: ‘hé! Slaap je?’
Bevend week-ie terug van den haard - bevend bekeek-ie 'r gelaat, levend in 't gespeel der vlammen, met wimpers die schenen te bewegen, met 'n mond die leek te spreken, met wangen in lach. 'r Zwart haar wrong in okeren glans, 'r wangjukken schampten als koper in daglicht, 'r lippen roodden 't gelaat uit, 'r handen gloeiden doorschenen. Schreeuwend riep de stoker z'n kameraden. Op 'n groepje, verschrikt, allen met purpren gezichten, rood-kwijnende oogen, zagen ze toe, riepen andren er bij. Niemand dorst den purper-stuivenden haard te sluiten, niemand dorst te naadren, bang als ze waren voor 't roode lijf, 't vréémd-béwégend hoofd.
Eerst toen de kaptein 'r bij kwam, werd de ovendeur toegesmeten, 't lichaam in 't duister getild. Ze lei met de handen gevouwen, bizar-heet, levenloos.
Niemand heeft óóit geweten wàt 'r dreef naar die branding van licht.
Ze werd in 'n stuk zeil gewikkeld met ballast 'r bij en 'n touw 'r om heen.
| |
| |
En driemaal om den grooten mast gedragen.
En toen de kaptein had gezegd: ‘Een-twee-drie -in Godsnaam’-, plompte 't kort in de zee en de machines die héel even stop waren gezet, hervatten heur beukend geraas.
Zóo was het einde van baboe. Zoo stierf ze als 'n speelsch kind, met gevouwen handen, in 't donker der ketelgang, ver van de Indische zon.
25 December '02. |
|
Auteursrecht onbekend