|
| |
| |
| |
Kruger helpt begraven.
Ja, het wàs al voorjaar, voorjaar met voorjaarsgeluiden, voorjaarsluchten, voorjaarszwevingen, voorjaarsbeklemmingen.
In de lange dorpsstraat met 'r klatergrijze keien en klinkers, met 'r glazige zandbuilen en lauwlijnige stoepbochten, deeën de zwarte boomen als behaarde ouwe mannetjes, koesterend, knokeltjeswarmend, kinnebaktrekkend, rugjeschurkend bij 't knepperend hemelvuurtje dat z'n warmingen langs de daken schoof, lichtgeulen glansde waar 'n steeg de straatlaan doorsnee en z'n geschijn baldadig en raak tegen de ouwe, vertaande boomgelaten schaterde.
Het was voorjaar.
Alleen in 't voorjaar konden de takken zóo zwart zijn, zoo zwart en begeerig, zoo stroef en zoo hijgend, zoo oud en zoo teer van staring. Alleen in het voorjaar, het plotsling-òpgullend, òpmontrend voorjaar konden de knoesten, de boomrompen met 'r wonden van snoeiïng, zoo ganschelijk stilstaan, zonder 'n vluchtig twijge-getril, ènkel stilstaan met broeiende zwarte oogen en gespannen zacht-hijgende monden - alleen in 't voorjaar had je dàt, 't statige, mijmrend aanschouwen, 't pupillen sparren uit boomkoppen naar licht, 't weer jonge licht 't ànders gewordene
| |
| |
licht, 't licht dat wijd vloeide, z'n verheugingen mateloos gaf.
Het was voorjaar.
Op rigglende strook van 'n dak, tripplend, zoet balanceerend, praatte een vogel. Z'n groenvlammend lijfje dook en verschoot in het gele gepraal van de zon. Z'n staartje wendde met schokken, z'n bekje beet in het licht, slikte het licht, inzoog het licht en z'n keel, als 'n zilveren gurgel, als een driftig beslagen gong, flapte de kreetjes, de praatjes, de schreeuwtjes zóó fel, zóó vol-weeldrig, zóó klaar en transparant dat het een geraket wierd van spranklende lichtgeluidjes die het gurgeltje in-spetten en bevende, siddrende fluit-slaagjes die terugschoten en joelend van zwerm de lichtloovers en vonken bevochten.
Benee, in de builen van zand, waar karwielen deuken in het geplavei van den weg hadden gewoeld, stoven de musschen, plonzend in 't molmige vuil. Pret als ze hadden in 't bad! D'r vet-grijze buikjes stuipten ze driest, òpwarrlend blaasjes van stof en d'r bekjes piekten dan snel, happend en snappend .... En de een riep d'ander aan tot de zandrige builen bewogen van lustig musschen-geplas.
Achter het raam van den bakker, tusschen de ledige korven, loerde een kat, de oogen heftig van groen, de kop als in steening zoo stil.
Begon de dorpsklok te luiden.
De donkre dreun, zwart van gudsing over de daken, een, twee - een, twee - grijs, zwart - zwart, grijs - doortraagde de straat, sloeg tegen de boomen, de huisjes.
Wij voor het opene venster, bijkants loom onder dat vréémde van voorjaar, beklemd door de zwoele dampingen van den dag, luisterden naar 't dompe
| |
| |
gedreun dat dorps-ernstig verstierf in zwaarmoedig gezweef. Zóo had je 't dikwijls gehoord, vroeger en nu. Als de klok luidde wist je de kerk met 'r spitsing van toren, de kerk met 'r forsche kontoeren naast de roode daakjes van 't dorp - als de klok luidde was 'r 'n dóóie.
‘Meneer! Meneer!’ riep een stem.
‘Ja?’, zei je opschrikkend.
‘Kruger is overgekomme!....’
‘Kruger - voor wat?’
‘Om te helpe begrave!’
‘Jawel!’ glimlachte je wijs.
‘Nee, wáárachtig, meneer! De óúwe Kruger zèlf!’
Ze zei 't zóó ernstig, de vrouw - d'r oogen lichtten zoo stevig van wèten - dat je aarzlend uit 't raam boog.
‘Wie heeft 't je wijs gemaakt?’
‘Niks wijsgemaakt, hoor! Hij is d'r - ze hebbe 'm gezien!’
De slagen der klok, zwaar en zwart, bromden - de vogel op 't dak floot met zoete rouleering - terwijl sprak de vrouw, bijna verheugd....
