|
| |
XXXIV.
Het werden voor 't kind dagen, avonden, nachten van gestadige
bevreemding.
Tegen den laten namiddag kwam Kobus 'm uit de kleine woonkamer van
buurvrouw, waar-ie met 'n stompje potlood de witte randen van z'n prentenboeken
zat te bekrabbelen, en waar boosaardig Mientje 'm telkens as moeder buiten 'n
praatje maakte, de geniepigste dingen die ze maar kon bedenken, zei - tegen den
laten namiddag kwam Kobus 'm afhalen.
Dat gaf 'n uitbundig plezier, en hij schaamde zich 'r later voor,
dat-ie zich as de kleinste dreumes had aangesteld door z'n armen om Ko's nek
heen te slaan, en 'm warendig twee dikke zoenen van dankbaarheid te geven, maar
al terwijl-ie dat dee, voelde-ie dat 'r iets raars was, want de jonge
mijnwerker liep zonder hoed, zoo maar met z'n nakende knikker, 'n
knikker vol-glanzende zweetperreltjes, en bij de onstuimige kussen van 't
kereltje, dat God zij geprezen nog niks wist, werden z'n oogen nog rooier en
dikker, en toen 't mannetje-met-de-blauwe oogen, zooas de groote Koert 'm niet
meer zou noemen, 'm in 't voortuintje waarschuwde, dat-ie op 'n blad van de
rhabarberplant trapte, en vroeg of-ie huilde, of zoo'n groote man niet
in den hoek most worden gezet, omdat-ie zoo maar met dikke tranen door
't alle | |
| |
liederen van de wereld zingend Zonnelicht
stapte, stond-ie effen machteloos op z'n beenen te trillen.
't Stemmetje bij z'n afgewend oor wist van geen ophouen, moest de
schade van 't lange zwijgen bij 't brille-dierage, en 't angstig bedenken dat
ze 'm zeker an de tooverkol-buurvrouw met de tand-zerkjes en de
spinneweb-rimpeltjes hadden verkocht, inhalen.
Nog bij 't gaan langs 't hegje hagelden de gretige vraagjes uit 't
kindermondje, en als-ie geen antwoord kreeg, sloeg-ie zelf in de
avontuurlijkste verhalen - van wat hèm allemaal overkomen was - wat hij
bij 't middageten beleefde - door.
‘Leit groote broer nou nog in bed, Ko?’
‘Dat weet 'k niet’, praatte Kobus haperend: ‘ik
ben niet boven geweest....’
‘En moeder?’
‘Weet 'k niet,’ zei de jonge kerel, 'm 't
verstikkend-stil huisje indragend.
Boven op 'r bed, dat ze al dien tijd benejen beslapen had, en dat
overdag achter 'n paar gordijnen weggemoffeld werd, lee tante Toos doodelijk
uitgeput. Ko had 'r met geweld 'n slaapmiddel tusschen 'r lippen gewrongen, op
dezelfde manier als zij 't met de levertraan bij Koertje gedaan had, en omdat
ze telkens in 'r log gedoezel lee te kreunen, had-ie 'r voorhoofd met druipende
azijn-lappen belegd. De kamer rook zoo naar en zoo zuur as toen tante moeder 'r
rok in 'n blauw verfsoppie gekookt had.
‘Het ze pijn?’, vroeg 't kind ineens in den
fluistertoon, bang 'r wakker te maken. Nog nooit had-ie tante Toos in bed zien
liggen, en nou was 't net zoo schandalig as die morgen met moeder, die toen ook
vergeten had 'r schoenen uit te trekken.
‘Zachies, zachies’, maande Kobus, 'm in den
makkelijksten stoel neerzettend: ‘ze is schrikkelijk moe en het
hoofdpijn.... Nou zal ik 'n boterhammetje voor je klaarmaken, en dan breng ik
je zoetjes na bed.... Goeie?’ | |
| |
‘Dat ken toch niet....’
‘Dat ken’, sprak Ko moeilijk, en omdat-ie met z'n
hersens bij heel andere dingen was, en-ie beter met 't houweel dan met 'n
broodmes overweg kon, jaapte-ie zoo'n komieke boterham, dat de eene kant nog te
dik voor Reus Goliath en de andere te dun voor Kleinduimpje most wezen.
