|
| |
| |
| |
Bol schandaal.
Net had-ie 'n scheutje petrolie op 't turfie gesiepeld en de spaanders gestouwd, toen de deur haastig beklopt wier.
‘Ja - ja, 'k kom,’ zei-die 't kachelgat in. Eerst most 't vuurtje an. 't Was knappies koud nog. 't Leek wel voorjaar en an de struikies zag je waaratje 't groen, maar ouwe menschen waren wijzer. Die liepen niet in de val. Die wisten dat vróég uit 't nest geen lengte van leven had - die hadden meér groen zien verschalken door Maartsche dagen.
Z'n knokelvingers omspanden 't lucifersvlammetje, dompten voorzichtig naar 't turfie onder de spaanders. Smeuig grauwde de rook, gulpend z'n hand langs. Maar de wind sting op den schoorsteen of de schoorsteen was te koud. Door den aschbak en de kieren van 't deurtje dropen de lijmige slieren, die taai bleven drijven, kringelend, klevend an 't kacheltje, an de haren van z'n rooien baard, an z'n snor.
Knorrend van praat-gekauw, de verwreven rooie wenkbrauwen in fronsing tezaam, z'n kuchen onwillig verslikkend, slofte-die op 't blauwe aanrechtje toe, nam de melkkan, spoelde 'r lomp-schuddend na.
En terwijl-ie de klink van de deur lichtte, keek-ie slaaprig, dagschuw naar 't kittig staal van den
| |
| |
hemel dat door 't bovenruitje proestte en gegiegel van licht op de rooie steenen schudde.
‘Morrege,’ zei-die toen den dag tegen, en z'n gekerfde knokelhand hield de kan over de onderdeur.
Verroest! 't Was de melkmeid niet. D'r sting geen sterveling.
Wel vroolijkte om den hoek lach van schuilende jongens.
Driftig schoot-ie naar buiten, driftig zochten z'n oogen 't kozijn. En 't stònd 'r. Nou al voor de dérde maal hadden ze met hortende kinderletters op 't pas geverfd hout geschreven: dit is die knoebel.
De heele week, met 't aankomend voorjaar, was-ie an 't verven geweest. Eerst binnen, de aanrecht, de binnenkozijnen, de waschtobbe, de puts - en omdat-ie nog blauwe verf over had en blauw bij blauw netjes-onderhouen sting - al hóórde 't dan niet! - de plank voor de bedstee. 't Was 'n gezicht om van te smullen, zoo kraak as-die 't had opgeknapt. Wie d'r kwam zàg 't blauwe aanrechie, de blauwe kozijntjes, de blauwe tobbe, de blauwe puts, de blauwe bedsteeplank. Ze keken d'r jaloersch van. Toen, net met 't droge weer, had-ie 't puitje onder handen genomen. As-ie klaar was met z'n huishouen, 't kacheltje brandde, 't pijpie gestopt was, de school vol was geloopen - as door de matte ruiten van 't schoolgebouw 't helderstijgend ochtendgezang, als 'n trillende jeugdgurgel floot - as-ie wist dat-ie drie uur rustig den tijd had, kwam-ie naar buiten op z'n tapijten sloffen en streek 't schuttinkje. Klodder naast klodder streek-ie glad, nietgehaast, geen droppie morsend, geen spatje spillend. 't Pijpje piekte in 't rooie gerul van den baard, sputterwalmpjes ploffend, tot de natte tabak geen fut meer had. Dan zoog-ie tòch, mummend en lur- | |
| |
kend en spuwend en probeerde 'ns 'r de vlam in te krijgen en besmakte 'n aarzlende rookbuil en háálde stug-trekkend. 't Schuttinkje kroop òp uit z'n vuil, uit z'n winterverweerdheid. 't Was of de zon, 't felle zomersche licht 'r in gróéf. Plank na plank werd van een lichtgroene nieuwheid. As nou de norsche takken van 't boompje er achter begonnen te botten en je - as de verf góéd droog was - anders kreeg je smùrrie - de najen 'n streekie wit gaf, dan kon niemand 't verbeteren, dan zag 't 'r fatsoendelijk uit.
