Kamertjeszonde
(1922)–Herman Heijermans–
Auteursrecht onbekend
[pagina 206]
| |
de schrijftafel, snuisterijen. Goddank, de ring is betáald. Met de pakjes in mijn zakken en onder mijn arm sloop ik het portaal in, dee de voordeur open, moffelde vlug den boel in de kinderbedstee. We aten vlug. En tóén de groote, heerlijke kinderpret. Netje met de zwarte glinsteroogen, en 't blonde haar, waardoor de ronde kam was getrokken, zat naast Kaatje. Nu ze bij elkaar sliepen moesten ze ook maar als zusjes behandeld worden. ‘Nou dag Kaatje, dag Netje,’ zei ik, en zette mijn hoed op: ‘ik ga uit, en als Sinterklaas komt, moet je voor mij ook wat vragen, hoor.’ ‘Zou-die héusch komme,’ vroeg Ka, die niet had kunnen eten. Ze had een prachtkleurtje van opwinding. ‘Nou natùurlek,’ zei Netje, die twéé jaar ouder was en dikwijls overwijze dingen zei. ‘Nou-où waarom gaat u dan weg, oome.... as die nou slaat met de roé-oé.’ ‘Dat doet-ie ommers niet, kind’, suste Netje. ‘Welnee,’ zei Georgine: ‘oome Alfred heeft 'm gesproke.’ ‘Wáár?’ -, vroeg Ka, met openspalking der blauwe oogen van wijde zee en teere tintelluchten. ‘.... Ja, 'k hèb 'm gesproke.... In de Kalverstraat kwam-ie van 'n dak glijjen.... ruscht!.... Met zóó'n vaart.... en 'n baard zoolang als de heele Jan Steen - dat zou iets voor je pa zijn, hé Netje, om Sinterklaas te knippen, hè?’ ‘Hou toch je mond!’ - lachte Georgine gedempt - ‘als die 't hóort!’ ‘Hou u nou uw mond mamma!’ ‘.... Enne toen zei die: hoe gaat 't met Kaatje Casper....’ ‘.... Kaatje Davidson....’ verbeterde Ka. ‘.... O ja.... met Kaatje Davidson - èn met Netje Doedelaar.... toen zei ik best.... en toen zei hij: nou da's maar goed ook, anders nam 'k ze mee naar Spanje. En dan zou Willem van Oranje nòg is moeten vechten om ze vrij te maken!.... Toen zei hij weer: Eet ze nooit met d'r vingers van d'r bord....’ ‘.... Nee, dat doe ik niet meer, wel mamma’.... ‘.... Nee, nóu eet ze netjes.’ ‘.... Enne zet ze altijd voor d'r mamma 'n stoel klaar, vóor dat ze zelf gaat zitten an tafel’.... ‘....Enne of 'k 's avonds niet huil as 'k slape ga.... enne of'k altijd zeg goeie middag en goeie avond.... enne of 'k me voete veeg’.... ‘Juist. Dat vroeg-ie allemaal.... en toen kwam z'n knech-ie d'r bij staan. Die riep enkel maar Boehoe!.... Boehoe!.... Boeboe!.... En die vroeg zijn 'r geen stoute kinderen om op te eten? Ik heb zoo'n honger!.... Ik ben zoo flau-uw! Toen zei ik: nee leelijkert en as je an Kaatje of Netje komt, dan vreet ik jóu op en toen ging-die an 't lóopen!... en toen kwam 'r 'n agent en die zei jij mag op de stoepe zoo hard niet loope - en toen zei 't zwarte knechie: leelijke ááp - en toen zei de agent: dan mot jij maar mee naar 't buro - en toen zei Sinterklaas: nee dat zal je wel | |
[pagina 207]
| |
laten, want 't is mijn knechie - en toen zei de agent: - Best mijneer. - Nou, dag kindere, 'k ga uit. - Als Sinterklaas komt, moeten jullie niet bang zijn hoor!’ O mijn God welk een limpiede, lichtblauw geluk in kinderoogen! Waarom verstárt niet ons grof-bewegend leven, wanneer wij in die onmeetlijke diepten kijken? Wàt is hemel, aarde, licht, duisternis? Wáàr is schoonheid grooter dan in luistrende kinderoogen? Hebben wij niet mede de vrouw lief om dàt, den weerschijn, het soms éven limpiede, teerblauwe, reine?
Frits, goor loopjongetje hielp mij. Binnen begonnen de kinderen met opgewonden beefstemmetjes te zingen: ‘Sinterklaas, goed heilig man!
‘Trek je beste tabberd an,
‘Rij 'r mee naar Amsterdam,
‘Van Amsterdam naar Spanhanje,
‘Appeltjes van Oranhànje,
‘Pruimpies van de boome,
‘Sinterklaas zal ko-òòme!’
