Logo DBNL
Kamertjeszonde (1922)

Kamertjeszonde

(1922)–Herman Heijermans–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende

XX. Een brief. Ik raadpleeg een advocaat. De familie Doedelaar.

Wij zaten aan de ontbijttafel, toen Frits een brief binnen bracht. Georgine werd bleek, scheurde het couvert open las, frommelde het papier in woede saam, viel snikkend, met 't hoofd op tafel. Ik nam het propje papier, streek het glad, làs:

Lieve vrouw en kinderen.

Philadelphia.

‘Ofschoon ik nog altijd niet op tijd brieven van u ontvang, zoo moet ik u toch melden, dat ik verschenen Zaterdag een brief van u ontvangen heb en wel een brief zonder envelop ik begrijp u manier van brieven zenden in de laatste tijd niet enfin dit zal zich naar ik hoop wel ophelderen gij schrijft dat weinige wat gij

mij schrijft zoo koud en gevoelloos dat ik er geen begrip van heb ik ben een heele week ziek geweest ziek was ik eigenlijk niet maar ik was zoo neerslachtig en koortsachtig gejaagd dat ik niet werken kon ik ben nu wel nog niet op streek maar ik kan ten minste weder een beetje werken de docter weet niet wat het is en ik kon hem natuurlijk niet vertellen wat ik gevoelde hij vroeg mij schertsend of ik verliefd was ik vertelde hem toen dat ik getrouwd was toen zijde hij nu begrijp ik het al je moet of je vrouw gaan halen of je moet in europa blijven, natuurlijk kon ik hem daar geen antwoord op geven, doch lieve Georgine ik ben besloten als ik over veertien dagen weder geheel op streek ben om je dan te komen halen lieve Georgine, het is dan ongeveer je verjaardag en dan breng ik je meteen een mooi goud horloge mede hoor en dan gaan wij een paar dagen uit de stad en dan gaan wij te samen hier naar toe het zal je uitstekend bevallen hier dat verzeker ik je nu lieve Georgine in de hoop dat ik u later meer daar van zal schrijven omhels ík u al mede de kinderen.

‘je lief hebbende

‘I. Davidson.’

 

Georgine snikte, Ka begon van angst te huilen.

‘Hij is al in de stad, Georgine,’ zei 'k, met 'n plotseling voelen dat dit een leugenbrief was, dat hij àlles wist, dat hij géén veertien dagen gewacht had. - ‘O God, néé. Maak me niet angstiger.’ - ‘O mamma.... waarom huil u nou zoo?’ - ‘Stil Kaatje’ - Ik dacht na en 'n groote woede bonsde als 'n vloedgolf in me op. - ‘....Georgine.... Heb je je man geschreven.... van òns?’.... - Ze bleef snikken. - ‘....Hoor je me!’.... - Ze antwoordde niet. - M'n vuist stompte zoo driftig op tafel dat de kopjes en bakjes rinkelden. - ‘....Heb je geschrèven, ja of nee?’.... - Haar oogen keken me verschrikt aan. - ‘....Begin jij nou ook, Alf.... jùist da'k je zoo nóódig heb?’ - ‘....Geef me antwoord!’.... - ‘....Ik heb 'm geschreve’.... - ‘Je liegt! Je liegt! Je liegt!’ schreeuwde ik. - ‘O oome!..... O màmma?’ - Huilerig klonk 't kinderstemmetje, dat me nòg sterker irriteerde. - ‘Stil Ka! Hou je mond!.... Waarom belieg jij me?’ - ‘Ik lieg niet’.... - ‘Je liegt! En máák 't niet erger! - Versta je! Versta je!’ - ‘O God, wat ben 'k ongelukkig! Nou gaat hij ook nog tegen me opspelen! O, o, o! Was 'k maar dood, dóód!’ - ‘....Dat je noù nog liegt!’, vervolgde ik driftig: ‘Dat je me àl dien tijd zoo gemeen, zoo godsgruwelijk gemeen belógen heb! Wat vin 'k dat beroerd en laag van jou!.... En de brief van die man, die hier komt, niks van jóú weet, alles van anderen!.... En ik, die hier sta als 'n inbreker, als 'n ploert, als 'n dief!.... Heb je daarom al zijn brieven verscheurd, zoodra je ze kreeg.... Bah! Bah! Bah!’ - ‘Ik was zoo bà-ang - zoo schrikkelijk ba-ang.’ - ‘Voor wie? Voor wat?’ - ‘Voor hèm.... 'k Dorst niet schrijven’.... ‘Je dorst niet! Je dòrst niet! Wèl dorst je mij

beliegen vier, vijf, zesmaal, da'k je gevraagd heb, of je éérlijk met dié man omging’.... - ‘Ach God - schei nou uit! Schei nou uit! Heb je dan geen meelij met me.... Ik was zoo ba-àng. Dat kun jij niet begrijpen.... Ik was àltijd zoo ba-ang.... dat-ie me zou kommen vermoorden!.... Ach-God, lieve Alf.... vergeef 't maar.... vergeef.... 't.... maar’.... - Zij zoende mijn hand, mijn hand, die nat van heete tranen werd. - ‘Nou geloof 'k je nooit meer,’ zei ik ontmoedigd, diep terneergeslagen, ‘in niks meer! Gèk, die ik was! Gèk om te meenen da'k jou opgeheven had.’

‘...O! O!’, huilde zij, hartstochtelijk-snikkend: ‘schei nou uit!.... 't Leven is toch zoo náár.... Hou nou op!.... Laat me niet in de steek!’ - ‘Wie spreekt 'r van in de steek laten?.... Wat zeg je noú weer voor viesheden?.... 'k Zou 'r om kunnen huilen dat je me zoo belogen heb - dat je me zoo nàkend laat staan.... Als die man nóú, dàdelijk, binnenkwam.... binnenkwam.... zou 'k met m'n houding geen raad weten.... zou 'k staan als 'n gewone, schar-relende pàtser!.... En jij die weet hoe 'k liegen háát, háát, háát, dat 'r niks èrger voor me op de wereld is....’ - Zij snikte met 't hoofd in de handen. Ka zat met angstig pruil-bakkesje. - ‘...Alf!.... Alf!.... Waarom zeggie me dat alles noú,’ weende ze: ‘....Wil je da 'k me dan verdrink!....’

Mijn woede zakte. Kijkend door de ramen hoorde ik haar snikken, snikken als zuchten uit een grijze verte. Goor zwart lag 't kippenhok in 't zwart kale tuintje. Kippen kakelden, bepikten den zwarten grond. De hond van den barbier met drillende, platte, weeke tepels snuffelde rond. Aan de overzij, triestig in de fletse lucht, stompte de roode-steentjes-muur op, ramen, kozijnen èn horretjes èn roode gordijntjes èn tuindeuren.... - ‘Ik was zoo ba-ang,’ begon zij weer achter me: ‘zoo vreeselijk ba-ang.... Dat vat jij niet.... Als 'k 'm schreef dacht 'k dat 'r 'n end zou kommen aan àlles....’ - ‘had je dan zoo weinig vertrouwen in me....’ - ‘Ach, ach, ik vertrouw je álles.... maar 'k ben zoo bàng voor de dingen....’ - ‘Wèlke dingen?’ - ‘....Voor dè dingen.... dé dingen.... 'k Kan 't je niet zeggen.... 'k weet 't niet.... La-me nou niet in de steek, Alf!.... 'k Ben toch góéd voor je.’ - ‘Daar dènk 'k niet an.... Huil toch niet zoo!.... Is 'r nou zóo iets verschrikkelijks gebeurd?.... Geef me 'n zoen.... En lieg niet meer.... nóóit meer!.... Hoor je me?’ - ‘Nooit meer! Nooit meer!’ - We zwegen even. Toen zei ik rustig, in zèkere voor-voeling: ‘Hij is in de stad.’ - ‘Wel néé,’ schrikte ze. - ‘Hij is 'r, zeg 'k je.... Die veertien dagen is niks dan 'n smoesje,’ - ‘Geloof je?’ - ‘Zèker.’ - ‘Dan blijf ik hier geen minuut meer.... Hij weet 't adres.... En die huisdeur die altijd òpen staat.... Is de voordeur op slot?’ riep ze angstig. - ‘Als je zóó begint, ben je goed op weg! Je blijft hiér. We zullen kalm afwachten....’ - ‘Als je maar geen oogenblik van me weggaat,’ smeekte ze, bleek van angst. - ‘Malligheid.’ - ‘Ach toe, Alf!’ - ‘Dwaasheid. Die man doet je niks. Die màn-mèt-het-kontrakt!.... Wil je me nog 'n boterham

snijden?....’ - ‘Hoe kùn je nou eten!’ - ‘Ik heb trek. Wat zeg jij Ka?’ - ‘Ikke ook, oome.’ - ‘Niet met twee hande eten, groote meid.’ - ‘Is pappa terug, oome?’ - ‘Je pappa,...?’ - ‘Hou je mond, nest! Je mag niet meepraten als groote mensche spreken, hoor je!’, verbood Georgine. - ‘Nou-ou!....’, protesteerde het kìnd. - ‘Niét zoo met 't omgaan, Mol!.... Hou je van je pappa, Ka?’ - ‘Van pàppa?.... Ja, niewaar, mama?.... 'k Mòt van me pappa houe, niewaar, mamma?’ - ‘.... Van wie hou je meer, van je pappa of van mij?’ - ‘Van ù, oome....’ - ‘....Wil je liever van mamma en oome weg en naar pappa toe?’ - ‘Nee-èe. Nee-ée!.... Bij ù en mamma blijve.’ - ‘Als 'k je nou 'n prachtige pop geef,’ hield ik aan: ‘zóó een, kijk is: zóó een: wil je dan niet liever naar je pappa en van ons wèg, hè?.... Wil je dan?’ - ‘Nee-éé!.... Nee-éé! Bij u blijve!....’ - ‘Hou nou op, Alf, anders gaat ze nog huile.’