‘Waarom mot ik nóu al?’, vroeg 't ventje, 'r niet
in geloovend - buiten speelden de kleinste ukkepukken, en de middagploeg - de
geluiden van 't mijnwerkersdorp begon-ie best te kennen - was nog niet zoo lang
gelejen over den gruisweg getrokken: ‘jij kletst hoor! Kijk is hoe de zon
lekker schijnt.... Hùù!.... Hùù! Jij neemt mijn 'r
niet tusschen....’
Omdat-ie dicht op 't raam zat, trok-ie an 't koord van 't
neergelaten gordijn. De volle dag gutste binnen en de musschen gingen nog zoo
stoeiend te keer, of ze 'r in de eerste uren niet an dachten onder de dakpannen
te kruipen. Nou en as-diè 't verdraaiden....
‘Nee, vent’, zei Ko met iets tastend-onderworpens in z'n
stem: ‘'t gordijn mot neer blijven....’
En 't kind met stoel en al opnemend, verzette-ie 'm naar de
achterzij van de tafel.
‘Waarom?’
‘Daarom’, ontweek de groote neef, en z'n zwarte, eeltige
handen met de blauwe litteekenen van de steenkool - ‘die Küsse vom
Gebirge’ - doorjaapten opnieuw 't onder den vingerdruk verklittende
brood.
‘Daarom is geen rejen.... As je van de trappen keilt, dan ben
je gauw benéjen’, zei 't kereltje, dat zich niet voor de mal liet
houen, en nou fijntjes, in de bescherming der over-gekende kamervoorwerpen op
dreef begon te komen: ‘ik ga nog lang niet.... Jij mag niet eens brood
snijjen.... Jij mag niet an 't brood kommen.... As jouw moeder hoofdpijn het,
mot je op mijn moeder wachten....’
‘Jouw moeder het me gezeid’, praatte Ko door 'n nevel
| |
| |
heen - 't beeld van de jonge vrouw, die in 'r wanhoop op 't
mijn-emplacement zoo met 'r hoofd tegen 'n rail was geslagen, dat ze 'r naar 't
Ziekenhuis hadden motten vervoeren - dat doodswitte gezicht, met den wijd-open
gurgelenden mond en de wond bij de slaap, liet 'm niet los: ‘jouw lieve
moeder het gezeid, dat ik twee boterhammen voor jou most snijjen - met bruine
suiker 'r op - en as je die op heb, zallen we verder zien....’
‘Is ze uit?’
‘Ja....’
‘Met vader?’
‘Ja....’
‘Waar na toe?’
‘Na - na Amsterdam’, loog-ie zoo vreemd-heesch pratend,
en zoo zachies voor de eigen moeder, die in 'r slaap kreunde, of 'n ander, 'n
indringer, een die 'r niks mee noodig had, naast 'm stond te luistervinken.
‘Na Amsterdam?’, herhaalde de jongen, even op zijn beurt
oud-mannetje: ‘da's dan voor 't vuile zaakie van die smeerpijp van 'n
aannemer, die vader 'n elektrieke verklikker het laten anleggen.... Ik zou niet
graag willen krijgen wat hij zal krijgen, hè?.... Most moeder daarvoor
ineene d'r schoenen antrekken?.... En hadden ze niet eens tijd, om goeien dag
te zeggen?.... 't Is mooi hoor! Dat most ik is doen!.... Me niet eens na
benejen dragen, om me hier te laten eten.... Had dat zoo'n haast?.... De
floddermadam van hiernaast het me uit me bed wezen halen.... D'r corsetbaleinen
steken d'r ribbekast door.... Ik zee tegen 'r.... ‘- en nou
fantaseerde-ie 'r dapper op los -:’ da's me ook knappies stuk, daar
mag-ie wel is naald en draad bij nemen, want je priemt 'r mee in me oogen, maar
zij gaf me 'n bek van-heb-ik-jou-daar. Bemoei je met je eigen bemoeisel zee
ze.... ik zal zooveel stukkende baleinen an me boddie hebben as ik zelf
lust.... Toen zee ik: 't gaat mijn ook geen bliksem an - ik draag geen corset,
maar 't is 'n smerige inkijk voor je buren.... Toen gaf | |
| |
ze geen
asem meer.... Enne toen het ze de speen van me zuster in de turfmolm van d'r
poes laten vallen, enne zoo maar an d'r schort van 'n paar weken oud
afgekudderd, enne toen zee ik Magdaleentje: spuug uit, d'r zit akadeba an, maar
dat kind is zoo stom: die likt an alles, krom en scheef.... Toen heb ik aarpels
met 'n zwammetje en blomkool van 'r gehad, maar ze zee 't is nog te heet,
anders brand je je tong net zoo met vel en al af as je voet, en toen het ze net
zoo lang over me bord geblazen, tot 'r geen damp meer af kwam, enne toen lustte
ik 't niet meer. Ik lust niet met asem van anderen - enne toen heb ik enkel 't
zwammetje opgegeten enne de aarpels en de blomkool onder tafel laten vallen....
