|
| |
V. Georgine.
Dagen na dit gesprek zat ik 's avonds laat bij Mast. Het lijkt wel zonderling, deze saâmkoppeling van koffiehuis- én gesprekken-herinneringen, maar die tijd hing samen aaneen van schrijven, werken, koffiehuis in-en-uit en loome gesprekken. Is er iets ánders in 't leven van jonge mannen die zonder familie, rondgaan in de verveling van stoffige steden. Niemand van de vrienden, zelfs Scherp niet, had ik in dagen gezien. 'n Obscure bui, zooals Dirk 't noemde.
Tien minuten voor één stoof Karel binnen. Eerst wat vragen an 'n kelner, toen recht op me af. - ‘Zit jij hier? Waar heb je al dien tijd gezeten? Zóó, heb je gesoupeerd! 't Zit 'r an! Drink gauw uit. We zijn àllemaal in De Slok.’ - ‘Wie allemaal?’, vroeg ik. - ‘Guus, Dirk, Duif, Piet, Moos, 'n heele bende.’ - ‘Nee, ik kom strakkies wel bij Dirk. Nóu nog naar De Slok!’ - ‘D'r is óók iemand die jou wou spreken,’ zei hij geheimzinnig-glimlachend. - ‘Wie?’ - ‘Dat zal je wel zien.’ - ‘Nee, ik kom strakkies bij Dirk.’ - ‘Ga nou mee; d'r is heusch iemand,’ herhaalde hij. - ‘Wie dan?’ - ‘'n Dame.’ - ‘Nee, ik vlieg 'r niet in!’ - ‘Zij is 'r.’
In al dien tijd had ik niet aan háár gedacht. Waarom ook? Maar ik wist in ééns wie hij bedoelde. - ‘Is zij 'r? Wat kan
| |
| |
mij dat schelen?’ zei ik onverschillig. - ‘Drink nou uit. Anders zijn ze weg!’ - ‘Laat me maar rustig zitten. Ik ben niet op 'r gesteld.’ - ‘Wees niet zoo lomp. Ze heeft me gezegd dat ze 't vergeten had. Ze heeft er zoo'n spijt van.’ - ‘Doet me plezier. Ze kunnen me maar eens voor de gek houen.’ - ‘Zeven, acht keer,’ hield Karel aan, ‘heeft ze naar de deur gekeken om te zien of je niet kwam.’ - ‘Wel, wel, wat een eer voor me!’ - ‘Ze heeft me gezonden om te zien, of je soms bij Mast zat.’ - ‘Ga dan maar terug en breng 'r m'n komplimenten.’ - ‘Hé, wat doe je kinderachtig!’ - ‘Denk je dat ik me interesseer voor die juffrouw? 'k Ben haar kwajongen niet.’ - ‘Zij laat jóú toch vragen! Ze heeft 'r toch spijt van!’ - ‘Zanik maar niet verder. Mijn nee is mijn nee,’ zei ik lusteloos. - ‘Laf!’ protesteerde Karel, schouderschokkend. - ‘Zeg-je an Dirk dat 'k vanavond kom?’ - ‘Ja. Ja. Ja. Je ben kinderachtig hoor!’
Dat was netjes afgepoeierd. Dié zou tenminste weten dat ik geen afspraakjes maakte als 'n jòngen. En zoo mal, om binnen te komen in De Slok als ieder 'r uitging en in 't volle licht bedremmelde wissewasjes te zeggen, - met Duif die toe zat te kijken en al de komedianten, die je kenden. Nou kon Karel net terug zijn. Dat was 'n ràke beleediging. Als ze 't maar voelde. Tegen lompheid kon je alleen grofheid stellen. - ‘Een-uur-hee-ee-ee-re!’ - Daar had je de portier al. Opstappen. Wat nou? Langzaam opwandelen naar Dirk of even wachten? Als je wachtte liep je 't heele gezelschap tegen 't lijf, had je tóch wat je niet wou. Ja, maar wòù je 't niet? 't Was toch zoo verschrikkelijk niet geweest. Als ze 't heusch vergeten had? Vergeten? Dát kwam juist niet te pas! Dàt was wel 't bewijs, dat ze 'r niks om maalde. Dan maar doorloopen. Als je 't dee was de kennismaking voor goed uit. Wat 'n zwaar-op-de-hand geredeneer over 'n kleinigheid. Als ze niks om je maalde, had ze toch niet zes, zevenmaal naar de deur gekeken? Je moest de eer an jezelf houden. Maar je kon slim zijn. Als je langzaam liep in de Utrechtschestraat, alsof je in niks erg had, moesten ze je inhalen. Dan beleefd groeten, praten met Guus en Duif, geen notitie van haar nemen, om 't 'r nog méer te laten voelen. Zoo, nou nòg langzamer. Even schuilen in de donkere portiek van 'n manufactuurwinkel. Waar bleven ze nou? De Slok werd toch ook om één uur gesloten. Waren ze daar? Nee, dat waren ze niet. Daar hàd je ze. Je hoorde de stem van Duif. Nou zachies doorloopen an den anderen kant. Nog langzamer. Nou stonden ze weer stil op 'n hoop. Zeker goeien avond zeggen an die of die, die heenging. Misschien was zij al weg. Nou haalden ze je in. Wat schreeuwde die Duif weer ongemanierd. Daar had je 't. Je hoorde Guus vragen of Spier daar niet liep. ‘Loopt-ie daar niet?’ - ‘Ja da's z'n loop!’ - ‘Spier!’ - ‘Alfredje!’ - Ik verwonderd. - ‘Hé, zijn jullie daar? Waar kommen jullie vandaan?’ - ‘Uit De Slok. Waarom ben je niet met Karel meegekommen?’ -
| |
| |
‘Ik had iemand bij me.’ - ‘Waar heb je gister en eergister gezeten?’ - ‘Gewerkt,’ - Pratend liep ik op met Duif en Guus. Vlak achter me hoorde ik háár met Dirk en Karel. Nou geen notitie van 'r nemen - erg hard spreken met Guus, voorál lachen. Als je vroolijk was, hinderde je nog meer.