Doedelaar en z'n vrouw stonden in 't keukentje te grinneken om Frits, dien 'k 'n oud gordijn omspelde en die 't benauwd kreeg achter zijn negermombakkus. ‘Zoo moest Friets die klante ies ienzeepe, niewaar mijnheer?.... Friets als je meissie je zoo ziet bevalt ze van een drieling ien een mieskraam!’ ‘Sust! Praat wat sachies voor de kindere,’ waarschuwde z'n vrouw. ‘Als zij maar niet schrieke.’ ‘Wel nee.’ Juffrouw Doedelaar, met den kiespijndoek - haar kies was getrokken, maar nou had ze 't alweer in d'r kaak - hing mij 'n laken om, speldde 't van achter vast. Van 'n oud Handelsblad draaide 'k 'n hoogen puntsteek - waar 'n Van Dag tot Dag al niet goed voor is - en op de punt werd 'n endje kaars gebonden. ‘Pas u nou op! Die steek vliegt ien brand.’ ‘'t Zal wel gaan.’ ‘Nou meneer doe u 't liever niet - een ongeluk liegt in een klein hoekie.’ Maar 't was 'n te prachtig fantastisch-effect. De mombakkus, rood van koonen, purperrood, met 'n langen witharigen snor en 'n vlasbaard die tot op de borst reikte, paste volkomen bij den steek met 't brandend kaarsje. Voor staf hield 'k een gangschuier In de hand. ‘Hèhèhè-èèè! Hèhèhè-èèè.... wat siet-u d'r uit!... je sou soo bang worre!’ Of ze even 'n schaar wou halen. Door dié oogen kon 'k niks zien. Die brandden als vuur. Netjes rondde ze de oogen wat uit. En dan ging het. Eerst in den keukenschoorsteen een langge- | |
[pagina 208]
| |
rekt Boe-hoe! Boe-hoe! en de barbiersjongen aan 't klotsen met z'n schoenen op het portaal. ‘Hèhèhè-èèè!’ - ‘Wees nou stil!’ - ‘Magge wij ook d'r bij sijn, meneer?’ - ‘Ga u maar eerst binnen.’ In de kamer klonken angstkreten, zenuwachtig-schor kindergepraat toen de deur openging. ‘O pa.... heb-u gehoord!’ - ‘O màmma.... daar is-die.’ - ‘Nou niet bang zijn.’ - ‘Boe-oe! Boe-oe! Boe-oe!’ - ‘Nou motte jullie zinge. Anders wordt-ie boos’.... In de benepen stilte, met 't zacht proesten van Frits, die 't benauwd kreeg - klonken de helle, kortademige kinderstemmetjes.... ‘Sinterklàààs goed heilig man...,
‘Trek je beste tabberd an....
‘Boe-oe! Boe-oe!’ Plots waren ze weer stil, tapte de barbier 'n mop. ‘Sienterklaas, Ka - die vroeg of-ie je niet ies liet schere.’ - ‘Hèhèhè-èèè!’ - ‘Zinge jullie nou.’ - ‘Sinterkla-áà-ààs goed heilig’.... Frits stommelde harder tegen de deur en ik, met een rauwe grafstem, die me kriebeling in de keel gaf, vroeg: ‘Woont hier Kaatje Casperr en is hier die Netje Doedelaarrr?’ ‘Kom u maar herein, mijneer Sientereklaas!’ - riep Doedelaar. Statig stapte 'k binnen in 't laken met den steek en 't brandend endje kaars. Georgine lachte schaterend. Netje vloog schuw naar haar moeder en Ka met bevende lipjes plonste in-eens het roodbolle kopje in Georgine's schoot. ‘Jullie motte niet bang zijn,’ bromde 'k rauw: ‘ik zal jullie geen kwaad doen’ - even moest 'k ophouden, heet-proestend achter het vurig mombakkus. ‘Kom maar Ka, Sinterklaas is 'n goeie man!’ ‘Sienterklaas ies geen boeman,’ zei de barbier. Frits stond naast me, hield de pakkies vast. Doedelaar achter de tafel, nam Netje bij 'n hand. ‘Wié is hier Kaatje,’ bromde ik. ‘Dát ies Kaatje, Sientereklaas.’ ‘Ben jij altijd gehoorzaam Kaatje?’ ‘Ja Sintereklaas.’ ‘En pas je goed op op school?’ ‘Ja-a-a.’ De prachtige oogen, vol angst-opgewondenheid keken naar de gaten van het mom. De lipjes beefden. Ze wiebelde zóo van angst dat Sinterklaas in z'n beste Duitsch waarschuwde: ‘Gib acht Georgine dass sie nicht in ihre hosen piest.’ ‘Das ist Deutsch von liek-mein-vestje!’, schaterde Georgine. ‘Mamma! Mamma! Lach u Sintereklaas nou niet uit,’ smeekhuilde Ka. ‘Tel eens van een tot tien, Ka,’ sprak Sinterklaas weer. ‘Een, twee, drie, vier, vijf, zes, zeven, acht, negen, tien,’ roffelde ze. De blauwe oogen lichtten in de frissche roodheid van het snuitje. ‘Goed zoo.’ | |