 

's Middags kwam ik terug van 'n boodschap, klopte aan de deur die op slot was. Georgine keek door 'n kier naast het gordijntje, maakte open. Haar oogen waren rood-gezwollen van huilen. - ‘Wat is 'r? Wàt heb je?’ - ‘D'r is zóó'n scène geweest! Zoo'n scène.... ogotogot!’ - ‘Met wie?’ - ‘Met dat krèng, met die Stengevis!’ - ‘Is die hier geweest?’ - ‘....Waarom ben je niet thuis gebleven!....’ - ‘....Wat is 'r dan!.... Dag, Toosje.... Kom jij weer is met Ka spelen?’ - ‘Nee, Toos blijft ook hier.’ - ‘Blijft Toos hier?’, vroeg ik verrast.

‘Ja. Ze blijft. 'k Wou niet meer hebben dat zij d'r meenam. 'k Heb zoo'n meelijden met jou! Zoo'n meelijden met je!....Da'k je al die last aandoe!.... Twee kinderen!.... O, wat is 't leven toch èrg!’ - ‘Wil je me nou liever vertellen wat 'r gebeurd is!’ - ‘....Vreeselijk!.... Verschrikkelijk!.... De politie is 'r an te pas gekomen!.... Nou zie je hoe droomen uitkommen!.... Jij, die in niks gelooft!.... Hè'k toén niet gedroomd van paarden van de tram die me wouen bijten!.... Zoo'n schandelijke herrie!.... We kunnen hier niet blijven wonen, hoor! Als je dàt maar weet!.... We moeten weg, hoor!.... 't Is hier onmogelijk geworden....’

‘Vertel 't nou asjeblief kàlm. Niet zoo opgewonden....’

Zij probeerde rustig te vertellen, maar bij momenten werd ze gejaagd, moest 'k haar wenken om kalmer te zijn.

‘....Nou moet je verbeelden.... Hè, 'k kan haast niet praten van zenuwen.... Nou moet je verbeelden dat ze om twee uur met zoo'n opgestreken zeil komt om d'r geld.... Ze moest 'n week of vier of zoo iets hebben. 'k Zeg tegen d'r me man is d'r nou niet, kom van avond terug. Hé'k 'r nou nòg niet twee weken geleden vijf dollars gegeven?.... Toen begint ze me op te spelen.... Net of 't mensch gek was. ‘Wèlke man, wèlke man,’ zegt ze; ‘jij houdt 'r zoo'n bóél mannen op na.’ - ‘Zeg is, ben je dol, zeg ik - waar bemoei jij je mee? Is 't niet genoeg àls jij je cente krijgt?’ Daar begint ze me te schèlde, te schèlde, te gemeen om

te herhalen - die koppelaarster! - en te schrééuwen! Hou je smoel, zeg ik. Denk 'n beetje an de mense?.... Maar ze déé 't 'r om, die vuilik, ze smeet 'r alles uit. Ze had gehoord dat Isaac weer naar Holland kwam ea nou wou ze d'r cente. - Van wie zou ze 't gehoord hebben? Van wie? Daar maak 'k me ongerust over? Van wié zou ze 't weten? Van me schoonmoeder? Of zou hij d'r zelf geschreven hebben? Wat denk je? Vin je 't niet vreemd? Wat dénk jij?’.....

‘Vertel eerst af’....

‘....Ze wóu d'r cènte hebben. Ze was bang dat ze ze anders van de een of van de ander niet zou krijgen.... Mensch, zeg ik: hou je fatsoen, denk an de búren. D'r is vóor 'n winkel.... Kom van avond, dan zal Spier je betalen!.... Nee, ze ging niet weg. En weer an 't schelden en an 't schelden op jou, dat jij zoo'n kale rot was, dat ik te stom was om voor de duvel te danse da'k met zoo'n armoedzaaier de hoer speelde - dat waren d'r eigen woorden! Hoe vin je 't? Wat zeg j'r van? Is 't niet beestig! Hè? - da'k 't zoo goed had kunnen hebben als 'k met die resident - hoe heet die vent ook weer? - die Vermeulen als huishoudster naar Indië was gegaan!.... Toen wer ik woedend en schold ik háár uit.... en haar man.... die lummel die d'r helpt om de wasch te boenen!.... En toen zij d'r bovenop!.... Alles flapte ze 'r uit! Alles wat ze maar van me wist!.... Want ze wist àlles, àlles.... En daarvoor was 'k bang.... Maar nou bèn 'k niet meer bang voor d'r!.... Nou hè'k 'r ook de waarheid gezegd!.... Van Barend.... van die bankierszoon! Van die officier van de marine, alles schreeuwde ze hardop, expres-hardop, dat ze 't benejen zouen hooren, dat ze 't zouen hòoren.... Dat serpent.... Dat varken!.... Dat me half op de verkeerde weg heeft geholpen met d'r raadgevingen!.... En toen die vuilik benejen, die pestmof alles goed af had geluisterd, toen kwam-die binnen en begon ook op te spelen, dat 'r klanten in de winkel waren, dat 't 'n schandaal was! - Geen énkele klant was 'r! Op me woord van eer - 'r was 'r niet één. Dat loog-die. Dat zoog-die uit z'n duim om binnen te kunnen komen. En toen ging die Stengevis nog is an 't vertellen en an 't schreeuwen en toen zei ik dat als ze de kamer niet afging, 'k 't d'r af zou smijten. God, 'k was zoo woedend. 'k Had 'r kunnen vermoorden. Die Judas. Dat wijf. Dat kreng om alles zóó te schreeuwen dat die vuiliken benejen 't konden hooren!.... En toen die mof weer. Of 't nou god-hier-en-daar gedaan was, dat z'n heele affaire verliep - 'n affaire! - Wat heeft-ie te doen? Anderhalve klant! 'n affaire! Og 'n affaire! 'k moet lachen als 'k 'r an denk! - dat-ie van z'n huis geen hoerekast maakte! Wat zeg je dáar van? Nou wat zeg je dáár van? Zoo'n vuilik!.... En z'n vrouw 'r ook bij en hèm an 't opwarremen. God, god wat 'n schandaal! - Toen begon die Stengevis mijn partij op te nemen - heb je ooit zoo'n geschiedenis gehoord? - en de mof uit te schelden dat-ie 'r geen bliksem mee te maken had, dat 't in alle geval m'n kamer was en dat

als zij 'm gehuurd had, zij wel zou weten wat ze zou doen, dat zal ik jou eens late zien, zei de mof en toen zond-ie Frits om 'n agent. O Jezis, Alf! O God, Alf! Die krèngen. Om zoo tegen me op te staan als jij 'r niet ben - om me zoo de dampen an te doen. Ka en Toosie an 't huilen toen de agent kwam. Toen zei de agent: wié is hier de baas. Dat ben ik, zei Doedelaar. Dat lieg-ie zei Stengevis; 't is de kamer van de juffrouw. Nou toen wer ik woedend. Was ik begonnen? Had ik de herrie uitgelokt? Had ik 'r niet zesmaal verzocht om op te donderen. Nou toen zei ik - en daar heb ik nou nóg plezier van - in godsnaam, de kogel is door de kerk: ‘Agent, zet dat wijf van me kamer!’ Toen vroeg die eerst nog an Doedelaar of 't goed was en Doedelaar - die man was half-krankzinnig van drift - die schreeuwde: D'r aus! D'r aus! D'r aus met de heele hoereboel! - Stengevis was zoo wit als 'n lijk - als 'n lijk! - En weer an 't schelden. Maar toen moest ze weg voor de agent en toen ik de deur op slot gesmeten!.... O! O! wat ben 'k 'n ongelukkige vrouw!..... Alles komt op éen dag!.... Wat 'n ellende!’

Ka en Toos zaten stil in 'n hoekje, beduusd door 't gesnik van Georgine. Ik bracht haar tot kalmte, klopte den barbier op. Wit van ingehouden angst-opwinding, met blauwige zenuwtrekken onder de oogen, kwam-ie binnen. Volmaakt-rustig, uit de hoogte, met iets in m'n stem dat 'm op 'n afstand scheen te houden, zei ik: ‘....Meneer Doedelaar - mijn vrouw vertelt me dat 'r straks 'n kleine onaangenaamheid gebeurd is.... - ‘Kleine onaangenaamheid,’ zei hij verrast.... ‘kleine onaangenaamheid! Noem u dat....’ - ‘Pardon. Ik verzoek u mij te laten uitspreken.... U is te veel man van de wereld om niet te weten hoe 't hoort. Straks is 'r 'n kleine scène geweest....’ - ‘Iek hab die partij van die joefrou auf genommen.’ - ‘Daar dank ik u wel zeer voor. Wil u 'r nota van nemen dat 'k u de huur opzeg tegen eind van de volgende maand’.... - ‘Dadelijk, Alfred’ viel Georgine mij in de rede - ‘Stil.... we zullen eind van deze maand vertrekken.... dan kunt u twéé maanden ontvangen.... Tot zoolang zult u wel zoo beleefd willen zijn de vormen tegenover mijn vrouw geheel in acht te nemen, niewaar?’ - ‘Natuurlijk. Wel zeker. Iek moet’.... - ‘Pardon. Ik verlang 'r niet over te redeneeren. U heeft me góéd verstaan: volkomen de vormen in acht te nemen, tegenover deze dame, anders zou 'k verplicht zijn.... Maar u is te veel man van de wereld om mij niet tout à fait te begrijpen’.... - ‘Alle respekt voor ù mijnheer. Alle respekt. Van u zal ik altijd met lof spreken, maar die joefrou, die joefrou....’ - ‘Permiteer me te zeggen, dat 'k nièts benieuwd ben naar uwe opinie over mijn vrouw....’ - ‘Laat u mijn nou ook eens uitspreke, asjeblief mijnheer’ - ‘Ik zeg u dat u eind van de maand twee maanden huur betaald krijgt. Anders heb ik met ú niets te bepraten.’ - ‘Ja maar, jawel mijnheer.... iek wou u toch ook eens zeggen....’ - ‘Mag ik u verzoeken?’ - ‘Mijn goed! met die kale kakkie! Als iek mijn huur maar bekom!’

