Schetsen. Deel 5 (onder ps. Samuel Falkland)

[p. 191]

Falkland interviewt de poes uit ‘Het Zevende Gebod.’

Toen Falkland in een zijner meest diepzinnige en wijsgeerige buien - op 'n regenachtigen achternamiddag, nadat hij een tukje had gedaan en alle buurtjes begeeuwd - het denkbeeld had gewikt en gewenteld, besloot hij in de eerste plaats er geen gras over te laten groeien, in de tweede publiciteit aan het geval te geven, ten derde de quaestie zonder romantische inleiding te behandelen.

Trouwens de introductie is met 'n páár woorden gezegd, hetgeen voor den eenvoud der zaak pleit. Elk tooneellief hebber, onverschillig of hij behoort tot tooneelverbonders, vrijbiljetten, critici-in-ruste, of tot het kunstminnend publiek, heeft ongetwijfeld bij zichzelf van tijd tot tijd - de opmerking gemaakt dat men beesten ziet optreden in het circus en menschen op de planken.

Wordt van dezen regel afgeweken dan is het meestal hetzij in het nadeel der eerste of in dat van de tweede. Een paard in het arena is bijvoorbeeld een behagelijker gezicht dan een heer in rok met kromme beenen, die de zweep houdt en er onaangenaam hard mede knalt.

Omgekeerd echter gedraagt zich een paard op

[p. 192]

de planken in opera's, klassieken en melodrama's doorgaans dermate onhebbelijk, geeft het zulke materieele bewijzen van nervositeit, dat de goede smaak het optreden van deze figuranten verbiedt en hoe langer hoe meer verbieden zal. Wij komen voor kunst en niet voor onstichtelijkheden.

Gelukkig blijft het bij paarden. Zelden treedt in een dramatische verwikkeling - laat staan in hèt tragisch moment - een viervoeter op. Het is door heel goede auteurs met 'n geit geprobeerd, éens met 'n ezel en soms met 'n hond. Maar 'n geit en 'n ezel doen op de planken schapig - ze willen niet voort, laten zich sleuren als ze 't zelf behooren te doen en speciaal de honden stellen zich allerhinderlijkst aan, blaffen als ze stil moeten zijn, zwijgen als ze geluid moeten geven en bijten.

Laat de regisseur om al deze onpleizierigheden te voorkomen een acteur blaffen of doet hij 't zelf, dan is er toch in die blafferij iets ik-weet-niet-wat dat onnatuurlijk is en daarenboven den acteur als artist beleedigt.

Hoe geheel nieuw werd evenwel het aspect met de poes uit ‘Het Zevende Gebod’.

Op genoemden regenachtigen achternamiddag bedacht Falkland dat poesen nòch onesthetisch handelen als paarden, nòch schapig als geiten en ezels, nòch onverwacht miauwen, nòch van een kunstenaar vergen dat hij het vóor haar achter de coulissen doe, enz. En verrast door die overwegingen besloot hij het dier over tooneeltoestanden en tooneelim pressies te interviewen.

Zij zat in de requisietenkamer, lekkebaardde zich - en terwijl zij nu en dan spon, ontspon zich tevens het navolgend, echter niet woordelijk gesprek:

Falkland.

Was u bij de première zenuwachtig?

[p. 193]

De poes.

Pardon - ik doubleer. Omdat mijn eerste voorgangster krabde (Engel kan je soms zoo venijnig beetpakken) en mijn tweede - men zegt hij was een kater - door den stalhouder die 'm geleend had voor muizen gerequireerd werd (ongetwijfeld een smoes), trad ik eerst na de tiende voorstelling op. En van huis uit ben ik niet nerveus, behalve in het voorjaar.

Falkland.

Hoe is uw meening over Coquelin's uitspraak dat een goed tooneelkunstenaar eerst dàn het grootst is, wanneer hij bij de aandoening die hij heeft op te wekken, persoonlijk gevoelloos blijft?

De poes.