[pagina 209]
| |
‘Sienterklaas uw mag uw baard wel ies late poenten,’ lachte de barbier, mond met bruine stompjes wijdopen in lachlol. ‘Wat kost 'n abonnement?’ bromde ik. ‘Een goelden.’ ‘.... Als je je vrouw 's nachts niet meer zoo afsnauwt, als ze kiespijn heeft, zal 'k me is bij je laten knippen en scheren.’ ‘Hèhèhè-è! Hèhèhè-èèè! Nou het Sinterklaas je is leelijk te pakke.... Nètjes gesegd meneer!’, zei zij tevreden. ‘En durf je alléen in 't donker op de plee zitten?’ vroeg ik weer met 'n grafstem, die me an 't hoesten bracht. ‘Ja mijneer.... Ja Sintereklaas!’ ‘O nou jokkie, Ka.... Maggie jokke an Sintereklaas?’ ‘Nou-ou’.... ‘O jokt ze?’ ‘Néé-néé-nee Sintereklaas,’ zei 't angststemmetje. ‘En hou je van je mamma?’ vervolgde ik vlug, bang voor een huilpartij. ‘Ja Sintereklaas.’ ‘En knijp-je Netje niet in bed?’ ‘Nee Sinterekla-aa-as.’ ‘O Sintereklaas - nou jokt ze - ze het me gistere avond in me bille geknepe.’ ‘Niewaar Sintereklaas.... ze trapte mijn omda'k niet opzij wou schuive’.... ‘Nou Sintereklaas.... zij trekt ook al 't dek af.’ Georgine proestte 't weer uit. ‘Mamma, màmma, lach u nou niet.... Anders wordt-ie boos!’ ‘En - juffrouw, hoe maakt Netje 't?’ ‘'k Krijg 't zoo wàrrem,’ klaagde Frits hardop. ‘Da's nieks,’ lachte de barbier: ‘'n nieker die moet schweten, niewaar Sientereklaas?’ ‘Netje is 'n heel soet kind,’ zei juffrouw Doedelaar - ‘máár Sinterklaas ze loopt d'r kouse soo stuk - tellekes kan 'k se stoppe.... en se is soo koppig Sintereklaas.... dat het se van me man, Sintereklaas.... die kan ùren lang koppe Sintereklaas.... en.’ ‘.... En zij snoept zoo van die suiker Sienterklaas,’ viel Doedelaar haar in de rede:.... ‘dat heeft zij van mijn vrouw..... die al haar tande kwijtraakt door die zoetigheid die zij sliekt Sienter-klaas! Hahaha!.... Heb iek jou te pakke ouwe?’.... ‘Enne is zij anders zoet,’ rauwde ik, hoestend, moeilijk van fantasie achter 't gloeiend masker. ‘.... Ja, Sinterklaas.... 't is 'n heele knappe meid.’ ‘Enne, Ka, zal je voortaan goed je voeten vegen als je binnekomt?’ ‘Ja-a-a, Sintereklaas.’ ‘Enne, mamma vertel u is of u óok zoet ben.’ ‘O zoo zoet, Sinterklaassie,’ schaterlachte Georgine. ‘'k Krijg 't zoo vreeselijk wàrrem,’ klaagde de barbiersjongen | |
[pagina 210]
| |
nog eens, die met z'n eene hand 't omgeslagen gordijn vasthield dat begon te zakken. Even zweeg 'k, òp, warm, lachend, met het bizar gevoel dat ze nu geen van allen konden zien dat ik lachte. En achter het mom gebeurde nu plotseling in wilden overgang van stemming, dat dàt bizar gevoel me in eens strak-ernstig dee worden, dat ik door de oogspleten van het masker met eene opbrandende triestigheid keek, triestig bij het gul-ronde lachen van Georgine, die mijn snor zoo mal vond, 'r wel puntjes an wou draaien met cosmétique, triestig bij het oogenlichten van Kaatje en Netje, triestig