Bradend - vóórzichtig bradend in de kaantjes van zijn drift, retireerde hij. Beneden werd hij dapper, laaide z'n barbiertjespassie op, schreeuwde hij heldhaftig dat 't uit was, uit. Ik was in 'n te gemoedelijke stemming. Met de twee kinderen op m'n knieën speelde 'k van haken en oogen - tikke takke toge - goudpapier - tierelierelier. - ‘Wat ben jij 'n vreemde man,’ zei Georgine, voor de zooveelste maal: ‘trek je je nou van niks wat an, of hoe heb ik 't met je?’ - ‘Malle Mol: van barbiertjes kan 'k me vandaag niks aantrekken. Ik ben minstens 'n halven dag wijsgeer. Ik heb ergens hónderd pop losgewerkt. Hónderd pop, hoor je? En geen Doedelaar is in staat 'n zoo zeldzame vreugde te bederven!’ - ‘Heb je honderd gulden?’, vroeg zij verrast. - ‘Honderd! Negen en negentig gulden vijf en zeventig cent. 'k Heb 'n kwartje sigaren gekocht’ - ‘Wat een uitkomst! D'r staat twintig gulden bij de kruidenier an de overkant èn....’ - ‘Bederf jij nou me plezier niet!.... Nà 't eten asjeblief!.... Hoe was 'k met die mof?.... Deftig, hè?.... Prachtig, hè?.... Net alsof 'k mezelf in 'n boek hoorde spreken.... En nou geeft Ka me 'n lekker bittertje, hè?’ - ‘Ja, pappa....’ - ‘Mag je niet zeggen....’ - ‘Mamma het 't me gezegd....’ - ‘Dan heeft mamma zich vergist’ - ‘Hè toe, laat 't 'r zegge.... Jij ben zoo goed, zoo'n goeie engel voor ons allemaal....’ - ‘Nee, jongens, wel?.... Ik ben jullie oome, jullie oome met negen en negentig gulden vijf en zeventig cent.... en wil jij wel is niet op je hoofje krabbe. Toos!’ - ‘Kakkie.... Hoereboel....’ lijsde van onder op. - ‘Als 'k hier wegga boor 'k 'n gaatje in de waterleiding! Dat tuig!’, zei Georgine, wraakzuchtig.

 

‘Kerel, wèes nou toch practisch,’ zei Dirk, Guus was uit de stad. Hij èn Karel kwamen 'n avondje verpraten, dat wil zeggen 'n avondje nà elf uur. ‘Hóor je, Alf?’ - riep Georgine. - ‘Jawel, jawel.’ - ‘Je kunt nou eenmaal niet alles theoretisch doen,’ beredeneerde Dirk achter z'n biertje: ‘je kunt wel ziekelijk droomen, maar van droomen eet je niet en mèt droomen worden jullie àllemaal nog ongelukkig.’ ‘Jawel! jawel!’, zei ik onverschillig. - ‘O zoo,’ meende Karel: ‘toen ik geen engagement had ben ik sigaren gaan maken! Jij met je eeuwig: jawel!’ - ‘Jawel! Jawel!’ herhaalde ik. - ‘Wor nou is ernstig, Alf.’ - ‘O, ik ben akelig, volkomen ernstig.’ - ‘Of jij rèdènèert’ - hield Dirk aan - ‘of jij redeneert als Brugman, je moet met de praktijk rekening houen... Jij zegt dat de man-met-het-kontrakt niet zoo dwaas zal zijn z'n vrouw òp te eischen, nou ze niet meer van 'm houdt en 'n ànderen man genomen heeft - dat is kul! Kul! God, kerel wees toch niet zoo volslagen idioot. Je móét en je móét naar 'n advocaat....’ ‘Ach loop heen!’ - ‘Met de politie kan-ie Georgine èn de kinderen laten weghalen - Ja, de kinderen!’ - ‘O, got, Alf, de kinderen.’ - ‘Ik ga naar geen advocaat,’ zei ik voor de zesde maal: ‘Ik dóé 't nièt. Denk je da'k zoo fielterig ben om 'n vrouw en kinderen te pròcèdèerèn?.... Is 'r dan nog 'n menschenmarkt!.... Zijn jullie

getikt! Is 'n vrouw eigendom!.... Zijn levende, ademende kinderen, die straks d'r eigen denken hebben eigendom?.... Is 'r geen vrije wil?.... Is 'r geen liefde?.... Ik verdòm 't!.... Ik pròcedèer niet. Wat hebben ze te maken met mijn huwelijk! Is huwelijk uit- of inwendigs?.... Denken jullie dan is na!.... Maar dènk dan toch is na! Zijn onze twee vrije willen allemansgoed?.... Is liefde 'n ding van anderen, anderen met ruwe knobbelknuisten te doorknejen hebben?.... Ik verdòm 't!.... Ik neem geen advocaat!’....

‘Allemaal kul,’ zei Dirk verstandig-bot: ‘hou jij die redeneering tot den commissaris van politie, als-ie Georgine en de kinderen naar d'r man terugbrengt.’

‘En zijn 't niet zijn kinderen?’ vroeg Karel, met 'n oogknippen als: - ‘wat zeg je daàrtegen?’

‘Nee 't zijn hààr kinderen,’ ontkende ik woest: ‘stel jij 'n vrouw gelijk met 'n stuk land waarin je maar zaait?’

‘Goed en wel’ - zei Dirk: ‘je móét 'n advocaat nemen. Laten we annemen dàt d'r man in de stad is, dat hij gaat rechten, dat hij wettelijk je pooten bindt. De rotte wetten zijn 'r nou eenmaal! Wees jij 'n Don Quichote!’....

‘Ach lieve Alf, luister toch naar goeie raad!.... Wees niet zoo eigenzinnig.... Mot ik me kinderen kwijt raken?.... Ach lieve engel laát je toch rajen....’

‘Nee! Nee! Nee!.... Genegenheid verdedigen met advocaten, deurwaarders, exploten, vonnissen!.... Laat ze stikken in d'r stratenhorizon.

Moeten we nóg eens pràten over het huwelijk! Is 't niet bedonderd genoèg dat we vastzitten aan 't wettenzoodje dat 'n vrouw eigendom is zooals 'n akker, vruchten aan den man-zaaier heeft op te leveren zooals 'n akker, voor de rest liggen blijft voor 't geen ze is! Ja, al schud jij nog zoo je kop, Dirk, 't kan me geen bliksem schelen. Ik word elken dag 'n tikje wijzer. 't Is om te vloeken dat je met je beetje levensgeluk machteloos staat, met handen-en-voeten-gebonden aan de wetten-van-het-bezit!’....

‘Nou,’ lachte Dirk: ‘jij doèt nog al als 'n machteloos mensch! God zal me kraken! Jij brengt jé zuivere vrije liefde in praktijk! Wat wil je meer?’

Op dat woord ‘vrije liefde’ viel ik aan als een stier op een rooie lap. Máánden had ik over de verhouding van Georgine en mij nagedacht, maanden getobd om uit den warwinkel van ‘theorietjes’ te komen.

‘Nou nog eens voor 't laatst, Dirk,’ zei ík ernstig: ‘nog eens voor het állerlaatst zal ik je mijn meening zeggen. Wie op dit oogenblik van ‘vrije liefde’ praat, zwetst, kletst, wauwelt den gruwelijksten onzin’....

‘Argumenten!’ - viel hij in de rede.