Deze vraag, geachte heer, is lang niet voor de poes. Ik geloof dat wanneer een acteur huilen moet, hij eerst dàn huilt wanneer hij tranen stort. Tooneeltrucjes acht ik onwaardig. Je hebt er die op de planken piano spelen op een instrument zonder mekaniek en het applausje slikken voor den muzikant àchter de schermen. Je ziet ze champagne drinken, die geen champagne is en kouwe thee als wijn. Op mijn woord: ik verzeker u dat Engel me heuschelijke melk geeft, dat ik heusch drink en me niet maar zoo hou. Coquelin praat malligheid. Als hij poes was zou hij persoonlijk voor tooneelmelk zéér gevoelig zijn.

Falkland.

Heeft u zich reeds doen photografeeren?

De poes.

Natuurlijk bij Greiner in twee-endertig standen en later nog eens in twintig, ofschoon ik er principieel niet van houd.

Falkland.

Hoe denkt u over het modern répertoire?

De poes.

Meerendeels Katzenjammer, waarde heer.

Falkland.

Wat meent u daar mede?

De poes.

Ik bedoel dat als in het modern

[p. 194]

répertoire de avonturen van gehuwde mannen die hun vrouw bedriegen, zich daarna katterig gevoelen en in contact komen met de vrouw die doorgaans geen katje is om zonder handschoenen aan te pakken - ik herhaal wanneer dit alles geen schering en inslag was, dan zou je geen schouwburgen hebben en geen kunstlievend publiek.

Falkland.

Maar dan uw meening over dit stuk - over ‘Het zevende Gebod’?

De poes.

Terwille der directie wil ik mij niet in het openbaar te precies uitlaten over stukken die wij spelen. Geheel in vertrouwen kan ik u echter wél zeggen, dat het geen baantje is zoo dikwijls hetzelfde te doen. Na 'n paar voorstellingen is de aardigheid er af. Ik bepeins de mogelijkheid om voor mijn rol te bedanken. En wat 'n rol, meneer! Ik ben artist, heb recht op gróóte rollen. 'n Kleine rol is 'n vernedering, meneer! Als ik auteur was dan schreef ik ènkel groote en...

Falkland.

Pardon - u dwaalt af. Hoe denkt u meer bepaald over het stuk zelf!

De poes.

Gemeen, meneer! Absoluut gemeen! De critiek heeft het làng niet genoeg afgemaakt. Een familie bij wie ik vroeger huisde en muisde, was terecht verontwaardigd. Ware ik burgemeester - wie weet hoe ik op mijn plaats zou zijn bij vele muizenissen - dan trad ik actief op. Een ‘Dame van Maxim’ en 'n ‘Parfum’ en 'n ‘Snoepreisje’ à la bonneheure - dat kwetst niet - dat is niet plat - daar kun je je dochters heenzenden - maar dit - die Heijermans is 'n onzedelijk heer - fidonc! Als ik met Engel optree - en wát 'n succes hebben wij bij het oppervlakkig publiek! - dan geneer ik me over wat ik hoor! Néé meneer. Geef mij 'n klucht of 'n klassiek stuk. De werkelijkheid die moet je niet op de

[p. 195]

planken brengen - die wil je in 't gewone leven liever niet zien en zeker niet als je komt om je te amuseeren en je te verheffen.

Falkland.

Zéér juist. Is u tevreden over uw persoonlijke recensies...?

De poes.

Zooals alle goede artisten lees ik geen recensies, meneer.

Falkland.

Is u ingenomen met uw behandeling in den ‘Hollandschen Schouwburg?’

De poes.

Die voeding met melk alléén is assomant. Wat drommel ik ben geen zuigeling! De heele geest van den tijd tegenover katten is eenzijdig. Als ze geen muizen voor ons willen zoeken, waarom maken ze dan met geweld 'n vegetarische poes van je? Zegt u gerust in het openbaar dat wij grieven hebben. Gisteravond was m'n melk zuur. Het publiek ziet dat niet op 'n afstand. Ik ruik en proef 't. Wat maal ik om kransen! Geef me 'n mep!

Falkland.