bij het genoegelijk-bête lachen van den barbier. Ik voelde de ouwe triestigheid aangroeien als eene kwijnende, dolende pijn, nu ik de kamer zag met al die vròolijke menschen, de kamer als eene kleine warm-roode doos in grauw-mistige wereldverlatenheid. Er gleed een verwijt in mij op, dat ik hier stond als een dom individu in dàt laken, achter dat mom, onder dien papieren steek. Maar het kaarsvet liep langs den steek over mijn voorhoofd. Dol schaterden de grooten het uit, om Frits, die met een viezen zakdoek z'n zwart-beloopen voorhoofd afveegde. En met hevige inspanning deed ik weer moeite om den vroolijken toon te vatten. ‘Da's voor Kaatje.... Knech-ie geef dat is an Kaatje,... en dat mag ze niet kapot maken.... anders breng 'k nooit meer wat!’ Ka pakte de doos aan, lichtte het deksel op, danste uitgelatenopgewonden, werd weer zenuwachtig-stil, kijkend naar Frits, die 'n endje sigaar door de mondopening van zijn masker stak. Netje dee háar doos open, wiegde de pop in de armen. Dan kreeg Ka nog 'n verfdoos, Netje 'n serviesje, élk nog 'n dikke sinterklaaskoek. ‘En dat geeft Sinterklaas aan Georgine, omdat ze zoo goed voor Oome Alf is....’ ‘Hè, Alf wat 'n onzin! Wat 'n zonde van 't geld.’ ‘En of ze die boterletter met oome Alf en Kaatje wil opeten.... En of ze die pop an Toosie wil zenden.... Want Sinterklaas is goed voor al de kindertjes’.... Met het doosje in de handen, vloog Georgine op Sinterklaas toe, schoof 'n tip van z'n mombakkes weg, zoende 'm op z'n oor. ‘....Dankie dúizendmaal!’ ‘.... O mamma! mamma!.... Als die u meeneemt....’ ‘Nee snoet, niet huilen.’ ‘En dá's 'n boterletter voor juffrouw Doedelaar.... en daar mag ze 'n stukkie van an d'r man geven als die zóét is.... en als die zorgt dat die beroerde bovenbuurman z'n honden bijtijds uitlaat.’ ‘Hèhéhè-èèè!.... Hèhèhè-èèè!’ 't Kaarsvet begon zoo sterk te druipen, dat ik het akeligbenauwd kreeg. Mijn oogen brandden tegen de randen van 't masker, haren van den snor kleefden op mijn lippen. Frits, die nu z'n handen vrij had, had voor de mop 't endje sigaar opgestoken kreeg zóo'n hoestbui dat-ie naar de keuken moest om water te drinken. | |
[pagina 211]
| |
Het was afgeloopen. Met een paar schreeuwen verdween Sinterklaas naar de schoorsteen-zij, droogde z'n gezicht af. Toen weer in de kamer en de opgewonden verhalen van Ka - hoe Sinterklaas 'r uitzag - wattie gezegd had - enne datte mamma zoo gelache had - enne dat zij 'n pop had gekrege enne 'n doossie met stukkies verref om te verreve - enne 'n koek - enne datte ze niks bang was geweest - enne dat die neger 'n endje sigaar had gerookt - enne dattie zoo gehoest had - enne dat Sintereklaas 't volgend jaar werom zou komme - as ze zoet was - enne d'r voete goed veegde enne niemeer met d'r vingers at enne dat Netje geklikt had datte ze d'r geknepe had - enne datte mamma Sinterklaas 'n zoen had gegeve - enne datte ze toen zoo bang was geweest dattie mamma mee zou neme.... Ze zat op m'n schoot, met oogen van teerblauw leven, vertellend met opgewonden vlaagjes, verward in de velerlei herinnering, soms doorslaand met gebeweeg van de vingertjes om m'n das - dan weer droomerig soezend, star kijkend in het lampelicht, droomend over die enorme dingen. En alle triestigheid van straks nevelde weg in 't goudblank geluk dier kinderoogen.