Ging om twaalf uur de school uit, dan bleef-ie in den deurpost loeren. Want al hing náást de schutting 't bordpapieren deksel van 'n doos met de grimmige waarschuwing
-, al had 't 'r dúizendmaal gehangen: de jongens en meissies van de school kon je niet vertrouwen, geen oogenblik.
't Schuttinkje droogde prachtig. De buitenkozijnen kregen 'n beurt. óók groen en de deur óók groen. Hij nam 'r z'n tijd voor, blij als-ie was met geknutsel en pijpjes-gelurk. En de dag dat alles kúrk was - kurk zonder 'n regentje, haalde-die 't deksel met de waarschuwing in. Jawel, de duvels schenen 'r op gewacht te hebben. Twéémaal gister, hoe-die ook loerde, had een en dezelfde bengel op 't nog
| |
| |
glanzend groen van 't linker kozijntje: Dit is die knoebel geschreven en nou in den vroegmorgen stond 't 'r weer met snijdende krijtletters:
De melkkan kneep-ie in z'n hand, alsof-ie 'r an stukken wou smakken. As-ie de jongen te pakken kreeg, dee-die 'm 'n moord! De schooiers om 't kozijn te bekladden, om 'm te schimpen. Met 'n vaart schoof-ie den hoek om - niemand te zien. Ze hadden natuurlijk niet gewacht. Nou maar d'r zou schandaal van kommen - nóú liet-ie 't 'r niet bij. Net kwam de bovenmeester an de deur van de school en knikte.
‘Morge, Van Schie’....
‘Morrege, meester’....
Kwaadaardig, praat-kauwend, de kan in de eene hand, 't pijpje in de andere, stak-ie 't straatje over.
‘Meester - d'r komt dóódslag van!’
‘Van wat?’, vroeg meester verbaasd. Van Schie, de nurksche Van Schie, die pijpjes kloof, met niemand sprak, 't te veel moeite vond te knikken, stond nu voor 'm met 'n verpaarsten woede-kop.
‘Ik vraag,’ zei 't mannetje heesch: ‘wat of dat mot met die knoebel?’
‘Met de knoebel,’ zei de bovenmeester, nietbegrijpend. Véél was 'm in z'n leven gevraagd, veel wijsheid had-ie in 't dorp gezaaid, maar zoo dàdelijk van 'n knoebel te snappen....
Knarsend beet Van Schie op z'n pijp. Gister tweemaal, nou wéér. 't Liep de spuigaten uit.
| |
| |
‘....Ik vraag,’ zei hij bot-snauwend: ‘Ik vraag of ik 'n knoebel ben!’
‘Nee, jij ben natuurlijk géén knoebel,’ antwoordde de meester: ‘maar nou mot jij is vertellen wát 'n knoebel is’....
‘Mot ik dat vertellen? Mot ik dat vertellen!’, schreeuwde Van Schie: ‘mot ik me laten uitmaken voor knoebel?’
‘Man,’ zei de meester, onlekker bij zooveel geluid in den stillen morgen: ‘as je nou kàlm en bedaard’....
Dàt was niet de psychologische toon. Iemand die zwaar beschimpt is, iemand wiens kozijn ten derdenmale met krijt bevuild wordt, sust men niet op die wijze.
‘Gedorie!’, vloekte Van Schie: ‘as ze jóú uitmaken voor knoebel, ja voor knóébel! - dan sla je ze toch d'r hersens in! Mot ik me voor knoebel laten schelden! Jij ben 'n knoebel! 'n Gemeene knoebel!’....
Gijsie, de vrouw van den bakker, die net 'r jongetje na school kwam brengen, wat vroeger, omdat ze na de stad most en Jansen, de barbier, die den burgemeester ging scheren, stonden stil. Was me dat 'n geweld in 't doddelend straatje!
‘Man,’ zei de bovenmeester, dom en onvoorzichtig: ‘'t lijkt of je 'n om heb!’
