|
| |
| |
| |
Daniël's misdaad.
De Hoogere Burgerschool ging uit.
Daniël, 't boekenzeiltje onder den arm, schoot daadlijk 't steegje in naast 't winkeltje van Staps, den man van konfijtedalen en meikevers.
Z'n pet kringde zwaar om z'n vierkant hoofd - z'n mager jongensgezichtje was bleek, bleeker dan anders - de blauwe wallen onder de fletse oogen leken vandaag in 't sproetenveld te snijden, zóó groefden ze aan tegen de wimpers.
Meneer Stam, die toch al zoo'n pik op 'm had, die 'm telkens voor 't bord liet kommen en 'm bij de minste aarzeling 'n ongezouten uitbrander gaf - meneer Stam had 'm twéémaal in 't lesuur nijdig angekeken.
God, z'n hoofd scheen wel gesloten. Gisteravond kon-ie 't dróómen, had-ie de jaartallen opgedreùnd, zonder effetjes te aarzelen - noù was-ie 't radikaal kwijt geweest, had-ie met gloeiende schaapsoogen gemummeld, gedachteloos door de z'n hersens verlammende nerveusheid èn door den schrik van 't briefje dat in z'n fransch cahier lag.
Nu, àngstig-leeghoofdig, vóélend z'n bleekte en de wallen onder zijn oogen, stapte-die hakklend van voetenbeweeg 't steegje door, en bij 't politiebureau,
| |
| |
waar 'n agent in 't zonnetje te slaapknuffelen zat, de beenen languit gelodderd, brandde een klopping naar z'n keel, keek-ie schichtig 't donker portaalhol binnen.
't Briefje in 't fransch cahier grijnsde door de kaft - de letters leken als grijppootige spinnen te bijten.
En terwijl 't prikkelend zweet z'n voorhoofd omklamde, z'n oogen beverig-gloeiend in de kassen pijnden, stapte-die sneller, korthijgend van àngst, àngst, àngst.
As meneer Stam 'm geranseld had, zou-die nòg met 'n mond vol tanden hebben gezeten, zou-die 'r ráák uitgeflapt hebben de gróótste stommiteiten. 't Kon niet. 't Ging niet. Alles wist-ie van de Kruistochten. Op z'n duimpje had-ie de jaartallen kunnen zeggen van Godfried van Bouillon, van den Heiligen tocht....
Maar éenmaal had-ie met rooie huil-oogen gezeten en 'n andermaal was 'r zoo'n ráár gevoel in z'n hoofd geweest, dat-ie dacht in mekaar te zakken.
Een gulden veertig centen - Een gulden, veertig! - En 't kwam uit. D'r was geen sikkepit an gelogen. 't Waren vòlle veertien weken geweest tegen 'n dubbeltje in de week. Net vandaag, Vrijdag, véértien weken.... Stuk ongeluk as-ie was, sufkop, lamzak, die z'n belofte an God niet gehouen....
Door de gang trok een walm van gebrajen kaantjes. Natuurlijk had Gons, de meid, de keukendeur laten openstaan. 's Jonges wat 'n stànk. De huiskamer wou-ie voorbij, zonder gepraat, naar z'n èigen kamer, maar nou ma kaantjes rook, snapte ze 'm net.
‘Gons kun je nou noòit leeren de keuken dicht te houen,’ knorde ze, terwijl-ie z'n voeten veegde.
‘'k Heb 'r sekuur dicht gedaan,’ loog de meid.
‘Dat mérk 'k,’ zei ma, nijdig-snuivend: ‘ga 'r maar gaùw bij, anders slaat de vlam 'r in’...
| |
| |
Net wou Daniël voorbij-sliepen.
‘Kom-ie niet gedag zeggen?’
‘Ja ma.’
‘Jòngen, wat heb je?’
‘Niks ma.’
‘Voel je je niet lekker?’.
‘Pijn in me hoofd, ma’....
‘Ga dan maar is lekker in de groote stoel zitten tot we eten.’
