Schetsen. Deel 2 (onder ps. Samuel Falkland)
(1904)–Herman Heijermans–
Auteursrecht onbekend
[pagina 104]
| ||||||||||||||||
Bewogen wittebroodsweken.Vroeger is 't 'n timmermanswinkel geweest. Nu zit 'r een smid in. Op de deur, die in grauwe grondverf staat, heeft-ie zelf geschilderd Smeederij. Voor 't linksche raam is een uitstalling van stoffige glazen, bebloemde kopjes en bakken, aarden schotels. Voor 't rechtsche een collectie geëmailleerd goed, petroleumstellen en spaarpotjes. ‘Goeden middag,’ zeg ik. ‘Morgen mijnheer.’ ‘Smid, zou je eens willen komen kijken naar mijn schoorsteen. Die rookt zoo.’ ‘Rookt-ie zoo? Daar zal ik niet veel an kunnen veranderen. Dat heeft-ie altijd gedaan. Da's werk voor den metselaar.’ ‘Zoo, dat spijt me.’ ‘'t Is heelemaal zoo'n kaduuk huis, meneer. Bij mij rollen de dakpannen zóó van 't dak als 't waait. Kijk daar is 'r een op 'n schotel gevallen.’ ‘Daar moet je den huisbaas over spreken.’ ‘De huisbaas? Nou, da's 'n lekkere! Da's dezelfde van U. Die doet d'r niks an. Ginder is 't raam d'r heelemaal uit. Ik heb 'r maar planken voor gespijkerd. D'r zou 'n nieuw kommen. Heb U wat gezien, heb ik wat gezien?’ | ||||||||||||||||
[pagina 105]
| ||||||||||||||||
‘Slaap u achter?’ ‘Ja, wij slapen achter.’ ‘Onder de dakpannen?’ ‘Zeg u maar gerust in de open lucht. Toen ik 't huis huurde heeft-ie me 'n kamer beloofd. Toen ik d'r in zat heeft-ie 't vergeten. Dat schot heb ik zelvers gezet. Van boven is de boel open. Stoken kennen we niet. En van 't huissieGa naar voetnoot1) maggen we niet gebruik maken, nou d'r bewoners hiernaast gekommen zijn. Mooi, om zoo den winter in te gaan, niet?’ ‘Waar kookt je vrouw dan op?’ ‘Op 'n petroliestel.’ ‘En doe je d'r niks tegen?’ ‘Ach wat zullen wij doen? Voor 'n daalder in de week, maggie blij zijn als je onder dak ben.’ ‘Als-die je 'n afgeschut kamertje beloofd heeft en een raam in plaats van die planken, dan heb je 't recht an jouw kant.’ ‘'t Recht? Wat recht!’ ‘Wel ja. Je betaalt 'm niet vóór-die 't gedaan heeft.’ ‘Zie je wel, Jan,’ zegt de vrouw, die nu ook in 't pakhuis komt: ‘dat heb ik je ook gezegd. Nou hóór je.’ ‘Onzin,’ bromt de smid: ‘dan laat-ie me d'r uitzetten!’ ‘Uitzetten doen ze zoo gauw niet,’ zeg ik: ‘dat geeft net zooveel kosten als reparatie. Wil jij den winter in de open lucht ingaan?’ ‘O zoo,’ zegt de vrouw. Ze is jong, klein, blond, van 'n jaar of achttien, negentien. Naast den smid in z'n werkkiel lijkt ze een stadsjuffer. ‘Zeg meneer nou ook 's van die andere zaak.’ | ||||||||||||||||
[pagina 106]
| ||||||||||||||||