- ‘Om! Om!’, raasde Van Schie, 'r Jansen en Gijsie in betrekkend; ‘Om - hooren jullie wat-ie zeit - Om - as je geen knoebel wil heeten! Ben ik 'n knoebel?’ - z'n stem sloeg schor, z'n hoofd beefde verwoed: ‘ben ik 'n knoebel! Jij! Jij!’
Nog eens probeerde de meester 't met kalmte.
‘As je nou eerst zeggen wil wat 'n knoebel is en wiè knoebel gezeid het!’
't Kringetje werd grooter. Van 't kruideniers- | |
| |
winkeltje tinkte de deur en 'n vrouw zwaar van heup, met haastig opgeknot haar, hobbelde 't stoepie af. 'n Karreman op 't vrachie steenen voor 't nieuwe huis van den notaris, zette z'n klomp tegen de bil van 't lodderig paard, trok schrap de teugels, luisterde, langzaam-van-pruimkauw. De melkmeid, lollig van grijns om 't skandaal, de hurrie, die de duiven op den gootrand van de school angstig dee trappelen, asof ze nog effetjes wouen wachten vóor vort te vliegen, de melkmeid grinnekte dat 'r groote gele tanden 'r sproetengelaat doorspleten. En de jongens die straks om den hoek waren gehold, schuchterden nou ook aan, zachtjes de klompen schuiflend voor mééster....
Van Schie, den kop met 't rooie haar heftig van schok, dreigde nu stomp met z'n vuist.
‘Mot ik jóú zeggen wat 'n knoebel is!’, schreeuwde-die den arm naar de overzij zwaaiend: ‘'n bovenmeester die niet weet wat 'n knoebel is! 'n Bovenmeester die de kinderen leert om knoebel op de kozijnen te schrijven! Je zel d'r van hooren! Je zel 't weten! Jij mot de kinderen geen knoebel leeren!’
De bovenmeester werd bleek-van-kwaadheid. Daar kwam-die op niks verdacht 'n luchie scheppen voor-ie zich in school opsloot en daar viel 'm de nurksche ouwe vent met 'n herrie op 't lijf, waarvoor het halve dorp uitliep.
‘As ze dan zèggen dat je 'n knoebel ben,’ zei-die scherp: ‘dan zullen ze gelijk hebben hoor! Goeien morgen knoebel!’
Weg was-ie de school in, toe flapte de deur.
‘Heb-ie 't gehoord?’, schorde Van Schie: ‘heb-ie 't gehoord? 'k Neem je voor getuigen. Kijk me pas geverfd kozijn is! Da's al de dèrde maal van af gister. Dat leert-ie de kinderen. 'k Geef 't an. 'k Mot weten of 'k 'n knoebel ben!’
| |
| |
Plomp stappend liep-ie 't straatje in, gevolgd door 't klompen-geklapper der jongens, door den barbier die den burgemeester ging scheren, door de gieglende melkmeid.
Bij de kerk stond de veldwachter te pruimen.
‘Wel Schie, wat is 'r an 't handje?’
‘Je mot verbaal opmake en dáálijk!’
‘Verbaal’..., zei de veldwachter, gewichtig van stem: ‘voor wat mot 'r verbaal.... Toe jonges loop door! Waar steken jullie je neuzen in!’
‘Verbaal tegen de bovenmeester,’ zei 't mannetje woest: ‘de bovenmeester het me gescholde - 'k heb 'r getuigen op - Gijsie en de barbier en nog wel drie meer - 'k laat me niet voor knoebel schelden - al drie maal staat 't op me geverfd kozijn!’
‘Zoo. Zoo,’ knikte de veldwachter, bedaardlijk pruimkauwend: ‘zoo, het de bovenmeester je gescholden - Jonges, loop deur! Wat heb-ie d'r van noodig! En voor wat het-ie je gescholden:’
‘Voor knoebel,’ zei 't mannetje taai: ‘dat leert-ie de kindren op school, de vent-van-niks!’
