|
| |
| |
| |
Zadok's Inval.
Nu ze, na veel mislukten handel, na tegenslag èn tegenslag, eindelijk een huis van koop met recht van wederinkoop in 'n buitenbuurt hadden geopend en 't zaakje wonder boven wonder door de gedrukte tijden goed liep, nu ze 'n paar amsterdamsche lootjes hadden gekocht en contanten in hùis moesten houen voor den gaanden en komenden man, nu de deur den heelen dag aanstond - wel is waar met 'n waarschuwend schelletje - maar dan toch òpen, nu 'r geen uur voorbijging zonder 'n verdacht gezicht voor 't loketje - nu bekroop hen - wie zal er zich over verbazen? - de Vreeze die een élk gewordt die Bezit. Vroeger toen Zadok achter komkommers en bloemkool liep, later toen-ie kermissen met koek en eigenbereide nougat afreisde, had-ie niets van verontrusting geweten, had z'n vrouw 'n slot 'n onding gevonden - ja, d'r viel bij hùn wat te gappen! -, zou moeder, die bij ze inwoonde d'r bandeau-hoofd over de groote màlligheid geschud hebben, as Rachel nachs van 'n geluid was wakker gekommen - nòù, alleen bij 't idee van 't geld èn de amsterdamsche lootjes - in de suikerbus, in 'n hoeiendoos, in de bedstee - klopten hun harten in hun keel as 'r in 't donker iets piepte.
| |
| |
‘Zadok, 'k hoor wat pièpen,’ had Rachel wel honderdmaal in de laatste maanden gezeid. Dan werd moeder van het fluister-praten wakker en maakte de stemming àngstiger door 'r schor vragen wat 'r wàs en Joopie, 't eenig kind, bleek meissie van tien jaar met zwart kroes en zwarte oogen, bang geworden door de gesprekken bij dag, begon wel te huilen as vader 'n lucifer afstreek en met 'n siepelend eindje kaars de raampennen inspecteerde. 't Wàs dan ook 'n onsekuur huis voor waarden - gelijkstraats - voor en achter enkel ruiten, niks as ruiten. Met wat zeep en 'n diamantje waren ze binnen. Je las van niks as van dàt. An de overzij bouwden ze nog bij, stingen hoopen huizen leeg en wat 'r woonde was volk, nou ja, je wist zelf niet wàt voor volk....
Na een bijster onrustigen nacht - in den tuin naastan had 'n hond uren angeslagen, was Zadok naar de markt gegaan. Toen-ie thuis kwam, Vrijdagmiddag, zei-die niks, ging-ie naar 't kantoortje, neuriede.
‘Wat heit-ie vandaag?,’ zei Rachel, bezig 't vet van de soep, op 't stukkie lenden te gieten: ‘wat is 'm overkommen?’
‘Láát 'm zingen,’ zei moeder, aardappelen jassend en pittend: ‘misschien jà heit-ie 'n goeien dag....’
Zadok zat voor 't horretje, 't horretje met de witte reclame-letters, dampte dat de rook langs z'n pet droop. Boven z'n hoofd hingen pakken schoenen en laarzen, vogelkooien, 'n fiets en 'n partij klompen van een handelaar die in de zorg zat. Op zij, op de planken, builden saamgebonden kleeren, dekens, beddekussens en veerebedden. Op de toonbank glimmerde de weegschaal.
Zadok rookte, neuriede. 't Was ongewoon.
Rachel hield 't niet uit.
| |
| |
‘Wat is jou gebeurd dat-je zoo'n plezier heb?’, zei ze in de deuropening.
‘Mijn? Mijn? Wat zal mijn gebeurd zijn?,’ vroeg Zadok, genoeglijk-onnoozel.
‘As jij zoo ben,’ ontleedde Rachel als een wijze vrouw - wie weet beter de nuances van 'n neus, 'n mond, 'n oogkijken, 'n stem dan 'n èigen vrouw? - ‘as jij zoo zingt na 'n hònd-van-'n-nacht, na 'n nacht van enkel verstoring, dan’....
De rest van wat ze beweren wou, werd door de piengelende schel en 'n smak van de deur opgeslokt. En terwijl ze 'r hoofd door 't loketje stak, gaf ze 'n angstgil, dreunde 't portaaltje door 't grommend geblaf van 'n hond, die tegen 'r hoofd bezwaren had.