‘Ach, leuter nou niet.’ ‘Doe 't nou, Jan.’ ‘Kan meneer 'r wat an doen?’ ‘Je kan nooit weten.’ ‘Wat is het?’ vraag ik. ‘Meneer, we zijn in 'n leelijk zaak-ie geraakt.’ ‘Hoe zoo?’ ‘Met beestenpoeier.’ ‘Met beestenpoeier?’ ‘Ja, voor vlooien, kakkerlakken en ander ongedierte.’ ‘Ze zeggen ten minste dat 't 'r tegen helpt, maar de juffrouw van de manufactuurwinkel...’ ‘Wat doet dat d'r nou toe, vrouw! Of 't helpt of niet helpt!’ ‘Nou als 't niet helpt, is 't nog zooveel gemeener!’ ‘Ik begrijp 'r niks van...’ ‘Laat mij 't dan ook vertellen. We waren zoowat een week getrouwd...’ ‘Twee weken...’ ‘Goed, twee weken. Ik sla hier een deksel voor den pastoor. Daar komt 'n meneer binnen. Dat was 'n reiziger. Nee zeg ik, ik koop niks. Je weet nog niet eens wat ik heb, zeit-ie en meteen begint-ie me te vertellen van insectenpoeier, dat 'n mirakel most wezen. Me vrouw komt 'r ook bij. Die is voor de winkel. Nou, die meneer an 't praten. Nee zeg ik. We hebben hier geen ongedierte. U niet, zeit ie, maar de menschen in 't dorp wel. Niet alle menschen zijn zoo zindelijk als U. U had 'm motten hooren opsnijjen! De ademhaling van 't insect dat ging, dat ging kapot. Zei-die niet, vrouw? Ze stikken d'r van. Als je op de spuit drukte wier d'r ademhaling ontstoken. Wandluizen, vlooien, kakkerlakken, vliegen, muskieten, weet ik veel wat-ie al opnoemde. | ||||||||||||||||
[pagina 107]
| ||||||||||||||||
Je most kasten en stoelen, matrassen en bedden volspuiten. Ook je honden en katten kon je zindelijk krijgen, niet? En bij planten was 't gewoon 'n mirakel zoo als de luizen doodvielen. Toen vroegdie nog an me vrouw of ze niks had om op te probeeren. Nee, zei ze nog. Nou toen kreeg ik wel trek. Want in de zomer hebben de stadslui die hier kommen - met alle permissie, niet waar, vrouw? Bij de weduwe Brom mot 't erg geweest zijn van 't jaar. Zullen we wat nemen, zeg ik tegen mijn vrouw. Nou wij zijn jonge menschen, wij motten vooruit in de wereld, wij pakken alles an. Neem d'r wat zei-zij...’ ‘Ja maar meneer...’ ‘Laat mij nou uitvertellen. Meneer kan toch niet naar twee luisteren. Goed ik koop. Hij praat telkens van 'n gros. Op mijn woord van waarachtig: ik weet niet wat 'n gros is en zeg tot driemaal toe... Een gros is dat niet vier veertig? Ja zeit hij tot driemaal toe. En me vrouw wist 't ook niet. Toen zeithij: teeken dan 't brief-ie. Teekenen daar hou ik niet van. Maar we waren twee weken getrouwd en dan denk-ie zoo net niet. Nou ik teeken. Op drie maanden zeit-ie. Goed zeg ik. Toen die de deur uit was, zeit m'n vrouw nog:... Jan, hebbie nou wel verstandig gedaan met voor 'n dáálder van dat goed te koopen. Kom mensch - zeg ik, 'n daalder is zoo'n boel niet. Verbeel je nou, meneer, dat we dachten voor 'n daalder te hebben. Maar daar komt - 't is nou 'n zes weken gelejen - 'n paar dagen later 'n pak, dat ik aanneem. D'r was 50 cent port op. Die betaal ik. Ik maak 't pak open en we kijken als gek van die nota die d'r bij lag. Waar is de nota? Haal de nota 's, vrouw. Hebbie 'r daar? Kijk nou 's hier.’ | ||||||||||||||||
[pagina 108]
| ||||||||||||||||
De smid houdt in z'n zwarte, stevige vingers 'n verkreukelde factuur: Amsterdam, 5 Aug. 1896.
