Schetsen. Deel 5 (onder ps. Samuel Falkland)

[p. 90]

De kip met den gouden kop.

‘Zoo heb ik óok een treurig verhaal,’ zeide op zijn beurt Bertus Daalhof, ‘en 'k zal 't je eenvoudig vertellen, zooals het me te binnen schiet’....

Wij zaten in aandachtige luistering, aanhoorend de honderd-zes-en-vijftigste der duizend-en-een-Falklanden - voor dàt getal bereikt is, schei ik er niet uit -, die een zonderlingen indruk op ons maakte. Daalhof was geen prater. Hij vertelde zijn historie stug, zelf er mee verlegen, dat hij ditmaal zoo làng aan het woord was.

‘Mijn vrouw was ernstig ziek, kwijnde langzaam weg. Zij leed aan algemeene verzwakking, lag soms dagen te bed, te moe om te spreken, fleurde op, viel weer in. Er was niets aan te doen.

‘Je moet met haar weg,’ zei de dokter: ‘'t klimaat is te kil - 'n maand of drie in 't zuiden van Frankrijk en ze haalt het er zeker boven op.’

‘Jawel, jawel,’ zei ik: ‘dat zijn probate geneesmiddelen voor degeen die 't betalen kan! Hoe wou je dokter, dat ìk van mijn armoedig weekgeld zulke dingen bekostig?’

Daar had hij natuurlijk niets op te antwoorden. Mijn vrouw slikte zijn pillen, zijn staaldrankjes, werd met den dag zwakker.

Op een middag kwam ik thuis. Zij was bezig onze

[p. 91]

drie kippen en den ouden haan met broodkruimels te voeren, verwonderde er zich over dat ik zoo stil, zoo vreeselijk gedrukt was. Heel voorzichtig vertelde ik haar wat mij dien dag overkomen was: mijn patroon failliet, mijn betrekking naar de maan.

Ze troostte mij, ik troostte haar. Ik had veel vooruitzichten. Waarom zou ik mij noodeloos ongerust maken? Maar - het oude spreekwoord is zoo raak - een ongeluk komt nooit alleen. Dienzelfden avond begon haar lusteloosheid weer, ging ze opnieuw liggen, doorzichtig-bleek, heelemaal gebroken. Het duurde langer dan anders. Ze was te krachteloos om te praten, lag me soms uren lang zonder leven in de oogen aan te kijken. De dokter kwam, onderzocht haar nòg eens, nam mij apart.

‘Daalhof,’ zei hij, ‘je moet coûte qui coûte voor versterkende middelen zorgen. Anders is 't voor jouw verantwoording.’

Ik glimlachte. Dat kunnen jullie begrijpen. Op zulk een wijze is dokter-zijn een plezierig baantje. Je schrijft voor en dàg!

‘Dokter,’ zei ik met nadruk: ‘ik ben mijn betrekking kwijt en heb al geen crediet meer bij mijn kruidenier! Hoe wil u in Godsnaam dat ik voor extraatjes zorg?’

‘Vriendlief,’ antwoordde hij wijs: ‘ik begrijp levendig en stel nog levendiger belang in je - maar je moet er voor zorgen. Breng liever alles naar den lommerd dan dat je 't verwaarloost!... Wijn, veel eieren, een stuk kip - alles wat opwekkend en licht-verteerbaar is.’

Hij reed weg. Ik haalde mijn schouders op. Er was geen ijzer met handen te breken. Maar de zwakte bleef aanhouden. Zij viel merkbaar af, liet 't eten dat ik klaarmaakte - we hielden er geen meid op na - staan, had in niets ambitie.

[p. 92]

Toen ik haar een paar dagen later verbedde viel zij flauw. Ik herinner me nog precies hoe ze lag - en mijn schrik - mijn schrik! Ze kwam weer bij, sliep rustig in.

Ik was wanhopig. Er moest toch iets gedaan worden!

Uren lang liep ik vroegere kennissen af, die héél deelnemend waren; zocht patroons op die meer dan voorzien waren - geen cent. Nergens een cent. Ik kwam terug, moedeloos, ziek. Op het plaatsje kraaide onze haan. Ik had vergeten ze eten te geven. Een oudbakken boterham kruimelde ik, keek toe bij het gulzig eten der vier beesten.

En in eens had ik een inval. Het was wreed, maar sentimentaliteit hielp geen zier. De kip met den gouden kop, de oudste van allemaal, lei toch geen eieren meer. Renteniersters kon ik niet gebruiken. En al twee dagen was er geen draad vleesch in huis geweest. Kortom - je begrijpt natuurlijk waar het op uitliep! Ik greep de kip bij den nek, draaide snel, voelde den vreemden knap en een bloeddroppel lekte uit den bek op mijn hand. Ik scheen het in mijn angst te ruw gedaan te hebben.

In het keukentje begon ik ijverig te plukken. Ik had het meer aan de hand gehad. Het blanke, tamelijk-vleezig lichaam kwam bloot, de buik, de bout. Boven een vuurtje van oud papier brandde ik het nagebleven dons weg, hakte den kop af, de pooten, liet het dier besterven.

Den anderen morgen bracht ik mijn vrouw de kip boven, in een papier gewikkeld, vertelde dat ik van een vriend wat geleend had, daarvoor een kip gekocht had.

Ze leek iets opgefleurd, zei me hóe ik 'm braden moest en een half uur later ging de geur door het huisje, de geur van gebraden gevogelte.