‘'k Wou nog wat nakijken - 't eten duurt nog zoo làng’....
‘Nee, domme jongen,’ knorde ma vriendelijk - ze was ongerust over z'n betrokken gezichtje, de schellen onder z'n oogen - blòkken als de kindren moesten!.... 'r Hand door z'n steile stoppelharen halend, nam ze 'm 't boekenzeiltje af, keek nog 'ns bezorgd naar z'n fletse oogen, gaf 'm 'n zoen, duwde 'm zoetjes in pa's leunstoel - wat anders niet mocht.
‘En nou sluit 'k je boeken weg’....
‘Ma, zanik niet!’, viel-ie brutaal uit: ‘'k mot toch me wèrk maken’....
‘Nee - as je hoofdpijn heb, rust je maar is uit - en dan zal pa je 'n briefie voor den directeur meegeven - as je ziek ben, màg-ie niet werken!’
Ze bewoog naar de linnenkast, om 't zeiltje weg te sluiten.
Angst doorfolterde 'm. As ze 't opborg, borg ze oòk 't briefje op en as pa dan - wat-ie wel is dee in de schriften snuffelde om te còn-trò-lee-ren - werd 't gevonden en dàn....
Van den stoel vloog-ie op, nerveus-driftig 't eerste 't beste liegend....
‘Nee - niet opbergen! D'r zit 'n cahier van Willem in, dat-ie strakkiès komt halen!’
‘Dat zal ik 'm dan geven,’ zei ma verwonderd - de jongen zag 'r slècht uit.
| |
| |
‘Nee,’ riep-ie met 'n kleur die z'n wit gezichtje verpurperde: ‘da's onzin - ik kan 't zelf wel wegsluiten!’ - bijna wild trok-ie 't pakje uit 'r hand.
‘Daan - schaam je! - Is dat netjes?’
‘Kan me niet schelen!’, huilde hij in-eens, driftig snikkend als verwende jongen, die z'n zin weet te krijgen en de kamer uitloopend, sprong hij de trap bij treeën gelijk op, smeet z'n kamerdeur toe, viel snikkend op z'n bed. Maar dan weer resoluut òpzittend, bàng voor pa die elk oogenblik van kantoor kon kommen, gespte-die 't riempje los, vingerde tusschen de bladen van 't fransch cahier. Daar hàd-ie 't - 't nou nòg is lezen en 't verscheuren, voor iemand 't vond. Door de scheemring van z'n tranen zàg-ie, voor de twintigste maal het schrikkelijk formulier:.... ‘Het door U geleende boek “De laatste der Mohikanen” is thans reeds veertien weken in uw bezit. Beleefd verzoek ik U het zoo spoedig mogelijk terug to- bezorgen en de verschuldigde Een gulden veertig cents zonder verzuim te voldoen, daar ik anders maatregelen zou moeten nemen. Hoogachtend. Pietersen's boekhandel en leesbibliotheek.’ Het briefje was aan pà geadresseerd. Maar vanmorgen toen-ie de krant uit de bus haalde, had-ie 't gevonden en dadelijk begrepen, dat 't over 't boek was, 't lamlendig boek dat-ie driemaal gelezen had, dat-ie nièt op tijd had teruggebracht omdat-ie z'n vijf-en-twintig centen weekgeld, die àndere jongens nog niet eens hadden, an contributie voor de Debating-club, an sigaretten en houtskool had uitgegeven, de volgende week an wèer wat anders, tot-ie heelemaal 't boek vergeten had - vagelijk hopend dat de man van de Bibliotheek, die soms niet eens wist wàt voor boeken die uitleende - zoo'n slordige
| |
| |
vent was 't! de Laatste der Mohikanen niet zou missen. Wel driemaal was-ie nog in den winkel geweest om pennen en vloeipapier en 'n doezelaar te koopen en niet één keer had Pietersen 'n woord gerept.
