Schetsen. Deel 9 (onder ps. Samuel Falkland)

[p. 81]

Verdere sprookjes-van-dieren.

Mag ik vanavond 'n paar malle sprookjes verhalen? Sprookjes zijn leuke of ernstige of absurde phantasie-dingen in droomrig woordengewaad. Nu dan.

A.
Van den man en de katten.

Het kunnen ook katers geweest zijn, maar de man was een meubelmaker mét een vrouw, mèt kinderen, mèt muizen of ratten. Althans 't lààtste vermoed ik, daar een meubelmaker met vrouw en kinderen niet voor z'n plezier katten te eten geeft. Op 'n dag kwam aan de woning des mans een andre man met een reep papier. De man keek benauwd, schudde het hoofd. 's Anderen daags herkwam de àndere man met nòg eenige lieden en liet een gróót strakwit papier achter, waarop grijnsden de doodskop-achtige woorden....’ ‘Op heden den eersten Mei 1901 heb ik Deurwaarder....’, een làng enzoovoort. De meubelmaker sloot grimmig de deur, stapte de tegeltjesgang door, gaf z'n vrouw 't gróóte strakwit papier. Toen spraken ze beiden geen woord, zaten stil voor de

[p. 82]

ruiten op dien wel zoeten Een-Meidag en de zon bescheen hun gelaten, die leken perkament en doorrimpeld. Den ganschen dag bleef het stil in het huisje. Zelfs de kinderen zwegen, angstig kijkend van vader naar moeder. Alleen de katten mauwden. Die hadden honger en werden vergeten door 't gróóte strakwit papier. Tegen den avond echter klonk vreemd gerucht door het huis. Uit de opene deur droegen de man èn de vrouw èn de kindren stoelen en tafels en matrassen en pannen en potten. En alles laadden ze op 'n kar. En trokken naar een ander dorp, toen de nacht de straten te schuil lei. En in den borstzak van den man stak het platgevouwen groote strakwit papier dat hen plotling dee vluchten - vèr weg.

Op den zolder bleven de katten. Die waren vergeten in den angst voor het groote strakwit papier.

De eene was een grijze met helgroene oogen en een dikken pluimstaart - de ander een zwarte met helgroene oogen en een witten veeg over den kop.

Ze sliepen toen de menschen smeten de buitendeur dicht.

Ze werden wakker op den zolder, toen de menschen al lang in het andere dorp waren aangekomen.

De grijze mauwde, de zwarte mauwde.

De grijze sloeg 'r nagels in 't hout van de zolderdeur, krabde, klaagde. De deur zat in 't slot.

De zwarte kroop langs 'n balk, bekraste 't raampje, keek naar 'n musschenpaar dat te nestelen begon, nou 't Mei werd, keek naar de dakgoot, mauwde, klaagde.

Het mauwen klonk hol en echoënd door't ledige huis.

Toen sliepen ze in, den heelen dag, den heelen nacht, en werden 's morgens weer wakker.

De oogen van de grijze stonden fel-groen, groen dat te spetten leek van uit de vacht. Ze kromde

[p. 83]

d'r rug, klauwde zich vast in de deur, rukte en beet. De deur bleef dicht, dreunde met zwakke klepperslagjes door 't huis.

De zwarte, stil op een balk, het lichaam als een donzen prop, keek door 't raampje, 't looden raampje met z'n vier kleine ruitjes. Ze wachtte geduldig. Ze wachtte op 't meisje dat 's morgens melk bracht. Maar 't leege huis gaf geen levensgeluiden, geen kraken van 'n trap, geen scharnieren van 'n deur, geen kinderlach.

Toen sliepen ze in, opnieuw, den heelen dag, den heelen nacht en werden 's morgens weer wakker.

Krijschend-schreeuwend als 'n door ziekte gemarteld kind, lang-hevig gillend, sprong de grijze van de balken naar 't zonlichtend raampje en van 't raampje naar de deur. Ze rukte en schudde 't hout, klemde haar nagels 'r in, kermde, gilde, krijschte, luisterde. 't Huis echoode.

Doch de zwarte, gelaten, zonder drift, zonder woest wringen - mauwde, mauwde dof-smartlijk in donkere klaging, starend naar 't bundeltje licht, dat als een koker verwijdde tot aan het dak. Ze bewoog nauwlijks den kop, mauwde.

Toen werd de grijze wild en verwoed, klom langs de spinten en sprong en viel en rende en blies en knauwde van 't hout en ramde den kop tegen de kalkige muren. Haar krijschend geschreeuw klonk als 'n rauw en bezeten gegil.

De zwarte zat stil, dof-pijnlijk mauwend.

Toen toch ten leste sliepen ze weer in den verderen dag, den nacht en werden 's morgens weer wakker.

Het moet héél lang hebben geduurd.

De nieuwe bewoner vond ze dood - allebei in 'n hoek, bij elkaar gekropen, mager en slap.

't Gróóte strakwit papier had 't gedaan.

[p. 84]

B.
Van het meisje en de baars.

Daar was eens 'n meisje.

Daar was eens 'n baars.

Het meisje was 'n rijkeluiskindje dat nu buiten logeerde en zeer bedorven werd.

De baars was 'n baars.

Op 'n dag zeide het meisje: ik wil visschen.