‘Alfred! Hallo! Zeg kun je ons geen goeien avond zeggen?’, schreeuwt Karel. Net iets van hem, - ‘Bonsoir! Bonsoir!.... Goeien avond juffrouw,’ zeg ik koeltjes.
‘Dag meneer.’
‘Waar heb jij gezeten?’.... - Daar had je het àlweer. Dat was driémaal.
En dan liep je ineens alleen met haar. Ze deeën 't er om.
‘Wat 'n lekker weer’.... zegt zij mallig-verlegen.
‘Ja. Zoo zacht in de lucht’.... zeg ik, onrustig.
‘Wat loopen 'r nog 'n mènse’....
‘Ja. 't Is hier altijd zoo druk’....
Afgeloopen. 't Gesprek stokt. Duif en Guus lachen akelig hard-op.
‘U moet me niet kwalijk nemen’....
‘O nee. Da's niks. Ik denk 'r niet meer an.’....
‘Ik had me - verslapen’....
‘Verslapen?’....
‘Ja, ik slaap altijd na 't eten.’
Nou jokt ze. 't Klopt niet met wat Karel gezegd heeft.
‘Was-u niet èrg kwaad?’
‘Nou dat ging nog al,’ glimlach ik. - ‘'t Spijt me heusch.’ - ‘Mag ik u zoover een arm geven?’ - ‘Asjeblief.’ - Weer stokt 't gesprek. Haar gehandschoende hand rust op mijn arm. Toch gezèllig als je met 'n vrouw loopt. - ‘Ben u in De Slok geweest?’, vraag ik, soezelig. - ‘We komen 'r net vandaan.’ - ‘Woon u ver hier vandaan?’ - ‘In de Albert Cuyp.’ - ‘Bij familie?’ - ‘Nee bij juffrouw Bok.’ - ‘Was dat die juffrouw van laatst?’ - ‘Ja’ - ‘Hé! Daar is nog 'n slager open.’ - ‘Da's altijd.’ - ‘O, is dat altijd? Nog nooit opgemerkt.’ - ‘Ja, die is nog om twee uur open.’ - ‘Zou die zoo laat nog klanten krijgen? - ‘Dat denk ik wel.’ - ‘Da's ook geen leven voor zulleke mense.’ - ‘Nee, daar zou ik nou niet tegen kennen.’ -
‘Ja, de bakkers die nebben ook geen prettig leven.’ - ‘Nee, allesbehalve.’....
Krankzinnig zijn zulke gesprekken, waarbij je aan andere dingen denkt; ik over de hand op m'n arm, over het zachtzinniggoede dat over je komt als je 'n vrouw naast je voelt -, zij over weet-ik-wat. Gelukkig komt Karel naar ons toe.
‘Jongens, we gaan niet naar Dirk. Guus heeft 'n idee. D'r mot zoo'n gemééne societeit in de Pijp zijn. Gaan jullie mee 'n kijkie nemen?’ - ‘Nee, dat wordt mij te laat.’ - ‘Kom juffrouw.’ - ‘Nee, ik heb de huissleutel niet.’ - ‘Dan gaan we 'm effen halen.’ - ‘Nee, 't wordt zoo laat!’ - ‘Toe nou. Als ik 't vraag?’ - ‘Nou dan 'n uurtje. Maar dan eerst langs de Albert Cuyp.’ -
| |
| |
‘Waar zit Georgine?’ roept Duif. - ‘Die loopt achter met Alfred!’ - ‘Kom nou, niet achterblijven jullie twee? Geen gehoer hoor!’ - ‘Kalmpjes wat, Duif. Niet zulke aardigheden,’ zeg ik gepiqueerd. - ‘Ben je weer op je teentjes getrapt? Pas maar op voor'm Sjorsjien. Al die mense met gladde smoele zijn stiekemerds.’ - Georgine laat mijn arm los, gaat inloopen tusschen Guus en Duif. Ze snappen en lachen. Ze heeft 'n mooien prettigen, jongen lach.