Na al die kinderpret waren we dòod-op. Het was dik over tweeën. In de alkoof kleedde Georgine zich uit, praatte na over de opgewondenheid van Kaatje. ‘Wat 'n zonde om zooveel geld voor Netje uit te geven,’ meende ze. ‘Zàchies wat. - Ze kunnen hóoren,’ waarschuwde ik. ‘Ze zijn al láng naar bed.’ Hangelend in den luierstoel, m'n beenen op tafel, keek ik naar de photografie van een slangenbezweerster boven het kastje. 't Was een mooi jong meisje in vleeschtricot, slank van bouw, met naakte schouders en armen. Een dikke zwart gevlekte slang was om 't keurs gewrongen - een ander kronkelde om de naakte schouders - de derde hield ze bij den kop van zich af. Bizar van contrast was 't slank meisjeslichaam met 't fijn melankoliek kopje en de logge, vette slangen. Bij den linkervoet stond met dikke halen geschreven A mon amie Georgine. ‘Schei nou uit met rooke,’ zei Georgine in de alkoof. ‘Kom je? Ik lég al.’ ‘Ja-a.’ ‘Is de deur op slot.’ ‘Jà.’ ‘Pak me kouse an, Alf.’ Slaperig lei ik de kousen, gerold in de kousebanden, op den stoel met 't hoopje rokken, gespte m'n broek los, kijkend naar 't portret, naar 't fijnstrak gezichtje boven de slangkronkelingen.... A monamie Georgine. ‘Leg me haarspelde effen op de waschtafel....’ Op 't oude plekje kwamen ze te liggen. En wéer keek ik naar | |
[pagina 212]
| |
't portret - 'k weet niet wáarom -, waarom kijk je minutenlang naar 'n koperglimmende schel, naar 'n pluisje -, 'n niets?.... A monamie Georgine.... ‘Je heb je horloge niet opgehange....’ ‘Jawel,’ zei ik, suffig. ‘Niet waar!.... Wat schéelt jou toch?’ ‘Mij? Niks. 'k Heb slàap.’ 'k Lei het eindje sigaar op den schoorsteen, kwam nòg eens voorbij 't portret.... 't melankolieke kopje.... de slangen.... de kleine handjes met de armbanden.... de dikke, scherpe pen-krashaaltjes.... A monamie Georgine.... draaide de lamp af. ‘Schuif 'n beetje om, dikkert... Pas op voor me kouwe voete.... Hè, wat lekker-warm!.... Wat hèb jij.... Is 'r iets?.... Kom je niet op me arm legge?.... Hóór je me niet?’.... Ze hield het hoofd in het kussen, weerde me korzelig af. ‘Wat is dat nou, Mol?.... Doe toch niet zoo kinderachtig.... Leg je te huìle?.... Gòd, wat scheelt 'r an?’ ‘.... La-me los, mìspunt!’ ‘Wat heb jij?’ vroeg ik verbluft. ‘Ga maar weg!..,. Als je maar wéét, dat 't uit is tusschen ons, hóor.... Als je maar nièt denkt da'k krankzinnig ben, hóor!’.... ‘Ben je nou wakker of slaap je? Wat beteekenen je fratsen?.... Is de avond niet gezellig geweest?.... Waarom snik je zoo, malle Mol?’ ‘'t Is uit hoor!’ ‘Wat is uit?’ ‘'t Is uit tusschen ons, huichelaar!’ Ik, kregel om haar scheldwoorden: ‘Zeg eens, ben je haast kláar?’ ‘Gemeene hùichelaar!’ ‘Als je niet dadelijk zegt, wàt je heb - ga 'k 't bed uit!’, dreigde ik geweldig. ‘Dàt zou je wel wille hè?.... Dat zou je wel wille!.... Van me af zijn, hè?.... Ga d'r maar uit! Voor mij hoef je 'r niet in te blijve.... Ga maar weer kijke naar Lilly!’ ‘Lilly?.... Lilly?.... Wat wil je in Godsnaam van me?’ ‘.... Zoo'n hùichelaar.... zoo'n judas.... Eerst in de stoel 'n hallef uur.... en telkes weer naar d'r toe.... 'k Ben niet blind, hoor!’ In 't donker krijg ik in-eens de visie van het portret.... het kopje met de afhangende vlecht.... de naakte schouders.... de slangen.... de handjes.... de tricotbeenen.... A monamie Georgine.... ‘Hahaha!.... Màlle dikkert!’ lach ik. ‘La-me los.... La me met rust!’ ‘Meen je dat nou héusch, Mol?.... Wees toch verstandiger.... Ben je jaloersch op 'n portret?.... Kom nou?’ ‘Nee. 't Is uit! Lach maar met je válsche lach!’ ‘Toe wees niet zoo opgewonde.... Hoe kun je zoo dòm zijn?’ Ze snikt, antwoordt niet. Klaarwakker, met ingehouden pret, | |
[pagina 213]
| |