‘Die zul je hebben en plenty! Wat Georgine en ik gedaan hebben, is een zuiver revolutionnaire daad geweest tègen de drukkende huwelijkswetten. En we móésten wel. We móésten. We móésten. Dáár valt niet tegen te redeneeren. Maar geloof jij dat

er één liefde vrij kan zijn als het fondament van de tegenwoordige maatschappij modderkluit blijft? Als ik denk aan de misselijkheden, de ploertigheden, de patserigheden, waarmee Georgine en ik dagelijks te maken hebben - zij duizendmaal meer dan ik! - geloof jij dan dat er iets, ook maar iets, iets vrij's is aan ons hokken in dit of dat kamertje? Vrije liefde is een zeepbel, een nonsenspraatje, een van die slappe, kwalachtige burgerlijke idealen, waarover ongetrouwde juffrouwen op theekransjes leuteren. Daaraan heb ik nóóit, nóóit geloofd. Maar jé vrije liefde, je werkelijk vrije liefde krijg je eerst als de vrouw èn de man maatschappelijk zelfstandig kunnen leven, de vrouw ònàfhankelijk van den man, beiden los van het Bezit, èn als de huwelijkswetten zóo vereenvoudigd worden, dat de wil van den man òf dìe van de vrouw voldoende is om het ‘kontrakt’ - je kontrakt! - te verbreken. Laat me nou even uitpraten. 'k Ben er dàdelijk! - De vrije liefde komt eerst mèt de overwinning der socialisten na eeuwen. Want je krijgt géén zuivere verhouding tusschen man en vrouw dan op zuivere economische basis. Daarom is het burgerlijk geleuter over vrije liefde èn het geknoei van ‘vrije vrouwen’ èn hét wurmen van honderd en een vereenigingen voor ‘rechten en belangen van de vrouw’ werk van achterlijke dames, knoeiers, suffers, burgerlijke wereld-verbeteraars. Willen we ons beetje levensgeluk niet heelemaal vertrappen, dan móéten we wel - als 't nóódig is voor het huwelijk - anarchistisch, krachtig anarchistisch optreden - maar voor een duurzame verbetering voor een ieder bestaat maar één middel: sluit je aan bij de socialisten met de beste taktiek - sluit je aan bij de nieuwe levensbeschouwing die de verouderde voortbrengingswijze aan den dijk zet! - De rest, 't prullig debatteeren over de rechten van de vrouw, 't blaadjes uitgeven voor de vrouw, 't afzonderlijk ageeren voor de vrouw is geen cent waard, verzwakt, versnippert. Er is maar één weg, een koninklijke weg, één weg en dien gaan Georgine en ik. En als ik 't zou kúnnen, zou 'k 't van de daken schrééuwen, van de daken schreeuwen: Het socialisme is de éénige weg naar het zuivere huwelijk, de éénige, de éénige!’....

‘Nou! Nou!’ stuitte Dirk mijn wijzen woordenvloed: ‘wàcht dan met schreeuwen tòt je op de daken ben. De buren zullen denken dat 'r ruzie is!’....

Wij lachten, redeneerden voort, tot diep in den nacht. Maar op een gegeven oogenblik begon Georgine te huilen, maakte een eind aan het dor gepraat dat wonder veel begon te gelijken op het gesprek dat ik lang geleden met Scherp in de Bar had, vóór ik trouwde. Om háár gerust te stellen - de angst voor den man met-het-kontrakt achtervolgde haar - belóófde ik ten slotte te gaan hooren bij een advocaat zonder me tot ièts te verbinden. Aldus geschiedde, dat den volgenden namiddag een onderhoud plaats had, dat men zou kunnen noemen een kluchtige ‘verhandeling,’ waarin ik de niais-rol speelde. Ik geef het zoo weer:

Hoe ik vernam dat ik niets van het huwelijk wist.

Gegeven een advocaat. Gewone mise-en-scène, correct, veelwetend.

Ik, onnoozel, niais, wat je in boeren-hollandsch 'n dweper noemt.

Ik: (het geval breedelijk uitleggend - de advocaat breedelijk luisterend)

....!....?....??....!!!!....?.....?....?....?....?....?....?....?....?...?

De advocaat: U is zeer onvoorzichtig geweest.

Ik:- Waarom?

De advocaat: - Ik zou u in de eerste plaats den raad willen geven u zoo spoedig mogelijk te retireeren.

‘Ik: - Te retireeren?

De advocaat: - 't Kan uw bedoeling toch zeker niet zijn. wat men noemt, te blijven hàngen aan die juffrouw, niet waar?

Ik: - Ik bemin de dame in kwestie, wil haar natuurlijk voor mij houden.

De advocaat: - Jawel. Dat neem ik aan. Maar u komt om raad. En nu is mijn eerste advies dat het voor iemand van uw stand heel gevaarlijk is een liaison zoó te laten inwortelen. Dat noemen wij collage. Of wil u de dame trouwen?

Ik: - Ik heb haar getrouwd.

De advocaat: - Waarde heer, laten we ons niet van woordspelingen bedienen. De wet kent maar één huwelijk. Ik licht u over die wetten in. Voor iemand met uw reputatie als auteur....

Ik: - Laat u dàt rusten. Letterkundigjes zoo als er in Holland vijftig in het dozijn gaan, hebben geen meerdere reputatie dan 'n schoenlapper of 'n bakker.

De advocaat: - Mag ik voleindigen, waarde heer?.... Voor iemand met úw reputatie kan 't toch niet gewènscht zijn met een gewezen chanteuse te trouwen, met de gescheiden vrouw van 'n diamantslijper. Ik vermoed dat uw ouders....

Ik: - Waarde heer, laten wij voet bij stuk houden en eens recht zakelijk spreken over de wet. Mijn vrouw beweert dat haar vorige man nog ‘rechten’ op haar en de kinderen heeft. Is dat waar?

De advocaat: - Waarde heer, u maakt op mij den indruk dit geval niet au sérieux te behandelen. U spot er mee. Hoe heet die man?

Ik: - Isaac Davidson.

De advocaat: - En de dame?

Ik: - Georgine Casper.

De advocaat: - Het zal dus worden Davidson contra Casper, tenzij de dame zelf redenen heeft haar man aan te vallen. In dàt geval zou de zaak voor mij gemakkelijker zijn en zou 't natuurlijk Casper contra Davidson zijn. Heeft hij haar ooit geslagen?

Ik: - Nee.

De advocaat: - Heeft hij haar kwaadwillig verlaten?

Ik: - Nee.

De advocaat: -Heeft hij haar in bijzijn van getuigen gescholden, beleedigd?

Ik: - Nee.

De advocaat: - Heeft hij overspel gepleegd?

Ik: - Natuurlijk.

De advocaat: - Zijn daar bewijzen van?

Ik: - Nee.

De advocaat: - Leg u mij dat eens uit. Misschien vind ik bewijzen.

Ik: - 'n Man die jaren van z'n vrouw weg is, scharrelt àltijd òf in bordeelen òf met hoeren van den publieken weg.

De advocaat: - Waarde heer, dat zijn vermoedens. Ik geef toe dat 'n man.... Maar judiciair beteekent dat niets. De man zal dus aanvallen, tenzij hij mogelijk, te oordeelen naar uw afschildering, een zoodanig karakter heeft, dat er met hem te pràten valt - ik bedoel dat hij op zekere voorwaarden zijn vrouw toestaat hèm aan te vallen waardoor zij de kinderen behouden kan....

Ik: ....Dat ik u in de rede val: waarom spreekt u van de kinderen? Zijn die niet van de vrouw?

De advocaat: (hartelijk lachend) ....U is werkelijk grappig. De kinderen zijn van den man. Natuurlijk van den vader.

Ik:- Waarom?

De advocaat:- De wet kent alleen vaders. 'n Man is eigenaar van z'n kinderen.

Ik: - En van z'n onechte kinderen?

De advocaat: - Die kent de wet niet. Onechte kinderen behooren aan de moeder. 'n Vrouw heeft geen bezittingen wanneer zij in gemeenschap van goederen gehuwd is.

Ik:- Géén bezittingen?

De advocaat: - Nee. Davidson kan alles van z'n vrouw, haar koffers, haar goederen laten weghalen - tenzij de kamer op ùw naam gehuurd is.

Ik: - Heb ìk óók rechten op de bezittingen, op de koffers, op de goederen van mijn vrouw?

De advocaat: - Uw vrouw?.... Uw vrouw?.... O ja!.... Nee!.... Zooals u lééft, heeft uw vrouw eigen rechten.

Ik:- Welke rechten heeft dan de wettelijk gehuwde vrouw?

De advocaat: - Haar man moet haar en haar kinderen onderhouden, mag geen overspel plegen - en zoo voorts. - Maar in het algemeen kent de wet alleen vaders, vaders, vàders. Bijvoorbeeld, waarde heer - Davidson kan uw ‘vrouw’ - u ziet ik spreek in uw termen - dwingen in zijn woning terug te keeren en als zij of u of 'n ander niet op eerste aanvrage de kinderen uitlevert, kan zij of u of die ander een zware straf ondergaan wegens onttrekking van minderjarigen aan het vaderlijk gezag...

Ik: - gezag?

De ádvocaat: - gezàg.

Ik: - gezag??

De advocaat: - aan het vàderlijk gezag.

Ik:- En als de dame in kwestie van mij een kind had?

De advocaat: - Dan bestaat, zooals gezegd, het vaderlijk gezag niet.

Ik: - Staat dat allemaal in 'n huwelijkskontrakt?

De advocaat: - Als u wilt: jà.

Ik: - Als de menschen dan niet vóélen, welke logica is er dan in dit alles?

De advocaat: - Mag ik nu ook eens vragen om voet bij stuk te houden? - Als Davidson wìl en de mogelijkheid is niet uitgesloten dàt hij wil - dan kan hij u en de dame aanklagen en u een gevangenisstraf van ten hoogste zes maanden doen ondergaan. Zoo is de wet.

Ik: - Is zóo de wet?

De advocaat: - Ofschoon weinig fatsoenlijke advocaten van dat artikel gebruik maken.

Ik: - Dat valt mee.