‘Hèhèhè! Hèhèhè!’, lachte Zadok, dat 't vuil van z'n pijp in z'n keel schoot en-ie rood werd van de benauwenis.
‘Wat lach-ie nou, as ik me 'n ongeluk schrik!’, zei ze dubbel-valsch, omdat ze 'r hoofd tegen den loketrand gestooten had.
Zadok, purper van lach, 't pijpje tusschen de zwarte tandstompjes, opende voor antwoord de deur naast 't loket, die anders op slot bleef. Toen week-ie voorzichtig achteruit, sprak: ‘Kom binnen’.... Binnen traden een hond en een man.
‘Heb 'k gekoch,’ zei-die, eerst nù z'n geneurie, z'n genoeglijk zingen verklarend.
‘Gekoch? Gekoch!’, vroeg-schreeuwde Rachel, met nadrukjes die klonken als 'n: is 't je in je kop geslagen?
‘Voor de nach,’ zei Zadok simpel.
‘En je ken op 'm staàt maken,’ knikte de man-van-den-hond: ‘as je Nero in huis heb hoef je voor de duvel en z'n moer niet bang te wezen. Kijk is wat 'n bek met tanden’....
Zadok, Rachel, moeder, Joopie stonden op 'n klitje te kijken naar 't ijzingwekkend gezicht. De man
| |
| |
lei z'n zware handen om den bek van 't ruige, kwaadaardige dier, dat met z'n kop tot an de goudweegschaal kwam. - Nero gromde alsof-die zou hàppen, trachtte zich los te worstelen, maar de man die 'm de baas was, trok de kaken vaneen, dat een lange rooie tong tusschen tanden als priemen en tangen zichtbaar werd.
‘Hè,’ zei moeder, met 'n aarzelenden glimlach, 'n glimlach van angstigheid en verbazing over zóóveel moed.
‘Om àngstig van te worden,’ glimlachte mede Rachel, plotseling Zadok's bedoeling begrijpend: ‘laat-ie u maar niet bijten.’
‘Heb 'k gelijk of heb 'k geen gelijk,’ zei Zadok - op 'n afstand.
Op de markt had-ie 't ruige dier dat te lastig was voor de hondekar - telkens sprong-ie naar fietsrijders en al driemaal had-ie bedelaars gebeten, die op het erf van den boer waren gekomen - op de markt had-ie Nero voor twee gulden vijftig mèt 't halsleer en den ketting tóé, gekocht. Meenemen durfde-die 'm niet. Want Nero gromde, liet z'n tanden kijken - en 'n verstandig man vertoont geen kunsten, heeft z'n kuiten lief.
‘Nou mot je 'm,’ lei de man uit, bout sprekend tot het angstig-lacherend klitje achter de toonbank: nou mot je 'm, wil je 'm goed an je wennen, de eerste dagen best voer geven, geen vet en geen harde beenen, maar rijst en brood en is wat stokvischsnippers - en wil je dat-ie voor je door 't vuur gaat, dan mot je 'm 'n brokkie leverworst voeren. - Nee, hij zal je niet bijten, as je 'm niet dreigt. Maar de eerste dagen, zeg 'k nog is, zou 'k 'm toch maar an de ketting houen. Dan loopt-ie niet weg en dan went-ie an je’....
‘Waar mot-ie vastleggen?’, prakkizeerde Zadok.
| |
| |
‘In de winkel,’ zei Rachel: ‘waar wou je 'm anders as in de winkel leggen?’
‘Ja, 'k zal 'm daar in de winkel leggen,’ schrikte Zadok: ‘hoe ken 'k over en weer in de winkel loopen, bij 'n hond die me niet kent?’
‘Nee - hij zou je in je pooten bijten zoolang die vreemd is,’ zei de boer.
‘En je ken daar 'n hond laten anslaan as 'r volk komt,’ redeneerde Zadok, schuw kijkend naar Nero die als een goedig kalf was gaan liggen en 'n ontstoken plekje van z'n poot belikte.
‘Hoe kèn men 'n hond in de achterkamer nemen?’, zei Rachel gemelijk, nou al kribbig om 't ongemak: ‘hoe ken 'k bij 't servies kommen en bij de kasten? Hoe legt men 'n hond in 'n kamer! Da's nog nooit op de wereld gezien’....
‘Al ga je op je hoofd en je handen staan,’ driftigde Zadok: ‘hièr ken 'k 'm niet hebben - da's goed voor de nacht’....