lig 'k naast haar. ‘Toe nou.... verneder jezelf zoo niet, gezellige snuit... Met je jaloezie!.... Hahaha!’ ‘En tòch ben je verliefd op 'r! Eerst heb je op je gemak zitte kijke - terwijl 'k me broek uittrok - toen wéér is - toen je me kouse had angenome - toen heb ik je de haarspelde angegeve -heb je weer staan kijke met verliefde oogies - toen voor je de lamp uitdraaide. - Om me zoo met ópen oogen te bedriege!’.... ‘Schei toch uit!’ schaterde ik. ‘'k Rol uit 't bed van 't lachen!.... Wat 'n onnoozele idioot!.... Hoe hiet ze die juffrouw, waar 'k verliefd op ben?.... ‘Jij ben net zoo min te vertrouwe als andere!’.... huilt ze. ‘Nou-nou-nou! 't Is nou wélletjes.... Alles heeft z'n grenze!’.... ‘Met Lisy in de kleekamer in Den Haag heb je dadelijk staan coqueteere - 'k ben niet blind. Met zùlke kleine oogjes stond je naar d'r bloote arme te kijke. En die avond bij Guus en Dirk heb je onder tafel Trees - dat del - dat kreng van 'n meid -angestoote!’ ‘Hoe kóm je op de verzinsels!’.... ‘Hebbie niet van d'r vorrek 'n uitje gegete?’ ‘Nou ja! Ben ik dáármee ontrouw?’ ‘Als je op straat loopt, kijk je èlke vrouw an!’ ‘Da's niet waar!’ ‘Da's wèl waar!’ ‘Wor je nou verstandig of niet?’ ‘'k Voel wel da'k voor jou maar 'n capriecetje ben!’ ‘Georgine! Moet 'k nog langer je vièze verwijten hooren?’ ‘Lisy en Trees en nou zoo brutaal waar 'k bij ben naar Lilly kijke.... Die heeft mooiere schouders dan ik, hè!.... Die is mooier gebouwd, hè!’ ‘Ik zal de wijste zijn - goeien nacht.’ Driftig draai'k me om. Báh wat was dat stòm - 'n scène maken om 'n portret - en blijven doordrensen als 'n kind. - Bah! - Maar 'k was niet héélemaal gek. - Morgen zou ze zien, da'k geen kwajongen was. - 'n Heelen prettig begonnen avond bederven om niks, letterlijk om niks! Maar dan zakte m'n drift weer. Was 't juist geen bewijs dàt ze van me hield? - Was 't wel noodig geweest dat 'k zoo láng naar 't portret had gekeken? Nóodig, nóodig! Op zoo'n manier kwam je absurd ònder de pantoffel. O zoo! O zóo. Nou níét toegeven. Gaf je niet tèlkens toe, als zij begon te huilen bij ruzietjes. En wat 'n ignobele verwijten. Ik, nèt als ándere mannen. Bah! Daarmee schopte ze weer alles ondersteboven wat je in d'r opgebouwd had. 't Moest uit wezen met die kinderachtigheden. Was je 'n man of 'n kind? Beneden alles, benèden àlles was 't om 'n herrie te maken over 'n onzinnigheid. Zoo. Zóó. Nou eens zien. Wat dee ze? Ademde ze niet? Nee, ze ademde niet. Zeker lag ze te denken. Als ze nou verstandig was, zou ze d'r armen om me heen slaan; kan je begrijpen! Net iets voor haar! - Zou ze soms niet goed wezen? Ze was al is eens flauw | |
[pagina 214]
| |
gevallen? - Nee - ze begon weer te huilen ònder 't dek. Wat 'n ellèndig gehoor, 'n vróúw die huilt! Die goeie meid! Was 't niet héérlijk dat ze zoo van je hield? Hoe lam, 'n Sinterklaasavond die met ruzie eindigde - als je vrindelijker, verstandiger geweest was, zou 't niet gebeurd zijn. Omdraaien? D'r in je armen nemen? Wat 'n kinderachtigheid van twee menschen, die van elkaar houwen, om elkaar zóo te hinderen.... D'r maar afzoenen.... ‘Georgine.... Mol!’ Geen antwoord.... ‘Toe nou kind’.... Wat een stugheid!... Goeie God, wat hing 't leven aaneen van vieze kleinigheden. Was 'r dan plaats voor groots, als zoo telkenmale 'n prullige jammerlijkheid, die buiten je èígenlijk leven omging, je bloed ophitste naar je hoofd en je warm-levendig dee staan te midden van klein, schrijnend kamertjesdoen. Was het mooi dat je in 'n vrouw zag en vereerde, niet afhankelijk van diezelfde, stomme, armoedige nesterijen? Werd zoo niet tègen je wil in, je sterk iedealen-leven duf en muf, als het vreten van 'n mot in vergane pelzen?..!. ‘Kom nou, kindje.... Wat is dat naar om zulke disputen te hebben.... 'k Geef je mijn woord dat 'k an niets, an absoluut niets gedacht heb - toen 'k stond te kijken.... Hoe kun je zoo dom zijn?’ ‘Dat vervloekte portret!’ - stoof ze op: - ‘maar je zult 't niet méer doen, hoor!’ Ze sprong het bed uit. Haar bloote voeten smakten over 't zeil. ‘Wat ga je doen?’ ‘Dat zul je zien!’ De lucifer kraste. 't Lampglas klikte tegen 't koper, 't vlammetje pieterde in 't kousje. En bij het licht, met woedend-harde rukken, trok ze het portret stuk. ‘Daár, daár, daár!’ Triestig-verwonderd, lichtschuw, zag ik het aan - de vrouw -het hemd - de bloote armen - het afhangend haar - het licht vinnig-invretend op hals, schouders - de ruw-scheurende handen -de snippers op de tafel in de vuile koppen. Wat stonden we nog vèr van elkaar, vèr in ons denken, vèr in ons voelen. ‘Zoo!’, zei ze opgelucht. Ze blies in 't lampeglas, stapte weer in bed, kroop in de warme holte, waarin we gelegen hadden, 'k Lag op mijn rug, kijkend met open oogen in de volkomen duisternis der kamer. Zij aan 't praten, aan 't overtuigen met 'n begin van berouw. ‘.... O zoo.... Ik ben me daar gek geworde.... Jawel!.... Ik ben me daar gek geworde.... Zès maal naar 'n portret staan kijke.... Omdat zij zulleke mooie schouers heeft.... zulleke mooie beene.... Ik ken jullie... Jullie zijn net als de hondjes.... Dat begint met 'n portret.... Dat eindigt met bedriege.... O zoo.... Ja, ik ben me daar gek!.... 'k Heb oogen in me hoofd.... Zès maal staan kijke naar d'r beene, d'r arme.... Met dié zou je wel is wille, hè?.... Jawel!.... Nee, mannetje... Dan heb je 't glad mis.... Me kouse zoo maar neersmijte.... En z'n horloge vergete op te winde.... En me haarspelde | |
[pagina 215]
| |
anneme, zóó onverschillig!.... Jawel!.... Da's 't begin.... Niewaar?.... Eérst onverschillig.... Dan naar andere vrouwe kijke.... Natuurlijk.... Bij mij is 't nieuwtje 'r af.... Jawel.... Ik ben me daar gek geworde.... Jawel.... Jawel.... Nou, kan je geen antwoord geve?.... Hoor je me niet?.... O, - meneer is beléédigd!.... Jawel.... Ménéér is beléédigd.... Ménéér wil doen wattie wil.... En ik mag geen aanmerking make.... Nou!.... Blijf uit je humeur!.... Mot 'k me omkeere?.... 'k Ga zóo slape zònder j'n zoen te geve.... Toe nou, Alf.... Blijf-ie boos?.... Zòò?... Blijf jij boos?.... Nou dàt zulle we is zien, of jij boos blijft!.... Wil je je hoofd na me toedraaie.... Allée!.... Allée!.... Hoor je me niet?.... Wacht is ventje!.... Wacht jij is!’.... En dan zoende ze me met passie op m'n mond, beet me, kwam er gegiegel onder de dekens, waren we allebei èrg lief voor elkaar nu de vrede er weer was - en vijf minuten ná die huilpartij, na haar woede en mijn kregeligheid, stonden we allebei op, stak ik de lamp aan, waschte zij zich in de alkoof, spoelde ik me af bij de tafel, waar de snippers lagen, waar 'n afgerukte voet dreef op 't nat bakje van een kopje met koffiedik. Dan liep ik me af te drogen, keek naar de leege plek boven het kastje, had een vreemd, zonderling gevoel - gevoel van onvoldaan, triestig mensch met bevredigd lichaam. En in bed wéer, in het donker, terwijl haar rustige, warme ademhuifjes in mijn hals puften, keek ik in de verre, vèrre donkerte, die onze twee lichamen als een lijkwa omgaf. - ‘Hou je van me? - Hou je van me?’ - vroeg ze, kinderlijk, vóor ze voor goed slapen ging. ‘Ja. Zéker’ -, zei ik, mijn arm om haar lijfwarmte. Haar ademhuifjes bliezen warmer op mijn bloote borst en mijn oogen keken vol-open in 't donker, alsof ik nog was achter het masker van Sinterklaas. Zoo was de éérste ruzie. Ik heb dagen gehad, dat Georgine's ijverzucht mij drukte, hanteerde, dat 'k diep en met meerder smart voelde den jammer van burgermans-leed in klein-warme kamers, uren zelfs dat ik haar háátte. Het zijn de kleine dingen die bij tijden het leven tot een walg maken - het koppig zijn van eene vrouw, - het langdurig, gemelijk kibbelen met vlaagjes van drift, -het mokkend gezwijg, - het thuiskomen in een niet opgeruimde kamer, als de vrouw onwillig te bed ligt - óf als 't eten te dampen staat en ze niet eten wil, - het zijn de kleine dingen van vijandschap - mokken - boudeeren - die al de benauwenis van kleine kamerwanden, lamp, stoelen, tafel, kast, prentjes - heet naar de keel jagen, het hoofd doen branden van kleine kamertjessmart, wijl er zooveel schoons, goeds op de wereld is en al het schoone, het goede van den sterksten man vastgenepen ligt aan morrelende, ophitsende kamerkleinigheden. En dit vind ik van een zúlke droevige smart, van een zúlke smartelijke wanhoop dat ik over mijzelve in geen uitgesponnen details wil treden, - wat een nutteloos verwijt zou zijn aan de vrouw die ik liefheb èn een verontschuldiging voor de eigen kleine-kamertjes-gebreken. Er is geen ontloopen aan, geen ontkomen. Kamertjesleven heeft ons vast, houdt ons | |
[pagina 216]
| |