De advocaat: - En denk u er aan dat wanneer hij echtscheiding gaat pleiten, uw dame alleen wettig domicilie heeft bij haar man. Er is geen verplichting van exploot aan haar persoonlijk te beteekenen. Alle stukken kùnnen door den man ontvangen worden. Het is volstrekt niet zeldzaam dat een vrouw die op reis is, bij haar thuiskomst in de krant leest dat zij van tafel en bed gescheiden is. De wet kent alleen den man1).

Ik: - Dus een vrouw die in dezen tijd ‘wettelijk’ trouwt, versjaggert haar lichaam, haar kinderen, haar eigendommen, haar vrijen wil aan een man?

De advocaat:.... Dat zijn wat sterk-gekleurde uitdrukkingen. Wie in het huwelijksbootje stapt moet rijpelijk overwegen.

Ik... Huwelijksbootje?.... Rijpelijk....

De advocaat: - Ja, ja.

Ik: - Maar 'k meende te weten....

De advocaat: - Waarde heer, u weet absoluut niets van het huwelijk. U zit in 'n leelijke strik waar wij u moeten uithelpen.

Ik: - Zit ik in 'n leelijke strik? Wéét ik nièts van het huwelijk?

De advocaat: - Absoluut niets.

Ik: - Vin u 't leven geen gekke boel?

De advocaat (vrindelijk): - Ik vin u een weinig geëxalteerd. Als we ons nu tot het geval bepaalden?

Ik: - Met genoegen. Het geval. Het geval. Ik wist niet dat de regel Servi et feminae inepti an dicendum testimonium van vóor Christus nòg bestond.

De advocaat: - Die bestaat ook niet meer.

Ik: - O, O. Mag ik nog 'n paar vragen doen, waarde heer?

De advocaat: - Wat wou u weten?

Ik: - Denkt u dat wat ze ziel noemen bij 'n vrouw ànders is dan bij 'n man?

De advocaat: - Waarde heer, er wachten meerdere cliënten in de wachtkamer. Op 'n andere keer, wanneer ik meer tijd heb, wil ik wel eens met u over de vrouwenkwestie - u is zeker feminist? - debatteeren - maar nu dienen we ons tot het geval te beperken....

Ik: - Nog een páár inlichtingen. Tusschen haakjes met feministerij hou 'k me niet bezig. - Ik begin te begrijpen dat de vrouw onder brave curateele staat: 'k heb 'n achterneef - die is ook idioot. - Dus ik heb niets in te brengen in ons geval?

De advocaat: - U?.... U?.... Van u is geen spràke. Als Davidson vúíl tegen u wil optreden, laat hij u 'n tijdje brommen.

Ik: - Dus ik, de man die de genegenheid van de vrouw, ook die van het kind heb, - ben 'n quantité négligeable?

De advocaat: - Precies. Maar laten we nu eindelijk eens practisch worden. U wilt dus per se aan de zij van de dame blijven

en het geval niet beschouwen als 'n jeugdig uitstapje? - Als u zich bijtijds retireert krijgt u geen vrouw (misschién 'n vrouw met twee kinderen) op uw dak....

Ik: - Mijn dak is voorzien van een borstwering opdat er geen bloedschuld op mij kome, wanneer er iemand afvalt1).

De advocaat: - Héél aardig. Heel aardig gezegd. Dat kunt u in een uwer boeken te pas brengen, U wilt dus ridderlijk aan de zij van de dame blijven. Dan raad ik u het vonnis bij verstek te laten gaan: nièt op te treden voor de kinderen.

Ik: -??

De advocaat: - Dat u voor de vrouw wilt zorgen.... à la bonne heure.... ik zou 't niet doen.... maar dat u - permiteer mij als raadsman met véél levensondervinding, de uitdrukking - dat u óók de kinderen wilt behouden - is 'n dwáasheid, is jeugdige overmoed. Als u na 'n jaar of 'n paar jaar die liaison verbreken wilt om die of die reden, zit u met de kinderen opgescheept!.... Kinderen waarvoor u dan 'n moreele verplichting hebt aangegaan. We zullen dus èlk idee om voor de kinderen op te treden laten schieten.

Ik: - Waarde heer: ik stel u nóg eens de feiten, dat ik raad verlang om de vrouw èn de kinderen te behouden. Laten wij dus van dàt idee en van niets anders uitgaan.

De advocaat: - Mij wel. Ik meende u vrindschappelijk te moeten wijzen op.... Mag ik nu vragen of de eischer eventueel bewijzen zal hebben van het overspel?

Ik: - Natuurlijk. Wij hebben maanden lang samengeleefd op één kamer.

De advocaat: - Jawel. Maar zijn er getùigen dat u er 's nachts gebleven is?

Ik: - De barbier en z'n vrouw.

De advocaat: - Zijn die te bewerken om d'r mond te houden, zoolang ze niet onder eede gevraagd worden?

Ik: - Dàt geloof ik niet en dat wil ik niet.

De advocaat: - U móet meewerken anders is u de kinderen positief kwijt, let wel kwijt. Wat ik tot nu toe hoor doet me gelooven dat de zaak reddeloos verloren is. Alleen door handigheid kunnen we misschien wat bereiken. Hebben de barbier en z'n vrouw behalve hun vermoedens éénige zekerheid dat u 's nachts daar bleef? U hebt me straks verteld dat de huisdeur altijd open stond. Hoe kunnen ze dus onder eede verklaren dát u 's nachts in de kamer van de juffrouw gelogeerd heeft? Nietwaar, dat is een punt van strategisch belang.

Ik: - Elke morgen poetste de barbiersjongen m'n laarzen.

De advocaat: - Die kunnen wel van de juffrouw geweest zijn.

Ik: - Nee. Ik heb maar één paar met scheefgeloopen hakken. Ze hebben ze me zien aantrekken.

De advocaat: - Lastig. Lastig. Hebben ze meer bewijzen - hebben ze u wel eens in bed gezien of in uw hemd?

Ik: - Eens in me hemd, toen 'k 'n agent van de Singernaai-machine uit de deur wou smijten.

De advocaat: - Wat artisten toch rare menschen zijn.

Ik: - 'k Ben geen artist. Asjeblief geen artist!

De advocaat: - Zijn die barbier en z'n vrouw u goedgezind?

Ik: - Ze zouen ons kunnen vergiftigen. Dat helpt.

De advocaat: - Enfin het geval lijkt mij hòpeloos. Er zal misschien kunnen bedongen worden dat uw naam niet in de stukken genoemd wordt, wat voor u aangenamer is, wanneer u later eens trouwen wilt.... Ik veronderstel maar! Maar hemel, 't is 'n suppositie!.... Of wanneer u later de dame in kwèstie huwen wilt. Anders zie 'k 'r weinig in. We moeten afwachten. Afwachten wat de tegenpartij doet. Wilt u niet bij verstek laten gaan, wilt u procedeeren om de kinderen, dan zult u voor kosten als anderszins 'n vier honderd gulden dienen te deponeeren.... U begrijpt... u begrijpt.... het is geen zaak van wantrouwen.... maar.... maar.... Wilt u nog trachten wat te doen voor het behoud van de kinderen?

Ik (strak): - Alles.

De advocaat: - Dan moet u niet meer bij de dame komen tot de man wèg is. Dan kunnen we hèm misschien attakeeren.

Ik: - Niet mèer bij mijn vrouw komen?

De advocaat: - Het is om de kinderen te doen.

Ik: - En wat nog meer?

De advocaat: - Vóoral, onder geen omstandigheden u meer vertoonen bij den barbier. De mogelijkheid bestaat dat de tegenpartij u zal bespieden als u er 's avonds heengaat.

Ik: - Dat kàn. We kunnen verhuizen.

De advocaat: - Nee, waarde heer, niet ‘we’. U moet zoolang voorloopig apart gaan wonen. De dame mag u óok niet bezoeken. Denk toch eens aan flagrant délit.

Ik: - O ja.

De advocaat: - En dan afwachten, afwachten.

Ik: - Ja, afwachten, afwachten.

De advocaat: - Anders is u in ieder geval de kinderen kwijt. We moeten het teerste stroohalmpje aanvatten. Zoo. Nu zijn we wat meer practisch geworden.

Ik: - Dus in wat de wet huwelijk noemt mag 'n man stom, idioot, ziek, verslaafd aan drank, onanist, ruw zijn, mogen man en vrouw elkaar met anderen bedriegen als ze 't maar hándig doen, wordt van liefde niet gesproken? Ook niet van vrije wil?

De advocaat: - De wet bemoeit zich alleen met maatschappelijke verhoudingen, met den rechtstoestand, met....

Ik: - En over de kinderen heeft de vrouw niets te zeggen?

De advocaat: Als de man onwelwillend is, néé.

Ik: - Dus het matriarchaat is gereduceerd tot speen, tot de luren, tot het bàren....

De advocaat (wijs): - Precies.

Ik: - Dan hebben bastaards 'n moeder, stadhuiskinderen 'n vader. Kijk, al mogen bastaards dan niet in de vergadering des Eeuwigen komen tot in het tiende geslacht1) - dan zijn zij en hunne moeders te benijden - vin u niet, waarde heer?

De advocaat: - Weer héél spitsvondig. Maar houd ù zich nu aan mijn advies, om tenminste een kánsje te hebben in deze verloren zaak.

Ik: - ....Gek!.... Gek! (opstaand en den stoel verzettend gelijk een niais doet).... Ik dàcht wat af te weten van het huwelijk....

De advocaat: - Nee u weet er hoegenaamd niets van.

Ik: - Dat zie ik.

De advocaat: - U had er niet het flauwste begríp van. Is u nu wat wijzer geworden, waarde heer?