En voor twéé weken ook, had pa die vreeselijk kwaad werd, as-ie niet precies op z'n boel was, 'm an tafel gevraagd of-ie de boeken die-die uit de Bibliotheek haalde regelmatig terugbracht, had-ie gezegd: natuurlijk, pa - had pa nòg eens gezegd dat-ie meende dat 'r boven 'n boek stond met 'n wit papiertje op den rug - had-ie gezegd, dat pa zich vergiste, dat-ie niet één boek meer had. - Tóen was 't al 12 weken geweest en omdat Pietersen niks zei en ie bang was dat pa de Laatste der Mohikanen op 't rekje zièn zou, had-ie dien avond gejaagd de kaft van 't boek gescheurd, 't stempel 'r uit en 't op de vliering in de vulkachel verstopt, die tòch niet gebruikt werd en in 't vet stond. 'k Zal zeggen, hadie gedacht, keer op keer, as-ie in bed lag en de verontrusting van z'n leven overpeinsde, 'k zal zèggen as Pietersen 'r om vraagt dat 'k 't al làng heb teruggebracht, al voor máánden, en 'n dubbeltje betaald - laat hij dan bewijzen dat 'k 't nog heb - dat kan-die niet - 't leit veilig in de vulkachel.... Maar dan kreeg-ie wel àngsten. Toen 't verlejen week onweerde en de muggen om z'n hoofd joelden en de bliksem lichtvloeken door 't raam smeet en ie nog lichtvlammingen zag tot ònder de deken, wàs-ie begonnen God - God, den gróóten Almachtige, die alles kon wàt-ie maar wou -, te bidden, te beloven. 't Had haast niet geholpen. In z'n angsten, bij elke nieuwe weerlichting, bij elken dreunenden donderslag zag-ie 't vlierinkje met de binten en dwarsbalken, de ouwe kisten, de kàchels. En in de vulkachel zag-ie, in 't huisje
| |
| |
van roestige roosters, 't boek met enkel kaftslurven en 't beschadigd voorblad, waarop 't blauwe stempel gestaan had. Krimpend van àngst - ja, hij had 't willen hóúen, zóó smèrig was-ie geweest - 'r hielp geen liegen an: hij was 'n dief zoolang 't in de vulkachel lei - drijvend in 't heete bed, had-ie God, God, die alle dieven strafte en álles wist, beloofd, op z'n woord beloofd 't zóó terug te brengen as 't in de kachel lee en Pietersen om uitstel te vragen - in vijf weken kon-ie z'n zakcenten spàren.... Maar 's morgens toe-ie de Laatste der Mohikanen in z'n akeligen toestand zag, vol roest en roet, had-ie geaarzeld en gedacht dat 't béter was 't 's avonds te doen as pa weer na 't kantoor was.... 't Was 'r niet van gekomme.
An tafel kreeg-ie dadelijk van pa 'n schrobeering. Wat-ie voor kuren had gehad tegenover ma? Of dat manieren waren, om als ma de boeken wou wegsluiten, ze zoo maar uit 'r hand te trekken? Dadelijk an ma 't boekenzeiltje geven, nog vóór-ie at en voor straf geen weekgeld.
‘Nou!’ suste ma: ‘hij zal 't zoo erg niet bedoeld hebben.’
Pa keek 'r boos aan. Man en vrouw moesten mekaar nooit tegenwerken bij de opvoeding van 'n kind. Wat-ie ééns zei blééf gezegd. En dan nog. In 't winkeltje van Pietersen hadden ze beweerd dat 'r al ruim driè maanden 'n boek in huis was.
‘Waar is dat boek?’
‘'n Boek, pa?’
‘Ja, 'n bóék! Ben je doof?’
‘Ik heb geen boek, pa.’
De woorden schimden z'n mond uit.
‘En Pietersen zegt....’, zei pa, ophoudend en streng 'm bekijkend.
| |
| |
‘Nee pa,’ antwoordde 't kind, positief 't hoofd schuddend.
‘As-ie nou toch néé zegt,’ viel ma 'm bij.