àllen gestrekt op een martelbank. Verleden, herinneringen zijn bedrog. Verleden is ons tot een samenstel van feiten geworden, dingen die zijn bijgebleven door meerder vreugdelijks of smartelijks. Maar het gewèldigst, benèpenst, dróevigst van datzelfde verleden, de kwelling van kleinigheden, de nooit ophoudende pijnlijke schrijning van kamertjesdingen - tèlkens opnieuw verdrongen, òvergolfd door àndere kamertjesdingen, tèlkens verstorend, prikkelend, telkens verstikkend-opdringend de kamerwanden, de zotte gevangenis - dàt zwaar-wegendst van het verleden vermoffelen we onder vreugdevolle of smartelijke ‘feiten’. Ook om dié reden háát ik beschrijvingen van leven, beschrijvingen die liegen en romantiek voor kamertjeswáarheid in de plaats stellen. Als ik thuiskom, te laat, de visch koud is geworden, huilt Georgine, die me had willen laten smúllen. Er is kamertjesruzie, drenzende, mokkende, ónvermijdelijke kamertjesruzie, mét de wanden van behang er-om-heen. Als ik haast heb en 't eten 'n half uur te laat op tafel komt, kijk ik zuur, zeult het onvriendelijk gezwijg tegen 't behangsel, de gordijnen. Als er vetvlekken zijn op mijn papieren, grolt 'r 'n drift in me op. Als ik bitter bij 'n vrind of in 't koffiehuis, kwelt me de ingehouden woede mijner vrouw. Zoo is er duizend en meer, alles kamertjespijn, - die 'n lief lezer glimlachen doet, kamertjespijn, die het bourgeois-publiek aan hetwelk literatuur door literatuur-joden versjaggerd is - in liefhumoristischen trant ingelepeld wordt, - kamertjespijn af hankelijk van 'n gesteven boord, van koud geworden aardappelen, van gebrek aan geld, van zorgen, van 'n geschonden stel porselein, van gemis aan tabak, van heele schoenen, van kindergeschreeuw, van burengepraat, van stoomende lampen, van wintervoeten, van aangebrand vleesch, van 'n omgestooten inktpot. Kamertjespijn en kamertjesdingen. Het groote-feit-looze leven gaat zwaar van kleine adders die de beste uren dooden met giftigen steek. Kamertjespijn is heen om ons állen, benauwend, kwalachtig, vies, droevig. Liefde, haat, woede, hartstocht wentelen rondom de aarde, worden beschreven, ontleed, komen niet toe aan kamertjespijn, aan 't kleine leed der kleine dingen, aan 't groote leed der kleine menschen, aan de smarten, zorgen, ellenden van kámertjesmenschen. En zoo ik mijzelf bij schrijven dezer kleine gedachten, terugdwing naar de herinnering van veel kamertjespijn, van veel stroeve uren, voel ik dat vele daarvan mij hinderlijker, moeilijker, levenslust-versmórender waren, dan wat anderen in mijn leven feiten zullen noemen. De jaloezie-scenes van Georgine - als 'k een vrouw had aangekeken - of 'n brief van een vrouw had gekregen - en 't zeurig, hatelijk, loomhangend drensen in de kleine kamer, met de lamp bij onze hoofden, met het behang - vergorend in slappe bloemetjes - aan de wanden, met het schel-glimmen der tafelschel, met de portretten op 't kastje, de vazen op den schoorsteen, het tafelkleed in rimpels - de zwakdreunende straatgeluiden, maar vóoral het drensen, het langzwijgend mokken, het | |
[pagina 217]
| |
opgehitst over elkander zitten, als vréemden - zijn mijn óngelúkkigste momenten geweest. En zoo anderen meenen te staan boven deze wàre dingen - bedotten zij zichzelf, líégen ze. Zoolang de huizen aansteunen tegen elkander in stadsluchten, kamertjes naast kamertjes, straten grauw van cement, en lompe keien heengrijzen en menschen samenhokken in verderfelijken gezelligheidszin - zal kamertjespijn er zijn, zullen sterken én zwakken haar ondergaan. En wie een beeld tracht te geven van eigen of anderer leven, die is altijd er náást. Want nóg eens, niet de feiten maken dit leven smartelijk, niet de ‘lotgevallen’ of ‘gebeurtenissen’ benauwen het zwáarst maar dè kamertjesdingen. De triestige wanhoop van een schrijnend kamerruzietje is gróóter dan een uiterlijk smartelijk ding. Géen biographie deugt. Bij alle fameuze kulmenschen der historie wàs het kamertjesleven, stonden vier wanden te grijnzen om het clownesk klein gedoe van-den-dag - en ik, dwalend in deze herinnering wéét dat evenmin iemand een beeld van mijn leven kan hebben, die niet tusschen elk gebeurtenisje réeksen van klamme kamertjesdingen ziet, voelt, weet. |
|