‘Dag Alf,’ zegt Scherp, die opeens naast me komt. - ‘Hé, waar liep jij?’ - ‘Vlak achter je.’ - ‘'k Had je niet gezien.’ - ‘Nee, je leek wèl in druk gesprek. D'r is groot nieuws.’ - ‘Wat dan?’ - ‘'k Ben weggeloopen!’ - ‘Kom nou!’ - ‘Op mijn woord.’ - ‘Wanneer?’ vraag ik danig verbaasd. - ‘Gister.’ - ‘Waarom ben je dan niet bij me geweest?’ - ‘Gister heb ik tweemaal, vandaag driemaal gebeld. Je dee niet open.’ - ‘Ik maak principieel nooit open als 'r gebeld wordt. Je had tegen de ruit moeten tikken.’ - ‘Dat wist ik niet.’ ‘Waar heb je van nacht dan geslapen?’ - ‘In het Toevluchtsoord. 'k Moet zuinig zijn.’ - ‘Maar wàt is 'r dan gebeurd?’ - ‘Dat kan ik je niet in een paar woorden zeggen. Hij heeft me den huissleutel afgenomen! Dat moest 'r nog bijkomen. D'r was 'n ruzie! 'n ruzie! 'k Zal je van nacht alles vertellen. 'k Moet bij je slapen.’ - ‘Uitstekend. We zullen loten kanapee of bed.’ - ‘'k Zal de kanapee wel nemen.’ - ‘Dekens zijn 'r genoeg. Maar lakens. Enfin, we zullen zien.’ - ‘Zeg 'r niks van an de anderen, hoor je? Die hebben 'r niks mee noodig.’
We zijn in de Albert Cuyp. Beneden een tapperij. Boven wonen drie gezinnen. Georgine belt an. ‘Ben u daar juffrouw Bok?’ - ‘Nee. Ik ben 't. M'n vrouw is naar bed,’ roept een mansstem. ‘Wil u me de huissleutel is geven, meneer Bok. D'r is iemand jarig - of, wacht, nee - Ik kom zelf effen boven.’ - Ik wacht voor de straatdeur. Er slaan wat deuren, dan is ze er weer.
‘'t Spijt me toch dat 'k me heb laten overhalen,’ zegt ze bedrukt.
‘Waarom? Hindert u iets?’
‘Ik doe 't nóoit zóo laat.’
‘Voor 'n énkelen keer!’ verontschuldig ik.
‘'t Is al half twee. Als ik om drie uur thuiskom, maak ik het kind wakker. Ze lag zoo lekker, die dot.’
‘Wélk kind?’, vraag ik -, zelf wat bedrukt.
‘Kaatje, m'n oudste.’
‘Hèb u dan kinderen?’ zeg ik weer.
‘Twéé. De oudste woont bij me. De jongste, Toos - da's ook zoo'n lekker dier - is bij menschen uitbesteed. Die 's drie jaar.’
‘Ben u dan héúsch getrouwd?’
‘Nee maar da's 'n vraag! Wist u dat niet? M'n man zit in 't buitenland.’
‘Ja zè hadden me zoo iets verteld. Maar de menschen kletsen zoo véel. Ik geloof nooit wat van ànderen.’
| |
| |
‘In Mei ga 'k naar 'm toe.’
‘Vèr hier vandaan?’, vraag ik met even schimmende leegheid -, leegheid van alleen-zijn-in-kamer.
‘Naar Amerika,’ zegt ze praatlustig.
‘In Mei? Da's nog 'n héele tijd. In acht maanden kan 'n bóel gebeuren,’ ik.
‘Wat loopen de anderen 'n end vooruit.’
‘Ja,’ praat ik. O, er is een heel-vreemde strooming in het gesprek, iets van lippen-intimiteit in het donker.
't Wordt toch wat kóél,’ vervolgt ze hard, in verwerende houding.
‘Altijd in den laten avond,’ zeg ik mat. En weer pogen we Ikander met tastende woorden te benaderen.
‘Heb-u familie hier in de stad?’ vraagt ze na een zwijgen.
‘Nee. 'n Enkele achternicht.... Is uw man làng weg?’
‘Drie jaar.’
‘Drie jaar?’
‘Ja.’
‘Heeft-ie zaken?’
‘Hij 's diamantslijper.’
‘Zoo. Ik vind dat 'n náár woord. Nù.’
‘Nóu verdient-ie goed geld. In Amerika is 't vak nog niet zoo aan lager wal. In Amsterdam is 't vet van de ketel.’
‘Is 't waar dat u in café-chantants zingt?’
‘Ja. D'r was 'n tijd dat m'n man geen cent verdiende. Toen ben ik voor hem en de kinderen weer an 't zingen gegaan.’
‘Wéer?’
‘'k Dee 't van mijn tiende jaar af. 'k Zong in de Vic toen 'k kennis aan 'm kreeg. Me vader en moeder hebben altijd gereisd.’
‘Vreemd, 'k heb uw naam nog nooit gehoord.’
‘Na mijn trouwen heb ik in Amsterdam niet meer gezongen. In de provincie kennen ze me goed. Volgende week zing ik in 't Casino in Den Haag.’