Nou vraag ik u! Nee maar, is dat niet verschrikkelijk? God, meneer, we zijn maar arme menschen. 't Beetje goed dat hier staat, dat steenen goed en die geëmailleerde potten en pannen, is in dépôt. Wat mosten wij met bij de tweehonderd gulden beestenpoeier doen? Reken maar 's uit! Hoe wou je negen honderd... Acht honderd vier en zestig.... kleine en groote doozen beestenpoeier hier slijten. D'r zijn in 't heele dorp zóóveel vlooien en kakkerlakken niet.’ ‘Nee,’ zegt de vrouw: ‘de menschen zijn hier allemaal zindelijk.’ ‘D'r wonen hier nog geen zestig gezinnen,’ rekent de smid. ‘Wat mosten wij doen met negen honderd doosies!... Da's hier in geen tien eeuwen te verkoopen!’ ‘Ja, en 't mot je gebeuren om met zooveel beestenpoeier dat je niet gekocht heb, als je twee weken getrouwd ben, in je maag te zitten!’ | ||||||||||||||||
[pagina 109]
| ||||||||||||||||
‘Hoe kom je dan ook zoo krankzinnig om zooveel te bestellen?’ ‘Ik dacht voor 'n dáálder te hebben, mijnheer! Ik teekende zoo-maar. Wat most ik met tweehonderd gulden insectenpoeier doen?’ ‘Wat heb je er aan gedaan?’ informeer ik. ‘Ik heb 't heele boeltje weer op 't spoor gezet en an ze teruggezonden.’ ‘Toen hebben zij 't pak natuurlijk geweigerd?’ ‘Ja mijnheer.’ ‘En verder?’ ‘Nou, nou leit 't an 't spoor. Zij geven geen asem en nou zal op 5 November d'r wissel van f 187.20 voorkommen. Wat mot ik d'r an doen?’ ‘Laat me 't koopbriefje eens zien?’ Hij haalt 't koopbriefje, dat volkomen in orde is en behoorlijk geteekend. ‘Ik weet 't niet, Zandberg.’ ‘Ik verdien elke week net zóoveel om van te leven. Hoe moet ik d'r an?’ ‘Geeft-ie je heelemaal geen antwoord?’ ‘Nee mijnheer. Ik heb ze geschreven dat ik er ingeloopen ben. Want zóó'n bestelling geeft toch geen smid in 'n plaats van 60 inwoners.’ ‘We kennen d'r 's nachts niet van slapen, meneer! We zijn nou twee maanden getrouwd. Me man begon werk te krijgen, en nou zoo'n zaak-ie! D'r komt toch wat kijken als je getrouwd bent! 'n Huis waarin je kou lijt en niet stoken mag en bij de negen honderd doossies beestenpoeier. God, God, wat 'n verzinsels! Als 'r weer 'n reiziger bij ons over de vloer komt, trapt m'n man 'm de deur uit. 't Is nog beter vlooien te hebben dan zulleke zorgen!’
Ik ga verder. Buiten schijnt de najaarszon aan | ||||||||||||||||
[pagina 110]
| ||||||||||||||||
den blauwen hemel - nee, vrienden er volgt geen ‘stemmingsslot’. Als ik den sterk-stijgenden weg achter mij heb en omkijk, ligt het kleine plaatsje in een geul van donzig groen. Het is een mooi, rustgevend gezicht, de groene strooken, de witspitsende kerktoren, de roode daakjes, de kraakwitte pleistermuurtjes. Koebeesten, zwart-en-wit, grazen klapstaartend in de groene, mollige vlakte, spreeuwen vladderen tsilpend. Ja, vrienden, 't is een wonderlijk iets, als je zoo'n stedeke ziet, zoo'n net Hollandsch stedeke en er weet twee menschen in wittebroodsweken met de benauwende zorg over acht honderd vier en zestig doosjes beestenpoeder. De menschen doen raar met elkander. |
| |||||||||||||||