Ze hadden er nog een poos over gediscussieerd, 't over en weer besproken - toen werd-ie zoolang an den knop van de bedsteedeur gelegd. Tegen den avond zou Zadok 'm vóór an 'n kram in 't portaal vastsjorren. 't Eerste uur was 't mis, lei Nero an den ketting te rukken en z'n ouwen baas achterna te huilen, maar toen moeder die rillingen kreeg van hondegehuil 'm 'n pappie van brood en soep had klaargemaakt, werd-ie rustig, kronkelde als een groote prop ineen, sliep in van de vermoeienissen van den dag.
Eerst wakker werd-ie, toen Zadok gesloten had en 't ouwe, gezellige Vrijdagavond-maal begon.
De lamp brandde, de soep dampte, de hond kwispelstaartend, hield den ketting gestrekt. Het was huiselijk, het was veilig.
| |
| |
‘Wil je gelooven,’ zei Zadok, blazend en slurpend: ‘dat zoo'n hond als Nerò niet een maar tien inbrekers staat?’
Hij sprak met gemaakte, geforceerde verheugenis.
‘Je ken met open deuren slapen en niet een zal z'n hand na de suikerbus uitsteken,’ knikte moeder.
Zij sprak met onrustig bevestigen.
‘'k Zal vannach teminste slàpen,’ zei Rachel, 'n kluifie in 'r hand.
Ze zeide het schuw, met eene bodemlooze blijmoedigheid.
In waarheid gaf de hond, de sterke, grove, naar de borden loerende hond, de hond met 'n vacht als 'n beer en 'n luchje als zwaar-muffend stroo - zekere gêne, zekere ontdaanheid, zekere evenwicht-van-prettigen- Vrijdagavond-verstoring. Als-ie honger-zenuwachtig gaapte en de felle tanden uit 't bloedrood des beks opstaken, stonden de lepels van Zadok, Rachel, moeder, Joopie stil, keken ze tot de kaken wederom klapten. Als-ie z'n vacht schudde dat de haarknokels rammelden, de ketting rinkelde, de lange ooren flapten, vaagde eene beduusdheid over de gelaten. Als-ie blafte om wat te krijgen stortte de soep in vier borden van vier trillende lepels. Het heele geweld-dier, 't beest dat voor de verdediging in huis was gehaald, vloekte tegen den aard der kamer, den aard der menschen.
‘Je mot 'm nou hébben,’ zei Rachel 't eerst: ‘je ken d'r niet buiten met zooveel waarde in huis, maar as je mijn vraag - as je mijn eerlijk vraag - gijn is 'r niet an’....
‘Hoeft ook geen gijn an te zijn,’ ontkende Zadok, nerveus bij de gedachte, dat-ie 'm strakkies most overbrengen naar den winkel en hoe dat gààn zou - ‘je houdt geen hond voor de gijn. Koesch Nerò!’
‘Me ooren splijten an me hoof,’ klaagde moe- | |
| |
der: ‘hoe neemt men ook zoo'n òngewone hond!’
‘Ongewoon! ongewoon!,’ schreeuwde Zadok benèden het geluid van den hond: ‘ga je leggen!’, dreigde-die met z'n lepel.
De hond gromde, liet z'n tanden zien.
Rachel leunde in medelijdende verwijting achterover.
‘Og!’, zei ze 'r hoofd enorm wiegend: ‘nou mot jij 'm nog drèigen. Nee, zoo ies heb 'k op de wereld nog nooit gezien - 'n hond dreigen die vreemd is. Da's zeker om 'm te wennen. Gelijk heit moeder. Gelijk tot over 't end van me jaren! Dat je 'n hond koopt, goed - maar dat is geen hònd, dat is, dat is 'n wolf, dat is 'n verscheurend dier, dat is....’
Ze hield op. De hond nam 't woord, blafte dat de lamp 'r van danste.
‘Nee, daar wor 'k geregeld mesjogge van,’ zei moeder, de handen als schelpen om 'r ooren slaand.
‘Daar dan,’ zei Zadok, 't beest 'n afgekloven mergpijp toesmijtend.
Weer leunde Rachel, meelijdend-glimlachend achterover.
‘Nee - wat zeit u me dáárvan, moeder: 'n hond die geen beenen mag hebben - en asof 'k me geen ongeluk gewreven heb op 't zeil. Zou je 'm dat been weer afnemen, ja of nee?’