[p. 93]

Zij in haar bed, werd iets vroolijker, wilde opstaan. Dat belette ik natuurlijk. De dokter had uitdrukkelijk bevolen dat ze moest blijven liggen tot hij terugkwam.

Zorgvuldig lette ik op mijn kip, die bruin werd en zachtjes te pruttelen lei.

‘Hè,’ zei ze: ‘wat ruikt dat lekker..... Maar zoo'n arm dier, hé? - Wat akelig om je kippe te slachte.... Heb je de onze vanmorgen eten gegeven?’

‘Ja, rijst,’ zei ik

‘Hoeveel eieren waren er?’

Het was voor het eerst dat ze weer belangstellende vragen dee.

‘Een,’ antwoordde ik.

‘En de gouden kop - leg die nog niet?’

‘Ach wel nee,’ zei ik korzelig-ongerust: ‘je weet toch wel dat dat ongelukkig dier nooit meer legt!’

‘Praat geen kwaad van m'n kippies..., m'n lieve kippies,’ lachte ze: ‘'k zal blij zijn als ik ze weer zie...’

Vooreerst mag je toch niet opstaan, dacht ik - en tegen dien tijd koop ik een andere met een gouden kop. Niet waar, zoo zouden jullie ook onder de omstandigheden gedacht hebben?

De kip was heerlijk geworden, zachtjes gebraden. Ik sneed er twee vlerken af, bracht ze mijn vrouw.

‘Neem je zelf niet?’ vroeg ze.

‘Nee,’ zei ik: ‘de rest blijft voor jou, voor morgen en overmorgen.’

‘Dan eet ik ook niet. - Ik wil dat je 'n stukje proeft.’

‘Wees nu verstandig,’ hield ik aan: ‘ik heb geen versterkende middelen noodig.’

Ze wou evenwel. Ik moest een der vleugels nemen, die ik met weerzin at. Een kip die je zelf geslacht heb, smaakt niet. Het was of het vleesch een bijsmaak had, of ik iets smerigs dee.

Mijn vrouw smulde. Dat was de hoofdzaak. In

[p. 94]

geen maanden had ik haar zoo zien eten. Ze werd spraakzaam, lachte, sliep rustig in.

Den volgenden dag, om twaalf uur, maakte ik twee boterhammen klaar met het wit van de kip. O, als ik haar zoo een half jaar zou kunnen voeden, dacht ik, kweek 'k haar heelemaal op. En ik besloot, als 't noodig mocht zijn, de twee andere kippen en den haan ook te slachten. Ze waren door andere te remplaceeren.

Zoover kwam het niet.

's Middags lukte het mij een nieuwe betrekking te vinden tegen twintig gulden per week - een rijksdaalder méer dan vroeger, stel je mijn blijdschap voor! - en zoowaar ik kreeg een voorschot van tien gulden.

Jullie raadt nooit wat ik het eerst dee!

Geef je het op? Ik ging naar de markt, kocht een levende kip met een kop die wel wat op de geslachte leek en erg in mijn nopjes, het beest aan de vleugels vasthoudend, wandelde ik naar huis.

Ik opende de buitendeur, liep de gang in, stond stll. In de keuken hoorde ik scharrelen. Was ze opgestaan? Zeker. Niemand anders dan zij kon in de keuken zijn. En de dokter die 't zóo verboden had! Verlegen, angstig, drentelde ik in de gang, nièt wetend wáar met de kip te blijven.

Plotseling nam ik een besluit, liep vlug terug, de straat in. Ze kon me niet gehoord hebben. 't Was natuurlijk veel beter ongemerkt de kip in het hok te laten. Maar àls ze 't ontdekt had? Onzin! Ze kon niet in het hok kijken en ik zou natuurlijk volhouden dat ze zich vergist had.

Later zou ik haar alles wel vertellen.

Ik liep een straatje om met de kip in mijn hand, kwam een uur later thuis.

Het was nu overal stil in de kamers, in de keuken.

[p. 95]

Gelukkig, ze was naar bed gegaan.

Voorzichtig sloop ik door de gang, luisterde aan de kamerdeur, geen geluid, luisterde aan de keukendeur, geen geluid.

Goed zoo. Alles in orde.

Heél, heél voorzichtig draaide ik den deurknop om - en - en - o vrienden - dàt gezicht, dat afschuwelijk gezicht - het is me bijgebleven jaren, jarenlang - nu nòg.

Op den keukenstoel lag mijn vrouw - het hoofd op de tafel - bewusteloos.

Voor haar, vlak bij haar hoofd, lag een bloedrig papier met veeren, staartpennen, twee afgehakte pooten, op zij een half-kaal geplukte kippekop met nog ènkele gouden veertjes en een krop met gestold bloed.

Ik beefde terug naar de deur.

De nieuwe kip vloog uit mijn hand, fladderde door de keuken, wat mij het angstzweet deed uitbreken en het haar rijzen als werd het gezwiept door een ijswind.

Mijn vrouw scheen opgestaan te zijn - had in den vuilnisbak de overblijfselen gevonden die ik in een krant gewikkeld had en zoo weggeworpen.

Ik droeg haar naar de voorkamer - verzorgde haar - deed al het mogelijke.....

Een paar dagen later stierf ze, zonder één woord gesproken te hebben’......

Bertus zweeg. Wij luisterden verschrikt na.