‘Als je onwaarheid spreekt,’ zei pa 'm fixeerend: ‘dan geloof 'k je nooit meer.’
‘'k Heb 't al voor drie maanden teruggebracht,’ loog Daniël steviger, ijverig z'n bord toesprekend en dan valsch-luchtig overtuigend: ‘die vent kan màkkelijk zeggen dat 'k - pùh! - nee, asof ik maar hèbben mot wat-ie zeit!’
‘Goed,’ zei pa, zàchter, nou ook met meelijden met den jongen die 'r kamergroezelig en beroerd uitzag - 't werd tijd dat de vacantie begon! -: ‘goed, dan ga je strakkies zèlf bij Pietersen an en je zegt dat je niks meer heb’....
‘Ja, pa.’
‘En vanavond om negen uur 'r in.’
‘En niét werken,’ zei ma: ‘pa zal 'n briefie schrijven, hoor, bengel!’ ....
Na 't eten, met 'n kleur van ingehouden opwinding, liep-ie naar z'n kamertje, ging voor 't raam zitten. Pa dee z'n tukje, ma zette thee. In de gang benee slofte Gons met de dienbak. Wat-nou? An alle kanten zat-ie vast. En as Pietersen 't niet geloofde - en dat zou die niet - en 't angaf - en 'r politie kwam vanwege de vuile dieverij - en ze op 't vlierinkie kwammen en 't deurtje van de vulkachel opentrokken - dan was-ie 'r bij, gloeiend bij, zouen ze 'm meenemen tusschen twee dienders in as die jongen van láátst.... 't Most weg. 't Most 't huis uit. De nagels in z'n handen striemend prakkiseerde-die, huilerig kijkend naar 't groen van 't tuintje....
Toen slipte-die z'n huispantoffels uit en op z'n sokken, zachtjes sluipend klom-ie naar boven, streek 'n lucifer af, greep in 't roosterhuisje.
| |
| |
‘Jongeheer!’, schreeuwde Gons.
Jessis wat dee de meid 'm schrikken.
't Boek vlóog onder z'n buis - 't trapje holde-die af.
‘Wat doe je op de vliering?’
‘Gaat je niet an!’
‘Thee komme drinken!’
‘Zeg an pa dat 'k eerst effen na Pietersen loop.’ Op z'n sloffen liep-ie 't huis uit, schuw kijkend of pa 'm niet zag. 't Schemerde. De lantaarns staken ze al an. Net lekker. Nou 't in de Achtergracht keilen as niemand passeerde. Zoo ver mogelijk. En dan zonk 't vanzelf. 'n Boek dreef niet. As-ie 't maar eerst kwijt was, dat belàbberde boek.
't Blééf drijven - 'n wittig vlekje van 't grachtedonker. 'n Vlet ging 'r langs - de schipper boorde z'n boom in den slijkgrond - de vlet glee voorbij - en nòg witte flaauwtjes 't papier tusschen de goudzuilen, de wieglende gouden lichtstaken die 't water doorspanden.
Heesch-hijgend wachtte 't jongetje.
Toen ging-ie theedrinken, stil en bleek.
En in z'n bed gejaagd door de mooglijkheid dat ze 't boek zouen dreggen, dat 't uit zou komen, de dieverij, de vuile streek, vouwde-die z'n handen en star de gordijnfranje bekijkend, bad-ie bevend en vurig:... ‘Lieve God - laten ze 't nièt vinden - Lieve God neem 't niet verkwalijk, dat 'k me belofte niet gehouen heb - Lieve God, nou beloof 'k vàst dat as 'k ouwer ben en geld verdien, 'k Pietersen 'n splinternieuwen De Laatste der Mohikanen zal teruggeven’....
Zoo bad-ie 'n boel meer - benauwd de gracht ziènde, de rioolgaten, de drijvende vlet, de gouden lichtzuilen, 't aarzlend dobbrend vlakje wit.
7 Juni '02. |
|
Auteursrecht onbekend