‘Is dat geen hondenbaantje?’ vraag ik.
‘Wel nee. Als je maar sùcces hebt. En - wat doe ù voor de kost?’
Gekke vraag. Wat doe ik eigenlijk voor de kost? Ja wat? In dezen zonderlingen tijd van amusementskunst, waarin je arbeid ongeveer gelijk staat met een boterbiesje voor literatuur slobbrende bourgeois-jofferen - doe ik feitelijk niets anders dan wat een hipje uit de ‘Nieuwe Pijp’.... doet: flodderen, nùtteloos morsen, literatuur-pietje uithangen. - Ik ben aan het zoeken, aan het ruien. Wat doe ik voor de kost? Wat? Héél komieke vraag. Eenigszins mal antwoord ik:
‘Ik schrijf zoo eens wat van tijd tot tijd.’
‘Wàtte?’
‘Dan is dit, dan is dat. 'k Ben an 'n boek bezig.’
‘'n Boek? Hoe gaat dat, 'n boek-schrijven?’
‘Ja - als je dàt kon zeggen,’ praat ik diepzinnig.
‘Zeker schrikkelijk moeilijk?’
| |
| |
‘Zoo-zoo. Lala. Ik ben maar 'n broekje.’
‘Ik had me 'n schrijver altijd ànders voorgesteld,’ zegt zij teleurgesteld.
‘Hoe dan?’
‘Zoo.... Zóo.... Zóo.... ik weet niet.... Zoo....’
‘Zoo heel ànders dan ik?’
‘Ja.’
‘Hahaha!’
‘Heb ik iets dòms gezegd?’
‘Wel nee.’
‘Anders zou u niet lachen. Weet u wàt 'n mooi boek is, 'n pràchtig boek, 'n boek waarbij je zit te huilen - da's De Blanke Slavin.’
‘Ken ik niet.’
‘Ken u dàt niet? Waarom lach u nou weer? De Blanke Slavin kent toch iedereen! Verzin u maar is. 't Speelt in Afrika. Dan heb ik gelezen de romans van Benno.’
‘Wie is Benno?’
‘Heb u die oòk niet gelezen? Benno schrijft als-ie niks te doen heeft. Z'n zusters hebben 'n schiettent.’
‘O,’ zeg ik. 't Is wel plezierig collega's in een schiettent te ontdekken. 'n Kluifje voor de Letteren-republiek van Janus ten Brink.
‘Als ik lees vergeet ik alles.’
‘Ik ook.’
‘Ik hou van piquante boeken.’
‘O, ja.’ glimlach ik. 'k Vind haar èrg gezellig.
‘Ken u Het Land van Zola?’
‘Ja, zeker.’
‘Dat heeft me eens 'n luitenant van de Cavalerie in Den Bosch geleend. Da's 'n bóek, hé?’
‘Ja, 't is wèl gemeen.’
‘'k Heb 't in éens uitgelezen, achter elkaar tot 's morgens vijf uur.’
‘Lees u veel?’
‘'k Heb zoo weinig tijd.... En wat lees ù nou?’
‘Van alles.’ Grappig literair gesprek.
‘Noem is wat op.’
‘Dat gaat niet zoo makkelijk. 'k Hou veel van verzen.’
‘Verzen? Ajazzus.’
‘Waarom ajazzus?’
‘Da's zoo sentimenteel!’
‘Sentimenteel?’
‘Ik ken 'n komiek, die is óok zoo gek. Die wil àltijd opzeggen. Nee, 'n man die van verzen houdt, vind ik verschrikkelijk.’
‘Heb-u wel eens móoie verzen gehoord, van Vondel bijvoorbeeld, van Kloos, van.... Als je bijvoorbeeld gòed hoort zeggen: ‘O Agrippijn gemijtert met drie kronen, die zittende als op’....
‘Schei nou àsjeblief uit! Jàssus! Wat vin ik dat àkelig voor 'n man, zoo dweepziek. 'n Man mot niet sentimenteel zijn.’
‘O.’
| |
| |
‘Maak u zelf óok van die weeë dingen?’
‘Soms. Slecht. En héél dun.’
‘Zie je, dat dàcht ik wel.’
‘Waarom?’
‘Nou - als u 'r niet kwaad om wordt - u ziet 'r zoo.... zoo... hoe zal ik 't zeggen? - zoo dwéepachtig uit.’
‘Dat ben ik ook,’ zeg ik lichtelijk-geïrriteerd.
‘Nou maar da's niks voor 'n man,’ meent ze, heel zeker.
‘Zoo.’
‘Nee niks. 'n Man mot 'n mán zijn.’
Ik hou m'n mond. Wat ze zegt klinkt komiek-bruut. Ik weet dat ik te hárd gewerkt heb, wat overgevoelig ben door vermoeidheid. Maar bij háár is het 't ander uiterst, 't alléénig leven in uiterlijkheid. Wij zwijgen, loopen eenigszins ráár, raar met die ouwe levens die niets van elkaar begrijpen. Ik zacht-denkend over haar grofheid. Zij vijandig tegenover hetgeen dat zij niet vat, dat te ònwerkelijk is, te afwijkend van de bloedlucht in 'n vleeschhouwerswinkel. Ik zou haar wel willen loslaten. In ééns krijg ik 't land. Net zoo lief liep ik met zatte Duif.