‘Hij is d'r! - Antje heit 'm gezien - toen die uit de tram stapte. - En waarom zou-die niet? D'r is 'n Tránsváler gestorve!..., Twéé jaar het-ie in Transvaal meegevochte - nou wou Kruger d'r bij weze - om te helpe begrave - zoo waar as 'k hier stá’....
‘'k Zou 't maar niet te zèker geloove!’....
‘Geloof u 't dan nièt,’ zei ze kwaad: ‘ik ga kijke!’
D'r heupen sjokten al voort - de geelblonde haren schuimden in 't licht. En de musschen schichtig opstoven uit 't zonbad.
Klopperden klompjes over den weg, mal-sterke kinderklompjes, als klappers zoo rammlend. 'n Schelle kinderstem schreeuwde:
| |
| |
.... ‘Kruger die is d'r, meneer!’
‘Domme jongen, - loop maar niet zoo hard!’
‘Is die 'r dan niet?’
‘Dat zou 'k niet denke’....
‘Nou maar hij is d'r - hij hélpt begrave an die Transvaler’ ....
Na-hijgend nog van 't snelle gedraaf, schoot-ie weer weg, de klompjes als duveltjes vlug, klop-klop, klop-klop ....
Toen kwam een derde voorbij, 'n óúwe visscher met een pet schuin op 't witte glanshaar, den mond in pruime-gewriemel, de klompen uitwippend achter de paarse hielen. Bij 't raam knikte die snel, keek halfwege om riep, met krakende stem:
‘Kruger die is d'r!’ ....
Zonder antwoord te wachten, klompte-die voort naar 't sterfhuis.
Even bleef ledig de straat. Bij den bakker speelde de kat, strekkend den poot, snel 'm weer krommend. Wrokkig van kruiping drensde rook uit den schoorsteen.
Kwamen drie meiden voorbij, bonkig van heup en van schoenen. D'r haren geknot in een vlassigen wrong plakten om 't hoofd, d'r vleezige armen gingen in zwaai met roode proppen van handen.
‘Mot je niet kijke, meneer?’
Je schokte je schouders.
‘Kruger is over!’....
En ze sleep-sloften weg, de mansvoeten gejaagd naar 't luiden der klok, de lijven gewiegd, de heupen als mokers zoo sterk.
De straat werd thans druk.
Visschers met kinders en wijven nat van de wasch, scheepmakers vuil van 't werk, meiden gieglendgearmd, liepen één zij uit. In àl de oogen leken glansjes te lichten, leek 'n beeltenis te spieglen
| |
| |
- 'n kop - 'n jukkig gelaat - 'n baard - 'n hóóge hoed .... Ze zàgen Kruger. Ze zàgen hem zooals ze hem kenden van prentjes. Nou zouen ze 'm héúschelijk zien, zien àchter de kist van den Transvaler....
Eindelijk bewogen we mèe.
Het was dwaas, ondenkbaar. Maar in het paisibel dorp werkte het rumoer, het geloop, de onrust aansteeklijk.
Op de hoeken van stegen en sloppen klitten menschen tezaam, de mannen stug-rookend, de vrouwen versch van 't huishougedoe.
Bij het donker kleppen der klok spraken ze knikklend en groetten mekaar.
Van uit de dorpsschool achter de boomhaag, galmde zachtdrenzend gezang en 'n hond, nerveus van al 't òngewone, blafte met nuchter gegrom naar 't blauwig verglijden der lucht.
Linksom was het huis. De schraag stond er voor en mannen met hoog-hooge hoeden. Timmerlui die een vracht hout hadden te lossen, waren op planken geklommen, de beenen tam-benglend, de koppen in rook van smeulende pijpjes. Boven, benee, opzij en verder de straat in, propten de dorpers, vrouwen met mutsen en vrouwen met blauw-bloote armen, mannen zwaar in de klompen, kinders bang-starend. Ze bekeken de schraag en het zwartdoek, de witstrakkende vensters. En toen de kist uit de deur was gedragen, drongen ze op.
Langzaam, wel plechtig, werd het lijk op de schouders getild, rustend tusschen de hoeden.
En achter de dragende buren volgden de vader, de broer en de andre genooten.
Geen Kruger.
Van Dalen was 'r en de ouwe Schoot. Bleek liep
| |
| |
zwaar-stappend naast Kriels. De jonge Boot, die geen hóógen hoed had, dies verlegener ging, had Stam voor begrafenisbuur. En Dilsen, Blaas, Groeman, De Bas - al de bekenden van 't dorp liepen in den stoet, plechtig van Zondags-kleedij, plechtig van hoogehoeden-betoog. -
Geen Kruger. Nee. De dominee was 'r oòk niet. En die en die ontbraken. Maar wat dee dàt 'r toe? Kruger - Kruger met z'n lijdenskop, Kruger met z'n ringbaard, Kruger met z'n hoogen hoed, Kruger die 't heele dorp kénde, die in àlle hutten en huisjes hing, Kruger voor wien de visschers zich zouen doodgevochten hebben tegen den Engelschman, Kruger liep nièt achter de kist van den Transvaler.