Ik: - Ja, ik ben wijzer geworden.

..........................

Aldus was het gesprek met den correcten, weiwillenden advocaat. Onderweg, met mezelf pratend, ré-dé-née-rénd, besloot ik ‘àlles’ te doen voor Kaatje, voor Toosje. Het leek mij een wreed, grùwelijk doen in 'n man om baldadig kinderen aan eene moeder te ontnemen.

 

Even aanwippen bij Doedelaar om met Georgine te overleggen.

Maar hoè? Wàt zou ze zeggen. Zou ze 'r niet wanhopig onder zijn? En maakte ze zich niet véel te vroeg ongerust? Zat die man nog niet rustig en wel in Amerika? Vlug liep ik het gangetje door, de winkel voorbij. De glazen voordeur was wéer op slot. Nog eens klopte ik en nóg eens. Er werd niet opengedaan. Frits de barbiersjongen, dee de winkeldeur open, keek me bête aan.

‘Zoek u de juffrouw, meneer?’

‘Is de juffrouw uitgegaan?’

‘'n Dik uur geleje.’

‘Wat is dàt nou, tegen etenstijd!’

‘Ies mijneer Spier daar?’ -, schreeuwde de barbier van beneden

‘Ja mijnheer!’

Doedelaar kwam het trapje halfwege op. Z'n gezicht bleef in schemerdonker.

‘Die joeffrou die is uitgegaan, mijneer.’

‘.....Uit?.... Uit?....’

‘....Met die twee kiendere.... Of u wou komme bij die vriend van u.... Hoe heet-die mijneer ook weer?.... Bij.... Bij.... 't ies een meneer die zoo gróót ies en zoo hard altijd praat - zoo een met een briel op....’

‘.....Bij Dirk van Leeuwen?’

‘Juist! Juist!.... Bij von Leeuwen.... Stoem van mij.... Iek wiest dat 't 'n Löwe was, hèhèhè!....’

‘Heeft mijn vrouw niks anders gezegd?’

‘Nee - zij zei alleen maar wij ete van mieddag niet thuis, want die vrouw van die mijneer die moet jarig zijn, niewaar Friets? Heb jij 't ook niet gehoord?’

‘Ja, daar had z'n briefie van gekrege.’

‘O. Dank u.’

‘Mot u niet geschore worde? U ziet 'r smèrig uit.’

‘Ja da's goed. Scheer me eventjes vlug en laat Frits wat sigaren voor me gaan halen in de Van Wou. Dan kun je 'r zelf een opsteken.’

Terwijl Doedelaar me inzeepte, kreeg 'k 'n listig gevoel over me, zoo iets dat 'n joodje moet gevoelen als hij sluwtjes rotte sinaasappelen voor gave verkoopt. Die vent en z'n vrouw moest 'k natuurlijk op mijn hand zien te krijgen. 't Was wel liederlijk-vernederend om zoo'n individu 'n dienst te verzoeken - maar voor de kinderen - voòr de kinderen - en maatschappelijk zijn in dezen benauwden tijd was nu eenmaal rotte sinaasappelen versjaggeren.

‘....'t Spijt me dat we weg moeten gaan, meneer Doedelaar.... Waarom zijn jullie toch zoo raar geworden?’

‘Raar?.... Met uw permissie.... Wij zijn niet raar geworde.... Maar die joeffrou, die joeffrou die het mijn vrouw toch zóó affrontiert....’

‘Ach kòm!’

‘....Ja mijnheer.... Met die kwestie van die servet en die handdoek.... en einmaal met een pannetje dat mijn vrouw schoon naar boven had gegeven en dat zoo schmoetzig naar beneden kwam wie.... wie.... wie drek....’

‘Nou ja. - Nou ja. - Allemaal kinderachtigheden.... Je moet 't leven niet zoo.... Apropos.... Ik wou u wel 'n dienst verzoeken.... 'n dienst, waarvoor ik 'n hondérd pop over heb.... Niet zoo hoog inzeepen....’ Als een goddelijke ingeving viel mij het bezit der f 99.75 te binnen.

‘....Een hoendert pop?.... Een hoendert pop?.... Dat ies geen kattepies.... Maar, als iek vrage mag.... als iek vràge mag.... met hundert goelden smijte de mense zoo niet.... als iek vrage mag....’

‘Nee, d'r zit niks verdachts achter. U is een té fatsoenlijk man om iets ònnets te willen....’

‘O zoo.... Dat wou iek ook zegge....’

‘Nee, als u dàt dacht....’

‘Wij zijn,’ zei Doedelaar inzeepend en zeer brááf van stemgeluid: - ‘Wij zijn arme lui, aber wat wij verdiene moet....’

‘Natuurlijk. Natuurlijk. Ik heb u altijd een nèt man gevonden - nee dat is zoo, zonder complimenten....’

‘Iek mag wel ies ein lolletje uithale, maar alles eerlijk - alles eerlijk....’

‘Jawel, jawel.... Ik geloof toch niet dat u mij anziet voor iemand, die u òneerlijk geld wil laten verdienen? Nee, 't geld waarvan ik spreek is voor 'n uitstekend werk.....’

‘Dan is die zaak ien orde.... Maar nou wou iek wol wete....’

‘....Hóú u van uw dochtertje?’

‘Van Netje?.... Das ies ook een vraag!’

‘Hou u véel van d'r?’

‘Alles. Dat kiend is mijn oogappel.’

‘Uw vrouw ook?’

‘Die ies geregeld dol met haar. Maar waarom vraag u dat allemaal?’

‘Hè, je stopt me mond vol zeep. - Wat zou u d'r van zegge als morge of overmorge iemand kwam om Netje weg te hale?’

‘Wat ik zegge zou? Dat weet iek niet. Wie zou nou oem Netje komme?’

‘Stel 't geval eens.’

‘Dan zou iek iem mijn huis uittrappe.’

‘Niewaar? - Nou moet u mij helpe om te voorkomen dat ze twéé kinderen van een moeder afnemen....’

Even bleef-ie staan met de zeepkwast in de hand, keek me aan, knipte met de oogen.

‘....Die twee kleintjes van die joeffrou?’

‘Precies.’

‘Wat kan iek daaraan toen?’

‘Dat zal ík u zegge....’

‘....Met zulke zake wiel iek mijn vingers niet brande.’

‘....Dat begrijp ik. Met gebrande vingers kun je moeilijk scheren. Kijk. Hou maar effen op met inzeepen. De man van de juffrouw zal gaan scheiden. Dat denk ik zoo. Nu willen wij de kinderen. Begrijp je? Hij zal hier komen of z'n advocaat of 'n ander en bij je informeeren. Dan zeg je eenvoudig: ik weet van niks en de juffrouw heeft hier altijd alléén gewoond....’

‘Daar kan iek mijn vingers mee brande....’

‘Dat kun je niet. Je bent toch niet verplicht te antwoorden. Wordt 'r niet meer gejokt om bestwil? Denk is an je eigen Netje. An je eigen dochtertje. Komt 'r 'n proces en wor je onder ééde gehoord dan is 't stilzwijgend dat je àlles wat je gezien en gehoord hebt zegt. Maar zoòlang kun je toch zwijgen? Wat waag je 'r mee? Niks. Je verdient honderd gulden. Je maakt dat 'n moeder d'r kinderen houdt, nietwaar?’

‘....'n Prozes.... 'n Prozes.... Iek heb liever nieks met die joestizie te make.... En liege.... liege.... nee, iek brand niet graag mijn vingers....’

‘....Wat ben je slecht van begrip, Doedelaar!.... Als 'r iemand komt en je vraagt of hier 'n juffrouw Casper en 'n meneer Spier hebben samengewoond, hóéf je dan te zeggen: ja?’

‘Nee dat ies waar.’

‘Dan kun je toch gewoon zeggen: man dat zijn jòuw zaken niet, je heb hier alleen maar te komme om geschoren te worde en ik ben geen verklikker....’

‘....Ja dat ies waar. Ik ben geen verkliekker....’

‘Nou dan?.... En denk is an 't verdriet van de juffrouw als ze d'r kindertjes mot missen.’

‘....Die joeffrou!.... Die joeffrou! Neem mijn niet kwalijk mijneer, maar met die joeffrou heb iek geen medelijde.... Die heeft mijn vrouw zóo affrontirt met die servet en die handdoek en met dat schmoetzige pannetje en met....’

‘Jawel. Dat weet 'k wel. Laten we de juffrouw dan 'r buiten laten. Denk dan dat u 't alleen voor mij doet....’

‘Voor u àlle respek mijneer. U heeft mijn altijd netjes behandeld. U wiel iek wol helpe.... Want iek kan gerust 'n eed doen voor de joestizie....’

‘'n Eed? D'r is geen sprake van 'n eed. Voor geen miljoene zou 'k wille dat je 'n vàlsche eed....’

‘Wie spreekt van 'n valsche eed?’ -, sluwlachte Doedelaar, die weer aan 't inwrijven ging: ‘iek kan 'n eed doen dat iek niets weet en mijn vrouw ook....’

‘Ach loop heen....’