‘Ben u kwaad, omdat ik dat’.... begint zij weer.
‘....Welnee.’
‘Da's maar goed ook. Je mot elkaar de waarheid zeggen, nie-waar?’
Ze lacht. Door de bruine spikkeltjes der voile, zie ik het rond gezicht, zacht, zorgeloos. Ze is sterk geparfumeerd. Ik voel me óúd.
‘Waarom ben u zoo stil?’
‘Ik wor moe. 't Is zoo'n end.’
‘Guus! Gu-uus!’
‘Ja-a-a!’
‘Motten we nog vér?’
‘We zijn 'r al!’, roept Guus.
't Is 'n laag huis. Tusschen de ramen staat iets geschilderd. Dirk fluistert met 'n portier die rondkijkt of er geen politie in de buurt is. Dan gaan we binnen, door een nauwe gang in een langwerpig-lage kamer. Walm en warmte. Bij de dichtluikte ramen komen we om een lange tafel te zitten. Er zijn wat studenten, wat Duitschers; bij de piano drie vrouwen. Eén rookt 'n sigaret. Voor de piano drentelt een jongmensch, dandy-achtig in 't grijs. Z'n gezicht is gefaneerd, met een paar groote donkere melankolieke oogen.
Eerst zijn we allemaal stil. Guus heeft hooren zeggen dat 't zoo'n gemeene societeit is. We kijken rond. Duif begint natuurlijk 't eerst, voert het hoogste woord.
‘Wat is dat hier voor 'n taaie lol!’ zegt ze. - ‘Hou nou je smoel,’ zegt Guus: ‘Die grijze dáar draagt van die vreeselijk gemeene dingen voor.’ - ‘Hoe wéét je dat?’ vraagt Dirk. - ‘Dat hebben ze me verteld.’ - ‘Wie “ze”?’ - ‘Ze.’’ - ‘Ben je d'r soms meer geweest?’ - ‘Ikke, nee.’ - ‘Jij doet zoo raar in den laatsten tijd.’ - ‘Wàt doe ik raar?’ - ‘Nou, dat weet ik niet.’ - ‘Hou dan je kop dicht!’ snauwt Guus.
| |
| |
‘Maken jullie àlweer ruzie? Jessus wat benne jullie toch voor getrouwde mense!’ zegt Duif.
‘Hij is ook zóó 'n verdomde pestkop! Je mot begrijpen, Duif, da'k vannacht thúís most slapen,’ vertelt Guus: ‘Je begrijpt voor me broertjes en zussies staat 't zoo belabberd als ik élken nacht weg ben. Dat beviel meneer niet! Meneer heeft staan spionneeren vannacht voor onze huisdeur van eenen tot vieren. Meneer vertrouwt me niet!’ - ‘Maar je mot begrijpen, Duif, dat’.... valt Dirk haar in de rede.
‘Nou niet àllebei tegelijk. 'k Kan toch naar geen twéé luisteren!’ zegt Duif, gemoedelijk als een kantonrechter.
‘Tot vier uur heeft-ie gewacht. Jij ben vannacht niet thuis geweest, zegt-ie me vanmiddag met zóó'n smoel. Nou mot je weten, da'k al om twaalf uur in me bed lag met maagpijn’....
‘Wat wil je dan, Dirk? Jessus, wat ben jij toch 'n ongemakkelijke!’ oordeelt Duif.
‘Wat ik wil? Wat ik wil? Dat weet ik niet,’ zegt hij dof, met brandende oogen -, de goeie beste trouwe kerel.
Er komt stilte. Hij verschuift woest wrevelig z'n ijzeren bril. Waarschijnlijk voelt iedereen dat er gelogen wordt. Karel maakt er een grapje van.
‘Hebben jullie gehoord, menschen, dat Guus om twáálf uur in d'r bed heeft gelegen? Dat mot in de krant! Is er geen krantenman in de buurt? Wat mot jij ziek zijn geweest Guus!’
‘Maak nou geen geintjes,’ zegt Guus vinnig: ‘als ik zeg dat ik naar bed ben gegaan, dan is dat zoo. Ik lieg nooit.’
‘Nee zij liegt nooit,’ gromt Dirk.
‘Wat zeg je?’ vraagt ze verwoed.
‘Dat je nooit liegt.’
‘Als je nog langer ouwehoert, ga 'k er vandoor!’ dreigt ze.
‘Voor mijn part!’
‘Kom nou Dirk,’ zeg ik, meelijdend: ‘schei nou uit. 't Is zoo onpleizierig voor ons om jullie quaesties an te hooren.’
‘Goed’ - zegt-ie norsch; ‘maar dàt zeg ik jou, dat als je me.... als je me ooit verneukt.... ik je je hersens insla.’ In een driftigen ruk drinkt-ie z'n glas leeg.
‘Daar ben je laf genoeg voor,’ sart Guus.