Maar omdat ze 'm zóó stellig uit de tram hadden zien stappen én omdat ze 't zeker geloofden, gaven ze 't nog niet op. Wat ze nóóit deeën, deeën ze nou: achter het lijk en de volgers liepen ze mee, zachtjes-van-praten, zachtjes-van-stap. As-die niet in 't sterfhuis, was, zou-die aan 't graf kommen. Want begraven hielp-die. Dat was vàst....
Het werd iets zéér vreemds in de dorpsstraat.
Voorop, hóóg-zichtbaar, zwartte de kist tusschen de hoeden der dragers. Iedere steeg gulpte zonlicht over de baar. In straat werd alles weer zwàrt dofzwart, zwart van laken en kleeding, zwart dat tegen de voorjaarslucht gromde, zwart dat alles dee stilstaan op den weg. Doch bij 'n steeg, waar telkens een zongeul de straat overiei, fleurden de hoeden met glimmen en glansjes, vlamde het dekkleed bizarrig in het gedein der stappende dragers. De boomkoppen keken. De huizen keken. De daken keken. Er was één starende aandacht. De heele lànge dorpsstraat kéék naar de kist, naar het kleed, naar de hoeden.
| |
| |
En de menschen keken nòg eens, sterker, zoekender, rondvragender, als de volgers passeerden, twee aan twee, ordlijk gereid.
Voor 'n begrafenis liepen ze niet zóó uit. D'r waren 'r vier geweest van de week. D'r zouen 'r méer kommen...
Maar Kruger....
En omdat ze 'm niet zagen en er zooveel mannen en vrouwen en kinders achter den stoet bleven loopen, meê naar 't kerkhof, sloten ze zich aan, nieuwsgierig, verlangend, omkijkend, opzij kijkend, fluisterend pratend.
Alles op den weg hield stil voor zóóveel menschen.
Een schulpenkar week uit tot aan den stoeprand.
Fietsers sprongen van de in 't zonlicht fel-spranklende fietsen.
Alleen, zèker stappend, dicht voor de kist, gingen twee kleuter-meisjes, mekaars handje vasthoudend, de kousjes verzakt tot op de kloppende klompjes.
Bij het graf was het bijna gedrang, zóoals ze klitten tezaam.
Achter den kerkhofmuur klommen ze op steenhoopen, keken over den schelprand.
Op een glooiing van grond, scherp van bits-omlijnde silhouetten, stonden ze, rekkend de halzen.
Elke hooge hoed werd bespied, doch 't bleven de óúwe bekenden, de eigen menschen van 't dorp, de veeboer, de bakker, de smidsknecht, de buren.
En toen de dominee, verlaat tóch 't woord voerde, geloofden ze nòg dat Kruger 'r wàs, dat z'n kop ergens tusschen de menigte keek, dat z'n omrandde oogen onder de grijze brauwen mééstaarden naar de kist die daalde, naar de kist waarop de aardkluiten gedag zeggend klopten, naar de kist waarin de Transvaler lei, de Trans-va-ler, de boer die
| |
| |
meê tegen de Engelschen had gevochten, ziek na 't dorp was gekomme....
Helder klonk de stem van dominee - ze luisterden niet.
De woorden resoneerden tusschen de kerkhofmuren, tusschen de hooge duingolvingen, tusschen de zuilen en zerken die in 't nu breeduit plassend voorjaarszonnetje leien te warmen - ze luisterden niet.
Bòven 't graf, òver den kerkhofmuur zagen ze Kruger die 'r wezen most.
Op de duin-stijgingen zagen ze Kruger die overgekomme was.
In de voorjaarslucht, de teere, blauwe strakgespannen lncht met 'r verwaaide melkvlokjes zagen ze Kruger die zou helpen begraven, den gebogen Kruger, den óúwen Kruger, den Kruger van volkskranten en plaatjes.
Terwijl dominee sprak, de groene duinen koepelden, de helmen wiegend rythmeerden op 't maatslaan van wind, de boomkoppen langs den weg met ruige monden te ademen stonden en 'n vogel hóógboven in de blauw-glinstering joelde en floot - bleven ze vòl van de vage, erg onrustige teleurstelling van Kruger dien ze zàgen, òveral zagen - die er niet was. |
|
Auteursrecht onbekend