Ze had ook iets minder romantisch kunnen verzoeken.
‘Afnemen?’, zei Zadok: ‘nog voor geen duizend gulden! Neem jij 'm dat been af!’
Rachel lepelde weer.
Even was er de oude genoeglijke Vrijdag-avond-stilte, de gefingeerde stilte met 't gekraak van de mergpijp.
Maar niemand wou 'n tweede bord. Met zenuwkroppen - eet je niet.
| |
| |
Tegen negen uur sliep Nero, vond Rachel 't tijd om 'm naar vóór te brengen.
Zadok die niet gedut had - op Vrijdagavond nièt gedut - zag wit om z'n neus, toen-ie knussigsussend op den ketting toetrad.
‘Nerò - zoet zijn Nerò - de baas komp je halen Nerò - de baas gaat je uitlaten, Nero’...
Het waren àl-heesche klanken in z'n mond. De hond opgeschrikt in z'n slaap en zeer bewust de beenderen bewakend, die-die niet meer op had gekend - die Rachel niet had durven weghalen - de hond grimde positief kwaadaardig, keek met z'n groene boereschuur oogen naar de kuiten van den man, die z'n Meester was.
‘Hij moest 'm ook met de lepel an tafel dreigen! Most je mijn vooruit zeggen!’, zei Rachel, angstig bij de schaal met de Curaçaosche amandelen.
‘Wat klets jij toch!’, snauwde Zadok: ‘doe jij 't dan! Heb 'k 'm niet beenen gevoerd? Koescht Nerò! Koescht!’
Weer gromde de hond en z'n poot viel zwaar op de kluiven.
‘Zadok - d'r kommen ongelukken van,’ waarschuwde moeder.
‘'n Ander neemt 'n gewone hond,’ smaalde Rachel diep-medelijdend: ‘hij mot 'n verscheurend dier - nou, dan gane we niet na bed.’
‘Most-ie ook met geweld vóór de bedsteedeur!’, stoof Zadok driftig op.
‘Hoor - tegen mijn zet-ie 'n groote bek op,’ zei Rachel valsch: ‘en 'n hond durft-ie niet eens beet te pakken’....
‘Laat mijn is begaan,’ zei moeder, sussend Curaçausche amandelen naar 't beest werpend: ‘Zie je dat-ie ze eet?’
Nog eens naderde Zadok den knop van de bedstee- | |
| |
deur. Nog eens, vuil en ondankbaar, gromde Nero.
‘Gelijk heit-ie,’ sarde Rachel: ‘gróót gelijk - hij mot 'n hònd koopen - daar smijt-ie twee gulden vijftig an weg!’
‘Jaag jij mijn niet de stuipen op me lijf met je gepiep en je gèpièp nachs,’ snauwde Zadok verwoed.
‘Og! Og!’, zei Rachel, de balkenzoldring in aanroeping van niet aanwezige getuigen bestarend: ‘nou vraag 'k wiè heit 'r vannach 'n deur hooren piepen?’
‘Heb ìk hooren piepen? Me zorg al piept 't de heele nach!’
‘Ja - noù is-die 'n held, nou’...
Ze sloeg in gegil over.
Want Nero, heftig rukkend om bij 'n Curaçaosche amandel te komen, die moeder niet goed gemikt had. Nero schoot los.
Toen geschiedde het wonderbaarlijke van eene vrouw met tegenwoordigheid van geest.
Moeder, doodsangstig, smeet 'n handjevol amandelen naar de zij van den winkel - Nero, verkikkerd op 't ongewoon lekkers, bulderde met ketting en al de bewaarplaats in - Joopie, 't dichtst bij de deur duwde 'r in 't slot....
Den heelen nacht leien ze wakker - den volgenden morgen ging Zadok den boer opzoeken, die Nero voor 'n gulden terugnam - 's avonds dweilden moeder en Rachel den winkel, bleef de suikerbus in de hoedendoos, in de bedstee onbewaakt.
En nog weken lang praatten ze na over Zadok's inval om 'n hond met 'n daalder verlies te koopen die geen hònd was, 'n hond as 'n ondier, 'n hond as, as 'n losgebroken leeuw uit Artis. Je most Zadok zijn om zoo 't ongeluk over je huis te halen...
6 Juni '03. |
|
Auteursrecht onbekend