‘Wat worde jullie tragisch,’ roept Duif: ‘Dirk, nou ben je precies Othello!’
‘Othello met 'n bril!’ lacht Karel.
Zes heete cognacgroccies worden besteld. Koffie voor Georgine. Ze zit naast me. Haar voile heeft ze teruggeslagen. Voor 't eerst zie ik vandichtbij haar werkelijk gezicht, dat wonderlijk veel kinderlijke trekken heeft.
‘Weet je waar die kelner op lijkt?’ zegt ze opeens. ‘Nee,’ - zegt Duif - ‘Guus doet die kelner jou an niemand denken?’ - ‘Ja.... an.... an.... 'n erg bekend gezicht.’ - ‘Op die graaf, vin je niet?’ - ‘Nou je't zegt ja. Precies de graaf.’ - ‘Wat 's dat voor 'n graaf?’, vraag ik. - ‘Ach, iemand die we graaf noemen.’ - ‘Zie je'm nog
| |
| |
wel is, Georgine?’ vraagt Guus. - ‘Laatst is-die nog in Arnhem achter geweest. Toen wou-die met alle geweld chèmpie geven.’ - ‘Was-die weer dronken?’ - ‘Natuurlijk.’ ‘Hahaha!’ - ‘Over wié hebben jullie 't toch?’ - ‘Over niemand. - ‘Ja, je heb van die gekke lui,’ vertelt Georgine; ‘ik herinner me nog 'n ouwe baron, 'n baron met 'n kale kop en grijze bakkebaardjes. Die werd verliefd op me, zeg! Dat had je moeten bijwonen! 't Was om je dood te lachen. Elken avond prachtige corbeilles en bouquetten, zeg! Eens zat 'r 'n diamanten ring in, 'n echte, hoòr. Van diamanten heb ik verstand. Dat begrijp je. Ik nam natuurlijk alles an. 't Is beter in de wijde wereld dan in 'n klein gaatje! Toen ben ik op 'n middag thuis, wordt 'r gebeld. Juffrouw Bok, roep ik: ik ben niet thuis. Maar ze had 'm al boven gelaten en daar stond-ie-me voor me in 'n herrie, in 'n vuile herrie. 'k Was zoowat net me bed uit. De waschkom stond nog op de tafel, en Kaatje liep in d'r nachtponnetje rond. Aàngenàam, àangenàam zegt-ie met zoo'n diepe buiging. Aangenaam - zeg ik, met 't friseerijzer in me handen. Juffrouw Bok stond achter als gek te kijken. Mag ik u voorstellen: Juffrouw Bok, zeg ik. Aàngenaam, aàngenaam, zei hij weer, is 't gepermitteerd u een visite te brengen? Meneer, zeg ik, 't komt wel wat ongelegen. Mag ik dan van avond terugkommen, zegt-ie. Goed, zeg ik, blij da'k 'm kwijt was. Maar verbeel je, zeg, daar wordt om negen uur gebeld, brengen ze zes dozijn oesters en twáálf flesschen chèmpie. Da's verkeerd bezorgd, zegt juffrouw Bok. Laten we ánnemen wat we krijgen zeg ik. Juffrouw Bok en ik beginnen an de oesters - zùlleke groote Zeeuwsche! -, maar daar wordt wèer gebeld. Draai gauw 't licht af, zeg ik. Toen had je ons moeten zien -, de oesters op tafel, de lamp op zoo'n pit en wij an 't giegelen. Zes, zeven, acht maal ging de bel. Toen ree-die weer weg, konden we verder eten.’
‘Wat hè-je met al die chémpie gedaan?’ vraagt Duif.
‘Nou, die heeft z'n weg gevonden,’ lacht Georgine.
Ik kijk Scherp an. Hij mij.
‘Ha-je mijn maar 'n flessie gezonden!’
‘Weet je nog wel van’..... begint Guus.
‘Dames en heeren.’
Het jongmensch bij de piano staat op, zegt dat-ie 'n paar voordrachten zal houden, Guus stoot Duif aan. Het wordt stil.
‘Eerst het Lied van Tingeling, dames en heeren!’
De hoofden buigen naar den spreker. Sigaren walmen in nevel. Het geluid snort, gerekt, drenzend woord voor woord. Na het eerste vieze, gore couplet, couplet dat denken doet aan dronkemansbral in een bordeel, kijken we elkaar verlegen aan, Scherp, Dirk, ik. Karel klapt in de handen, lacht met lange hoholachen. Guus houdt 't hoofd afgedraaid. Duif verwriemelt haar neus in een kapotten zakdoek. Georgine durf ik niet aankijken. Ik voel me afschuwelijk gegeneerd.