‘....Waarachtig mijneer.... Iek hoef toch nieks te wete.... Heb iek ooit gezien wie 's avonds bij die joeffrou kwam? Iek bemoei mij niet met die visite van die joeffrou.... Iek weet niet of 't 'n dame of 'n heer was.... U heb de huissleutel.... Dus hoe wou iek wete of u 's nachts bij die joeffrou geweest ben?.... Iek weet 't wèl.... Maar iek hóéf 't niet te wete.... U kan wel ien die kost geweest zijn.... Iek heb u nooit ien bed zien ligge, niewaar?.... Iek heb zooveel heere bij die joeffrou zien bienegaan.... Mag iek dan wat van die heere veronderstelle?.... Magge die mense die bij mijn wone dan geen visite ontvange?.... Dat zou wat moois zijn.... Dan zou iedereen ien Amsterdam buiten zijn bed piese.... Iek heb nooit wat oenanständigs gezien.... Iek wiel dus voor u, omdat iek voor u zooveel respek heb - voor die joeffrou nièt - met alle pleizier 'n eed doen’....

‘Dat zou verdomd gemeen van je zijn - want je weet drommels goed dàt 't waar is.... Heb je me niet dikkels gevraagd hoe 'k geslapen had en of d'r niet te veel leven in den winkel was geweest?....?

‘Dat ies waar.... maar je kan zoo'n boel vergète....’

‘Heeft Frits niet elke morge mijn laarze gepoetst?’

‘....Iek weet niet wat voor soort laarze dat zijn en Frits ies mienderjarig.’

‘....Heb je me niet in me hemd uit me bed zien vliegen, dien morgen toen 'k die kerel van de naaimachine wou....’

‘.....Toen heb iek wòl een hèmd gezien maar niet van wie dat hemd was.... Dat kan die kleine Ka wol geweest zijn’....

‘Jezis Christus, man wat sta je te liegen!’

‘Wol nee. Iek durf gerust een eed te doen. Wie kan mijn wat bewijze? Als iek maar niet mijn vingers brand. En hoe wou iek mijn vingers branden?....’

‘Nou maar je laàt dat maar! Ben je krankzinnig!.... Geen cent krijg je als je liegt!.... Ik wil niet dat je liegt.... 't Eenige wat ik verzoek - omdat ik 't zoo laag vin om kinderen van 'n moeder weg te nemen - dat is om je mond te houen - je nièt uit te laten

als de man of 'n advocaat of 'n ander komt snuffelen. We hoeven ze niet de pap in d'r mond te geven, niewaar?’....

‘En hóéveel krijg iek dan van u?’

‘Honderd pop.’

‘Contant. Zoo dàdelijk?’

‘Néé.... Kan ik nog spreken onder 't mes?’

‘Als u 't maar voorzichtig doet....’

‘Ik wil je geven vijf en twintig contant.... en de rest.... en de rest... als de zaak.... in orde.’

‘Aber, wanneer ies die zaak in orde?’

‘Daar zullen een paar maanden mee verloopen....’

‘En hoe heb iek dan.... zekerheid....’

‘Zeg is!.... Als ik je beloof....’

‘Jawol. - Aber alle mense zijn sterfelijk....’

‘Best. Als je me niet vertrouwt, gaat 't niet door.’

‘Niet vertrouwen? Niet vertrouwen! Iek vertrouw u mijn heele affaire toe.... Als ù 't mijn zegt ies 't mijn goed. Maar iek moet 'r eerst met mijn vrouw over spreke....’

‘Met je vrouw?.... Met je....’

Frits kwam binnen met de sigaren en we hielden onze monden, maar terwijl ik me waschte en Frits mij haarschuier en borstels gaf, liep Doedelaar naar benee en 't zachte gebrom van z'n stem gonsde òp door 't kleine huis. In 't portaaltje stonden ze me allebei op te wachten. Het was wel héél vies, heel muf dat gemarchandeer, dat geknoei om kinderen. O, wat had 't 'n lucht van langgesloten vochtige kelders.

‘Mijn man het me verteld,’ begon zij -, maar hij viel haar in de rede.

‘....Stiel. Niet ien het portaal.... Friets kan alles hoore.’

Juffrouw Doedelaar haalde 'n sleutel uit haar zak, dee mijn deur open. Heel handig. In het keukentje, in den schemer, zetten we de onderhandelingen voort.

‘....Mijn man het me verteld van honderd guldes, meneer, maar met honderd guldes komme wij niet toe. En dan houe me man en ikke d'r niet van om mense voor te liege zooas u wil....’

‘Dat heb iek mijneer óók gezeid, Marie.’

‘Enne wat heppe wij an honderd guldes.... d'r is voor méer dan honderd vijftig guldes - as 'k weinig takseer - vernield an me meubele, an me keukengerief, an me tapijte, an me gordijne....’

‘Ja dat ies op Ehrewoort waar meneer. Daaraan had iek nog niet eèns gedacht’....

‘En wàt is 't vernield?’, vroeg ik.

‘Wat 'r vernield is? Alles meneer!.... Vraag liever wat 'r héél is gebleve!.... Sulleke gate in me tapijt!.... Was 't 'n nieuw tapijt of niet, Doedelaar?.... En me gordijne van vijf en twintig guldes 't stel....! Met messe is d'r in gesnèje.... uit baldadigheid met messe d'r in gesneje.... door de kindere.... Nooit hè-k soo ies bijgewoond!.... 'n Plank van de kast het de juffrouw an stukke gesneje om d'r

fernuis an te make.... 'n stel vaassies op me schoorsteen - vaassies nog van me grootmoeder sijn gebroke en met 't gat na de muur geset!.... En me mahoniehoute kassie? Hoe siet dat 'r uit?.... Wie het 'r de krasse in gemaakt?.... Wie het kringe in de tafel gebrand?.... Nee hoor, 'k weet niet waar de juffrouw 't geleerd het, maar se het 'r slag van om iemands boel te ruujeneere!.... Waar sijn me handdoeke geblefe en me servette?.... En kijk u nou sellef de keukenkast is na, nou wij hier sijn. - D'r staat kompleet geen heel stuk inl.... Hou is 'n lucifer bij, Doedelaar!.... Kijk is: 'n lepel die an 't wegfrete is in de mosterd en 't oortje van me koffiepot af!.... 't Is om te huile, bij te huile! Hou nóg is 'n lucifer bij!.... Wat sèt u nou dáar van?.... Nee, wat sèt u d'r van?.... Nog maar drie koppies met sès bakkies.... As d'r sés bakkies sijn, dan sijn d'r ook sès koppies geweest, niewaar? En me theepot! Kijk me die.... Steek nog is 'n lucifer an, Doedelaar.... theepot is..... Ware die schilfertjes 'r af?.... Sijn die 't ooit af geweest?.... En 'n mes met soo de stukke d'r uit.... Met moedwil sou je haast segge.... En as 'k de kamerdeur kon opemake dan sou u is wat sien, dan sou u is wat sien!.... Alles is veruuneweert.... We motte de heele boel nieuw anschaffe.... Met geen honderd vijftig guldens kom ik toe....’

‘Nee miet keen hoendert vijftig....’

‘Dus om te doen wat ik uw man verzocht heb, zou u twééhonderd vijftig gulden noodig hebben?....’

‘Wij verlange geen geld van u meneer - u mot ons niet in de verleiding brenge. Wij komme alleen op voor ons goed recht! Wij wille alleen maar hebbe wat ons toekomt. As u ons honderd vijftig guldens schade vergoedt, dan doe u netjes en dan sulle wij voor u ook netjes doen.’

‘Ja, dan zulle wij u zoo netjes behandele dat u 'r plezier van zal hebbe.’

‘Dus niet minder dan honderd vijftig gulden?’

‘Minder? Minder? Niks is meer te gebruike, 't kleed, de gordijne, de tafel - van een stoel is 'n poot gebroke -, de vaassies - god weet hoe 't bed 'r uitsiet, de keuken.... Voor hoeveel hebbe wij ons boeltje geassureerd, Doedelaar? Seg 't maar. Seg 't is an meneer.’

‘Wij zijn verzekerd voor drie tuizend goelden....’

‘Reken u nou is na! Je assureert je boel toch niet voor drieduizend guldens of je mot 'r wáárde voor in huis hebbe. Je betaalt toch geen premie voor niks?’

‘Ja, ja. Maar ik blijf bij me bod.’

‘Daar kenne wij 't niet voor doen.’

‘Meer geef ik niet.’

‘Nee mijneer - wie mijn vrouw sagt; we moete hoendert vijftig goelde hebbe en die helft contant.’

‘Dan zullen we maar doen alsof 'r over niks gesproken is. Honderd gulden wil ik geven, als je ons hèlpt voor 'n goed doel. Geen centiem meer.’

‘Dan verbiende wij oens tot nieks.’

‘Uitstekend. Dan ga ik heen.’

‘.....Dan verbiende wij oens tot nièks.... Iek heb zooviel van u en van die joeffrou gezien, dat iek meer praate kan dan u lief ies.’

‘Ga je gang. Honderd pop en vijf en twintig contant.’

‘....Iek heb u ien uw hemd gezien en nog viel meer....’

‘Voor mijn part had je m'n bloote achterwerk gezien! Goeien avond.’

‘Maar luister u nou nog eens!’

‘Nee. Is 't aangenomen jà of néé?’

‘Mag iek 'r nog een dág over denke met mijn vrouw?’

‘Ga je gang. Zeg 't me morge dan.’

‘Uitstekend mijneer. Wiel u nog niet een vlammetje?’

‘Pas u op voor de drempel meneer.’

‘Goeiend avond.’

 

Buiten was 't avond geworden. In de winkelkasten spiegelde licht. Tusschen de kantlijnen der daken lag 'n straat sterrenhemel, 'n straat zwart, met lichtplasjes om èlke ster. Ik keek naar den hemel, de sterren, de hijschbalken, de puntige oppuiling der daken. Er was iets moe's in me, iets verleefds, een gevoel van kleverige handen en òngeschorenheid.