'n Mep!

De poes.

Leverworst mènèer! Of 'n botje! Of 'n korst kaas! Al m'n roem voor 'n bakje aardappelen met biefstuksaus - ofschoon de aardappelen thans zéér slecht zijn. Een der critici bracht lof en hulde aan m'n staart dien 'k zoo sierlijk beweeg en 'n ander prees m'n rustige gebaren, ik vraag u: wat brengt me dat in? In mijn emplooi vind ik niet zoo spoedig 'n ander gezelschap, tenzij de ‘Koninklijke Vereeniging’ óók met poesen gaat werken. En dan nog zou ik bezwaren hebben.

Falkland.

Van de ‘Koninklijke’ gesproken, heeft u gehoord van de quaestie die gerezen is tusschen den Raad van Beheer en Doctor Juris, schrijver van ‘Tobias Bolderman?’

De poes.

Willem de tooneelknecht lichtte mij er over in. Mijn bescheiden opinie is dat de heer De

[p. 196]

Koo in dit geval zelf de rol van Tobias gespeeld heeft.

Falkand.

Hoe zoo?

De poes.

Wel amice - een auteur die als hoofdkarakter iemand teekent, die menschen en toestanden meent te doorgronden en zich telkens vergist - die auteur bewijst de éénige in heel Holland's tooneelwereld te zijn, die zich vergist in de kennis van het lichaam dat ‘Nederlandsch Tooneel’ heet. Ik als eerzame, niet produceerende poes zou niet wenschen te werken met zulk een doorwrocht samenstel van Raad van Beheer, regisseurs etc. Qu'avait Doctor Juris à faire dans cette galère?

Falkland.

Wat denkt u van de Tooneelschool?

De poes.

Ongetwijfeld een heel nuttig instituut. De groote acteurs en actrices met talent sterven langzamerhand uit of worden oud. En zooals u ziet we hebben er een ontelbare collectie opvolgers voor in de plaats gekregen. Ik hoop dat als ‘Het Zevende Gebod’ uitgespeeld raakt, ze mij 'n baantje in de school zullen bezorgen. Zou u een goed woordje bij het Tooneelverbond willen doen?

Falkland.

Heeft u zich reeds een meening gevormd over het Amsterdamsch publiek?

De poes.

Beste menschen! Ze slikken heel wat. Ik geloof dat je ze àlles kunt laten slikken.

Falkland.

Gaat ge nog al vriendschappelijk om met de dames en heeren-collega's?

De poes.

'n Wakker troepje, meneer! Jammer dat zij zich schminken en ik ongeschminkt optreed. Dat is onbillijk.

Falkland.

Geeft u voorkeur aan den eenen criticus boven den anderen?

De poes.

Zeer zeker. Ik prefereer ‘Het Nieuws.’ Daarin lees je tenminste een eerlijke opinie.

[p. 197]

Falkland.

En bevalt het u op reis?

De poes.

Née, meneer. Ze stoppen me in 'n mand. Waarom doen ze 't Engel nièt en mij wel? 'n Artist moet niet zoo behandeld worden.

Falkland.

Heeft u een gedachten-voorraad over Ibsen's laatste werk?

De poes.

‘Als de dooien ontwaken’ heb ik met ongeveinsde belangstelling door Ternooy hooren lezen en geheel ben ik het met Ibsen eens dat wij ‘steeds hooger’ moeten gaan. Ook ik zou willen naar de daken. In mijn jeugd ontmoette ik er eens 'n symbolieken kater die mij van idealen sprak. Wij klommen samen tot op een schoorsteen. Het was een voortreffelijk oogenblik. De maan bescheen ons. Maar ach, niet alle daken zijn toegankelijk en mijn kater overleed aan een graat. Excuseer mij! Ik hoor de schel, moet mijzelve nog even belekken. Zoo kan ik niet optreden.

Falkland verliet de requisietenkamer, voldaan over hetgeen hij vernomen had, verheugd over de kennismaking met het bescheiden dier. En getrouwelijk gaf hij der poes gedachten weer.