Bij de piano luistert de dikke, opgedirkte vrouw. De sigaret in de ringenvingers is tot haar knie gezakt. Ze volgt de woorden van
| |
| |
't zingend jongmensch met een breeden lebberglimlach op de witte pafkonen. De studenten glimlachen, rooken. Altijd met den wreed ingebeten trek om zijn mond, zet 't jonge mensch het tweede couplet in, sommige woorden uitsnauwend, dan weer lachend met een pruimenmond. Harder, gemeener, vuiler, drenst de liederlijkheid door de lage, warme kamer. 't Is 'n rotte nabootsing van den rotten Chat Noir, gewild-smerig, gezegd met fluweelen tong, uitgespogen met den lust, alleen óm den lust van het spuwen. Een varken dat in een mesthoop wroet is smakelijker beest dan een man die avond aan avond voor z'n brood ploetert in erotische dierlijkheden - bij applaus van ploerten.
‘Hohoho! Hahaha!’
‘Bravo! Bravo!’
De woede van dàt te hooren, sámen met de vrouwen - niet met dé vrouwen - met dé vrouw die naast me zit, wie de vuilheid, òmdat zij vrouw is, bitsender in 't gelaat, de oogen, den mond hagelen moet -, maakt me strak, strak van gevoel om oogen en neus.
‘Aannemen!’ roep ik scherp.
De kelner die zooveel-op-den-graaf lijkt wenkt dat ie niet komt midden in een voordracht.
‘Aannemen,’ herhaal ik nijdig.
De zanger kijkt me vernietigend aan. Die voelt zich ook artist. De Duitschers kijken om, de studenten, de vrouwen bij de piano.
‘Maak geen kweste waar de vrouwen bij zijn,’ zegt Scherp zacht, die nèt zoo de goorheid, 't vernederende van het luisteren naar dit bordeellied voelt.
Ik zie Duif giegelen - sluw-zachtjes, met 'n even opglinsteren der kleine oogen; Dirk zit met 'n doggengezicht. 't Derde couplet is begonnen, zwijnt er op los als de andere.
‘....Zouen.... we nou maar niet weggaan?’ - Georgine zegt 't. Méént ze 't? Ik weet 't niet. Ik voel het niet. Het doorflitst me dat ze 't niet zou gezegd hebben als ze met Guus en Duif alleen was geweest, dat ze wel zou willen lachen, onbedaarlijk lachen, als ze maar dúrfde, dúrfde voor ons, ons mannen, die stug kijken. En plots - méér geschiedt mij zulk een scherp wàkkerworden - terwijl de man zijn bordeellied eindigt, heb ik den nààkten kijk op het kringetje, op Duif, Guus, Karel, Dirk, Scherp, Georgine, mezelven. Zóó is het. We zijn een triestig verloopen zoodje bij elkaar. Die man heeft het recht ons te bevuilen, ons zijn drek in 't gezicht te smijten. Als je met een vrouw samen zoo'n ding heb aangehoord, is de vrouw erger dan je bijzit geweest, heeft er bestialiteit plaats gehad. Dat is geen verbeelding, geen verhitte gedachte. Je voelt het aan de laffe, bevende schuwheid waarmee je opkijkt, aan de gesprekloomheid als het laatste pianogepiengel opgehouden heeft. Wèl zitten we hier triestig en bevuild. O, als m'n eenvoudige moeder thuis, wier leven ingeschroefd ligt tusschen opstandige dienstboden en slagers die niet precies op de wicht zijn, als m'n eenvoudige moeder me hier zag zitten, 's nachts half drie in gezelschap van bijkants vreemden,
| |
| |
vrouwen en mannen, bij heete groccies, onder de zeer droeve beschaming van zulk een macraudlied.... Zònderlinge sentimentaliteit. Ik die wèinig aan moeder denk. Ik die niet hou van zoetlijke braafheid.
‘Aannemen!’ roep ik vinniger. Nu komt de kelner.
‘Wat krijg je?’ vraag ik ingehouden-woedend. - ‘Gaan we àl weg?’ zegt Duif. - ‘Wou jij die smeerlapperij nog langer aanhooren?’ - ‘Nou, nètjes is 't niet. Daar mot je hier ook niet voor kommen.’ - ‘Zoo'n vent verdient 'n pak rammel,’ zegt Dirk kwaadaardig: ‘zoo'n ploert. Als ik me voor Guus niet inhield.’ - Eigenlijk is Guus de schuld van alles.... Die heeft ons hierheen gehaald.’ - ‘Ja geef mijn nou maar de schuld. Alsof ik wist wat die zingen zou,’ zegt Guus edelveront waardigd.
‘Dames en Heeren, ik zal vervolgen met de Lellen....’
Geraasmakend staan we op, gaan heen. Buiten wachten een paar aapjes. De koetsiers zitten geschurkt in de portiers. Het motregent. - ‘Gaan we naar huis?’ - ‘Nee, nog niet naar huis! 't Is nog zoo vróeg!’ - ‘Laten we nog 'n afzakkertje nemen.’ - ‘Waar. D'r is niks meer open.’ - ‘Jawel. De Mijtelaar. Da's vlak bij.’ - ‘Wil u niet liever naar huis?’, vraag ik. - ‘Nee,’ zegt ze - ‘nou we tòch eenmaal uit zijn.’ En weer loopen we gearmd, zwijgend, verlegen.
‘Walgelijk was dat. 't Spijt me dat u er bij was’ -, zeg ik.
‘Ja 't was verschrikkelijk.’