 

Op de stoep vóor 't huis van Dirk liep zij heen en weer met de twee kinderen.

‘Goddank dat je komt! 'k Was zoo bang je mis te loope.... Dirk was niet thuis’....

‘Wat is dat nou? 'k Begrijp niks van je! Hoe kom je op 't idee om naar Guus en Dirk te gaan, terwijl je weet da'k met Guus niks meer te maken wil hebben! Hoe kom je er op!....’

‘Ach toe wees niet zoo driftig,’ smeekte zij. 'k Ben zoo op, zoo zenuwachtig.... Daarnet dacht 'k da'k tegen de straat zou slaan.... Heeft-ie je niks gezegd, die Doedelaar?’....

‘Doedelaar? Wat dan?’

‘....Hoe ze me behandeld hebben die ellendelingen!....’

‘Jóú behandeld?.... En 'k heb wel een half uur met hem en z'n vrouw over koetjes en kalfjes geredeneerd!....’

‘O wat 'n vuilike zijn die lui! O wat 'n tùig! Wat 'n tùig! O wat wor 'k gestràft!....

‘Wat is 'r dan? Huil nou niet op straat.... Geef mij 'n arm; laten we elk 'n kind nemen.... Jij mij 'n handje, hé, Ka?.... Wat is 'r gebeurd? Weèr 'n scène?’

‘Ja, weèr 'n scène. O die mense! Die mense! De mense maken me dóod!’

‘Wat hebben de mènse je dan weer gedaan, Mol?’

‘Ach jij ben zoo'n engel! Als 'k bij jou ben voel ik me dadelijk gerust!’....

In eens gáf ze me 'n zoen.

‘O mamma! màmma!’ lachte Kaatje.

‘Geef jij 'r me ook maar een, Ka.’ Georgine begon te vertellen:

‘.....Toen je de deur uitging wer 'k zoo angstig. Telkens as 'r iemand 't gangetje inkwam om zich te late schere dàcht 'k dat hij 't was.... en die glaze deur! Die glaze deur!.... Hoe licht trap je 'n glaze deur niet in!.... Ik kòn 't niet uithoue.... Ik had geen rust.... 'k Dacht an allemaal angstige dinge.... an die vrouw die ze laatst vermoord hebbe gevonde.... an Parijs waar de manne de vrouwe doodschiete als ze iets doen wat niet goed is.... Tèlkens weer liepe 'r mense in 't portaal.... Tèlkes weer.... Toen dacht 'k: nee 'k blijf hier niet..... 'k ga 'n andere kamer hure....’

‘....'n Andere kamer?....’

‘....Je heb toch gezegd da-we zoue verhuize.... Moest 'r dan niet uitgekeke worden naar 'n andere kamer?.... 'k Dee 't om 'n loopie te hebbe, om èrges heen te gaan.... 'k Stond te beve van zenuwachtigheid....’

‘Verder?....’

‘.... Toen we angekleed ware, riep 'k de juffrouw bove om 'n boodschap voor jou achter te late en toen gaf 'k Dirk op - zoomaar - zoomaar - 'k wou maar 'n uurtje uit.... En toen zegt Ka in eens - wie let op zoo'n kind? - ‘juffrouw we gaan lekker naar 'n huis kijke.’ - 'k Herinner me heelemaal niet da'k 't er verteld heb, maar met me zenuwe was 't best mogelijk. Toen had je dat smoel motte zien! Wit werd ze van nijd! Die had gedacht dat we nog zoue bijdraaie!.... Verbeel je!.... D'r kerel kwam 'r ook bij, jawel zonder kloppe, alsof de kamer niet van òns was! En toen had je is moete hoore wat die twee 'r uitgeflapt hebbe! Wat ze maar voor d'r mond kwam! En dat tegenover 'n weerlooze vrouw! Ja, ze zoue 't gedùrfd hebbe, as jij 'r bij was geweest!.... Wat 'n tuig! Ze hebbe ons gewoon altijd beluisterd! Je kunt niks verzinne of ze wiste 't! As me man kwam zou-die 'm wel inlichte, zou hij getúìge. Weet je wat de schoft gedaan heeft? Raad eens? Nou raad eens? Je zult 'r van opkijke! Je wordt 'r misselijk van als je 't hoort: die heeft 'n paar keer met Frits door 'n gaatje van 't behang staan kijke als wij 's morgens in bed leien!.... Wat zeg je van zoo'n smeerlapperij?....’

‘Laat je toch niks wijs maken!.... Zóó patserig-vies is die man niet geweest.’

‘....Hij heeft 't me zelf gezegd. Voor de rechtbank, als 'r 'n proces van kwam, zou hij getuige dat-ie door 'n gaatje van 't behang ons in bed heeft zien liggen.’

‘Wat 'n ploert! Wat 'n schoft! Dat zwijn met z'n bediende....’

‘Dus je weet wàt ons boven 't hoofd hangt, als 'r 'n proces van komt.... We hebbe haast geen woord gesproken of ze hebbe 't opzij of benede afgeluisterd. 'k Stond gewoon verbluft. Ze gooiden me alles voor me voete. Ik had op Sinterklaasnacht an jou gezegd dat 't zonde was om zooveel geld voor Netje uit te geve’....

‘Dat heb je toen ook gezegd.’

‘Wat doet dat 'r nou toe!.... Ik had op die avond dat jij beneden heet water was gaan halen gezegd dat ze lammelinge ware. Weet jij 'r wat van? En jij had in de alkoof iets an Ka zitte vertelle dat hij en z'n vrouw in 't haar van Ka ware gevalle. Nou vráág ik je! En wat ze al niet meer verweten hebben! D'r heele huis had ik geruïneerd, d'r gordijne, d'r rotte kleed! Verbeeld je dat oùwe kleed dat ik zesmaal gestopt heb en die gordijnen die ze erges bij 'n uitdrager gekocht hadde! 't Brief-ie van 't venduhuis zat 'r nog an!.... Dat tuig! Ik, die d'r boeltje zoo goed onderhoue heb. Hoe zag 't 'r bij ons uit? Seg nou is!’....

‘Keurig - maar vèrder’....

‘En dat we al z'n klante wegjoege.... eerst met die ruzie met de naaimachine - toen was z'n winkel vol klanten - die leugenaar! Die mof! Was die maar in z'n eigen land verzopen! - z'n winkel vol klante! vòl klante! Je hoorde d'r nooit 'n sterveling! - En toen later de herrie met Stengsvis, die 'r met de politie was afgezet. Ik was 'n hoer, ìk ontving heeren als jij niet thuis was - zoo'n schooier alsof jij niet weet wié 'r kwame, Karel en Scherp en Dirk en me vader - en het schandaal dat-ie 'n andere hoer d'r had moete uitgooie! Hahaha! Die óúwe Stengevis 'n hoer! Daar mot ik om lache! Is die goed, hè? En dan verwete ze nog dat ze elke morge 'n boterham an Ka moeste geve als wij nog in bed leie en dat ze telkens zoo'n last met de betaling hadde en wie 'r de plee moest schoonhoue, zij of ik!.... Je had 'r bij moete weze. Je had wat kunnen hoore. - Ik zal maar niet zeggen waarvoor ze jou en mij hebbe uitgescholde. Maar ik heb ze d'r vet gegeven al knikten me knieën. Dat wil godbeter 'n sociaal zijn, die Mof, die leest De Rooie Duivel en is zelf te stòm om voor de duivel te dansen! Ik wer zoo nijdig! Ik heb ze gezegd da'k genoeg had van d'r hondepieskamer, da'k wel gemerkt had dat zij háar op ons eten lei. - Toen werd hij door Frits geroepen, bleef zij alleen en toen heb 'k 'r gezegd dat als ze niet dadelijk van de kamer ging, ik 'r bij d'r hàren d'r af zou trekken. Je begrijp wel da'k 't niet gedaan zou hebbe. 't Was om 'r bang te make. En toen ging ze eindelijk.... Eerst heb 'k 'n kwartier zitte huile met de deur op slot - toen heb ik in mijn handtasch ingepakt jouw tandpoeder en jouw borstels en je zeep en wat hemde en onderbroeke en zakdoeke en je pantoffels en me lorgnet en je brieve en wat ondergoed van Ka - toen heb ik de twee deure op slot gedaan en ben 'k met de twee kindere weg gegaan - en geen voet zet ik meer in dat vervloekte huis!’....

‘Arme, dikke Mol.’

‘En 'k hèb al 'n andere kamer.’

‘Waàr?’

‘Op de Ruysdaelkade over de waskaarsenfabriek bij uitstekende mense.’

‘Alweer uitstekend?’....

‘'n Vroegere vriendin van me moeder. 'n Engel van 'n mensch.

Die weet alles van mijn en me man en van jou en die wou ons met plezier hebbe. D'r kamer was juist de vorige week leeggekomme en de kindere kunnen slape in een kamertje naast an. 'n Heerlijke frissche zitkamer. Tienduizendmaal beter dan bij Doedelaar.... Maàr.... o! dat vergat ik heelemaal.... wat zei de advocaat?’

‘Dat zal ik je strakjes vertelle. Niet veel bijzonders. Laten we eerst wat gaan eten.’

We lìèpen weer met de kinderen.


Vorige Volgende

Over het gehele werk

plaatsen