En men kocht haar een hengel, een dùren hengel met ivoren knop, 'n hengel die als je 'm ineenschoof zoo dun als een wandelstok werd. En men kocht haar een net bakje voor het deeg en een snoepig mandje voor de vangst. Toen wandelde ze liefjes en poppig, met glimmende laarsjes en een rose rokje en beeldig blond haar naar 'n vijver, schoof den hengel uit, prikte het deegje van koek en brood en aardappel aan den haak, lei in, keek naar den dobber. 't Duurde heel lang. D'r wou 'r niet één bijten. Toen nam het meisje een prettig romannetje van 'n held en 'n heldin en las en beet in brokjes chocola en knabbelde fondant. Doch plots zei iets in 't water ploemp! 't Kon 'n kikker geweest zijn. Het meisje keek op - jeetje-jemineetje, de dobber dook en bewoog. Hup! En in 't licht glansde een spartelend baarsje. O, wat 'n doddertje! Met glanzende oogjes haalde het meisje den hengel in, greep het baarsje. Au! Vinnig hadden z'n stekels gestoken. Huilend liet ze den hengel vallen, holde over 't gras, dat 'r glad-blonde haar als een wimpel wapperde, toonde 'r blank poppehandje aan mama die schrikte, aan papa die schrikte - ach, ach, 't heele vingertje opgezet! - en de dokter moest komen en die glimlachte en liet 'n druppeltje op 't wondje

[p. 85]

vallen en kneep en kneep nog eens en glimlachte weer.

Bij den vijver in 't hooge, malsche gras, lei 't nette bakje, met deeg van koek en brood en aarddappel, èn het snoepig mandje voor de vangst, èn het romannetje van den held en de heldin (die mekaar kregen), èn het toetje met chocola en fondant, èn de dure hengel met den ivoren knop, èn het spartelend baarsje. Door z'n oog was het haakje gedrongen met weerhaak en al. Nou lei 't baarsje sidderend te springen, te buitelen tusschen het snoepig mandje en het romannetje. Als 't òpsprong, sprong 't haakje mee, sprong 't touwtje mee, bewoog de hengel met den ivoren knop. Eerst sprong en schudde en wrong het baarsje heftig en wild. Maar elke ruk dee de haak in 't oog vlijmender snijden en 't water was ver af en 'n baarsje sleept geen hengel met ivoren knop weg. Toen stuipte en buitelde het baarsje minder heftig, minder wild. Toen hapte het moeilijk en benauwd van de lucht die geen lucht was. Toen kwakten de kieuwtjes heel zwakjes. Toen bewoog het in het geheel niet meer, keek het kralen oogje met het bloedwondje en den vinnigen haak allerkomiekst naar het snoepig mandje, het toetje pralines, het romannetje.

C.
Van de koopvrouw en de schol.

‘.... Tachentig’...

‘Mijn!’, riep de koopvrouw.

Nou ze had op den afslag niet duur gemijnd, 'n mand vòl leven de schol, mooie schol, versche schol.

Pootig nam ze de mand, zwiepte 'r op 'r hoofd en

[p. 86]

op 'n drafje liep ze naar de stoomtram. Of ze 'm haalde? Ja, ze bofte vandaag. De tram stond op 't punt te vertrekken. Net nog had ze den tijd om de mand in den bagagewagen te zetten, zelf in te stappen en voort ging 't naar de stad.

Koosie was óók zoo gelukkig geweest om de tram te snappen.

‘.... Wat heb jij gekocht, Koos?’

‘.... Tarbot - maar dúúr hoor en nie-eens levend’....

‘.... Nou - ik heb 'n mand lekkere lèvende schol - ze sprong over de rand. - Nou mag 'k lijje dat ze levend blijft tot an de stad - 't scheelt je àlles’....

‘Of 't alles scheelt? 't Scheelt je 't dubbele’....

‘Wil je geloove dat mijn klante tegenswoordig niet koope of de visch mot spartele?’

‘.... Ja, 't scheelt je de hélft’...

Reutelend schokte de tram en de vrouwen namen d'r zakkies met boterhammen en d'r flesch melk en aten en praatten.

Het is wel heel moeilijk sprookjes te schrijven: sprookjes zijn fantasie-dingen in droomerig woordengewaad. En nu vraag ik u hóé met etende vischvrouwen, die op d'r dagelijksch brood uitgaan, in den teeren, behaaglijken toon van nevel en geur en maanschijn en zwanen en jonkvrouwen te geraken, laat staan te blijven?

Om tot dit ònwelriekend sprookje van visch-inmanden terug te keeren: in den bagagewagen stonden een fiets en wat kisten en 'n doos met jeneverkruiken en 'n mand dooie tarbot en onze mand levende schol. Het was heel ráár voor de dieren. Nog geen half uur geleden hadden ze in de bun geleefd en gesparteld en gezwommen en nou zoo

[p. 87]

ineens die overgang zònder water in 'n schokkenden, rommelenden, schuddenden, dreunenden bagagewagen. De schollen cancaneerden en dansten en glibberden en krompen. Maar de mand konden ze niet uit. Het deksel zat stevigjes dicht. Toen begonnen ze te happen, benauwd te happen, hijgend te happen, gulzig te happen, angstig te happen, krimpend en stervens-angstig te happen, net als 't baarsje dat ik in B beschreef. Ze gleden en wriemelden en sidderden doorêen, stervensangstig. Ze boorden d'r leelijke schollesnuiten door de reten der mand, stervensangstig. Ze keken met d'r gele, leelijke oogjes naar de fiets en de jeneverkruiken en door de open wagendeur naar 't groen en de huizen en de wegen die voorbij rammelden, stervensangstig. Ze hapten voortdurend, langzaam stikkend, toch happend en slijmerig kwakkend en weer met de puntige lippen smakkend, stervensangstig.

En hoorden hoe de locomotief floot - toen de tram in de stad aankwam, stervensangstig....

‘Nou - goddank - wél goddank - ze leven nog best,’ zei de koopvrouw toen ze 'r vrachie op 'r hoofd zwiepte en te schreeuwen begon... ‘Schollèèèè! Levende schollèèèè!’....

15 Juni 1901.