‘Knoebel? Knoebel?’, kauwde de veldwachter: ‘da's 'n woord dat 'k niet ken. Zeg-ie knóébel?’
‘Kom maar mee - dan zel ik 't bewijzen - je mot niet denken dat 'k 't verzin - 't staat bij me geschreven,’ redeneerde het mannetje: ‘gister om één uur eens, toen de school anging - toen om over vier toen de school uitging en nou van morrege vroeg, net toen 'k melk wou annemen. Da's 'n schandaal - daar komt moord en doodslag van! Mot hij de jònges knoebel leeren?’
‘Nee, dat mot-ie zèker niet,’ zei de veldwachter, pruimsap wijd-sieplend en wijs z'n woorden wikkend: ‘dat mot-ie sekuur niet. Je mag niemand mollesteeren - kinderen knoebel leeren as knoebel geen pas het - née - née. Nou, kom dan maar mee.’
| |
| |
Stug egaalden z'n stappen naast 't pantoffel-gekluk van 't mannetje. In de deuren stonden menschen te kijken wat 'r gebeuren ging en jongens draafden vooruit.
Even hield de veldwachter op voor 't kozijn en las.
Hij las met gefronste aandacht, zachtjes herhalend: Dit is die knoebel. Toen haalde-die 't verbaalboekje uit z'n uniform-jas, belikte 't potloodstompje en schreefzorgvuldig: Dit is die Knoebel. Toen schelde-die an de schooldeur.
Bovenmeester liet 'm binnen.
‘Meester,’ zei de veldwachter: ‘Van Schie wil verbaal van dat geschrijf van die knoebel en dat u 'm strakkies in bijzijn van Gijsie en de barbier voor knoebel het gescholde’.....
Nou had-ie 'r den bovenmeester stèvig tusschen. Had-ie laatst van den burgemeester geen schobbeering gekregen, omdat de meester geklaagd had over de lantaarn voor de school die om negen uur geen olie meer had?
‘Zoo, heb ik Van Schie voor knoebel gescholden?’, zei de bovenmeester: ‘zeg jij dan wàt knoebel is?’
‘Dat heb ik niet te zeggen, meester,’ beet de veldwachter van zich af: ‘dat mot ù as meester weten. As u iemand voor knoebel scheldt, dan wil knoebel, knoebel zeggen en dat mot dan maar uitgemaakt worden. D'r staat op 't kezijn: dit is die knoebel en u het gezeid: goeien morgen, knoebel! As u niet had willen schelden, had u goeien morgen Van Schie gezeid en nièt goeien morgen, knoebel’....
‘Dan maak je maar verbaal op!’, snauwde de bovenmeester, ‘'k heb nou geen tijd meer - de school gaat beginnen’....
Den heelen dag liet Van Schie op z'n kozijn Dit
| |
| |
is die knoebel staan. As bewijs. Van de verf was 't 't minste. Die was niet zoo erg beschadigd.
Dat liet zich bijstrijken. Maar voor knoebel uitgemaakt te worden, as je je eigen fatsoenlijk hield en niemand anstoot gaf, dat vertikte die. Daar zou-die tegen vechten al ging 't nòg zoo hoog.
Om vier uur zat-ie achter 't horretje te loeren of de bende aan den overkant 'm wéer wat zou lappen, kwart óver vier werd-ie ongerust. De school ging niet uit. Om half vijf bleef 't nog stil. Om kwart voor vijf nòg. In 't straatje begon geloop van moeders, die angstig werden, van zussies die door moeders werden uitgezonden om is te kijken. Eerst om òver vijf ging de school uit. Meester had ze tot vier uur den tijd gegeven om te zeggen wàt 'n knoebel was, wie knoebel op 't kozijn had geschreven. En toen geen van de jongens en meissies 'n verklaring van knoebel kon geven en niemand verrajen wou, most de hééle school 'n uur nablijven en honderdmaal op de leien schrijven: ik mag geen knoebel zeggen.
28 Febr. '03. |
|
Auteursrecht onbekend