Ik houd haar parapluie vast. Dicht loopen we bij elkaar.
‘Heb u 'r iets tegen dat we jij en jou-en?’
‘Welnee. Zeg maar gerust Georgine.’
‘Ik heet Alfred.’
‘Ja - wat 'n smèerlap van 'n vent hè?’
‘Bah! Laten we 'r niet meer over spreken. - Zeg eens.... Georgine, reis je véel?’
‘'t Is nou juist de tijd in den zomer. Waarom dat zoo?’
‘Kommen 'r.... Kommen 'r dikkels van die lui achter.... in jullie kleekamers’....
‘In de kleekamers? Hoe kom je daàrop!’
‘....Ik bedoel.... Je sprak van 'n graaf die in Arnhem’....
‘O dié. Die heeft m'n vriendin en mij op chèmpie getracteerd na afloop.’
‘Wie is je vriendin?’
‘Lisy. Die dresseert duiven en kippen. 't Is 'n Duitsche.’
‘Làten jullie je zoo maar tracteeren?’
‘Daar doe je je directeur 'n pleizier mee.’
‘Dat wist ik niet.’
‘Je begrijpt dié hebben 'r persenten van.’
‘Wat vin ik dat beroerd!’
‘Watte? Wat?’
‘Dat je je laat tráctèèren!’
‘Je bent gek, zeg. Je doet 't voor je bróódje. Voor je brood doe je èrger ook.’
| |
| |
‘Erger? Erger?’
‘Ja, érger. Denk je dat de vrouwen die in de Warmoesstraat zingen van d'r gage leven?’
‘Nee dàt weet ik wel. Daar weet ik álles van. Alles. - Heb jij wel eens in de Warmoesstraat gezongen, bij Köhier of zoo?’
‘Nee, Goddank niet. Maar àls ik niet te eten had of mijn kinderen niet te eten hadden.... Dan dee ik àlles’....
‘Dat dee je niet!’
‘Dat dee ik wel. Jongen, 't is zoo hard als je kind van honger huilt.’
‘Is.... dat ooit voorgekomen?’
‘Eens. O, wat een tijd was dat. Voor Kaatje leende ik 'n boterham van juffrouw Bok, die 't zelf niet breed had. D'r man is korist. Ik zelf at een ouwbakken, verdroogde korst kaas. Die dag vergeet ik nóóit.’
‘Was toèn maar die baron met zijn oesters en champagne gekomen,’ zeg ik wreed-dom.
‘Is dat aardig?’, verwijt ze.
‘'k Wil héélemaal niet aardig wezen,’ hou ik stupide aan: ‘'k hoor je liever vertellen van honger en armoede, dan van.... Maar je màn dan?’
‘Die, die,’ zegt ze ruw: ‘die had geen werk. Later, uit Amerika, zònd-ie wel is wat, soms geregeld, soms ongeregeld. Nooit veel. Niet genoeg om van rond te komen met twee kinderen. Anders had ik al làng niet meer gezongen.’
‘En je zei straks’....
‘Ach jij! Wat ben jij alle-jezis zwaar op de hand. Je lijkt wel een ouwe man in je praten!’
‘Vin jij 't dan préttiger om met ploerten en leegkoppen te babbelen?’
‘Als ze maar lòllig zijn. Je mot geen blikke dominee willen zijn.’
‘Daar heb 'k weinig aanleg voor. Ik vin 't alleen maar beróerd dat je.... dat je.... Hóú je van je man?’
‘Van me man?’ zegt ze scherp: ‘Nee, niks. Niet zóóveel! Voor mijn part zie 'k 'm nooit terug.’
‘En je gaat naar Amerika?’
‘Ik bén 'r nog niet,’ praat ze luchtig.
‘Was-ie niet goed voor je?’
‘Jawel. Jawel.’
Ik houd m'n niond. Vreemd, 'n uur geleden, haatte ik haar, haatte ik haar met al de heftigheid van opstijgend bloed, vond ik 'r 'n ruwe, plompe vrouw. Nu verplaats ik mijn melankolie óm haar, zet haar in een centrum van triestigheid, waaraan ze misschien zelf vreemd is.
Zwijgend loopen we. Haar arm leunt zwaar op den mijne.
‘Wat 'n nàtte boel, hè?’ zegt ze verdrietig.
‘Ja, nàar weer.’
‘'k Heb nog wel me lage schoentjes an.’
‘Je heb toch geen natte voeten?’
‘Nou zoo'n beetje.’
| |
| |
‘We zullen wat anstappen.’
Het Sarphatipark ligt norsch, schaduwzwart. Lichtplassen krimpen over de keien.
‘Weet je wat toch wel gelukkig moet zijn?’ - zegt ze, na een poos.
‘Nou?’
‘Als je goed en wel in je kist legt.’
‘Hè, wat 'n inval!’
‘Soms heb ik 'n walg van 't leven.’
‘Kom, onzin.’
Maar nu is het er, is het leugenpantser éven gebroken, wiegt een zachte sympathie, de éérste, tusschen onze levens.
|
|
Auteursrecht onbekend