Dat krijgen zij morgen op d'r brood.... Zit Blauwbaard nog altijd in de
kerk?.... Hoor-ie niet dat ik met je spreek, Ko?’
‘Ach, lieve jongen, hou effen je mond. Je slaat zoo door, en
me kop barst!’, zei de mijnwerker, en omdat-ie zich voor 't kind met z'n
gebabbel en fantasterij in wou houen, liep-ie 't keukentje in, en griende, zich
in 't vleesch knijpend, om niet hardop te jammeren. De stilte in de kleine
woning met enkel die drukke, ratelende kinderstem, was niet te harden. Je werd
'r dol bij.
‘Wat voer je uit, Ko?....
Kóóóó!....
Kóóóóó!.... Hoor je niet?’
‘Ik kom daalijk.... Ik warm je melk....’, klonk de
schorre stem in de keuken.
Dan, lichtschuw, de oogen van 't kereltje mijdend, sneedie de
boterhammen an dobbelsteentjes, zette 't glas melk bij 't bord, en ging schuins
over 't kind zitten.
‘Eet jij niet, Ko?’
‘Ik heb al gegeten....’
‘Dat jok-ie....’
‘Ik heb geen honger....’
‘Dan mot je niet zeggen, dat je al gegeten heb.... Hoe laat
kommen ze van Amsterdam terug?....
‘Dat weet 'k niet....’ | |
| |
‘Jij weet vanavond niks, omdat je niks weten wil.... Mag ik
opblijven?.... Nou dan, Ko!....’
‘Nee, jongen, want 't wordt heel, héél
laat....’
‘En hoe kommen ze dan binnen, as tante Toos in d'r bed leit en
jij met Blauwbaard onder de grond zit?’
‘Ik zal wel open doen. Ik ga vannacht niet met de ploeg
mee....’
‘Neem jij Feierschicht?’, vroeg 't rappe
mannetje, die die woorden al van buiten kende.
‘Ik ga nooit meer. Ik verdom 't!’, viel Ko plotseling
ruw uit: ‘'k heb 'r me bekomst van.... 'k Zou bang zijn ze tegen te
kommen!....’
‘Wie?.... Wie?’, vroeg 't kind, 'r niks van snappend....
‘voor wie ben jij bang?’
‘Voor niemand!’, zei Kobus zachter, maar met 'n
woest-norsch-gezicht en z'n vuisten balden of-ie met iemand most
bakkeleien.
‘Ik zou best meewillen,’ babbelde 't ventje, z'n eersten
hap met veel suiker bekieskauwend: ‘vader het gezeid dat ik later ook....
Heb jij Snips al gezien?.... Die ken nog niet over de tafel kijken, en het 'n
baard nog langer as Gerrit.... Da's zoo'n smakker.... Die haalt in 't
stikke-donker allemaal streken uit.... Die trekt de kerels stiekem an d'r haren
as ze 'n oogie dicht willen doen en die kijkt wat 'r in de blikken zit, koffie
of stinkende jenever.... Heb jij wel is jenever mee in 't gat genomen, Ko?....
Hoor je niet dat ik met je praat?.... Wat voer jij toch uit.... Jij laat mijn
maar klessen....’
‘Wil je op me schoot zitten?’, vroeg Kobus
zonderling-verteederd.
‘Vertel je dan 'n verhaaltje....?’
‘As je je boterhammen heelemaal opeet....’
Met kloppende slapen en kramp in 't achterhoofd begon de jonge
mijnwerker 't eerste 't beste wat 'm inviel, zelf de woorden niet hoorend,
telkens ophoudend, niet wetend wat-ie zei, waar-ie was. Soms hield-ie de oogen
gesloten, zat-ie voor zich uit te duizelen, geknauwd door de | |
| |
herinnering aan de schemering in de loods, waar van onder 'n lap twee paar
schoenen met bespijkerde zoolen, of ze zoo waren neergesmeten, of ze met de
neuzen omhoog in evenwicht werden gehouden, hadden gepuild.
Moeder had gekeken. Hij niet. Hij dorst niet. Hij was te laf
geweest, om zich te bukken, zich te overtuigen.
Maar nou achter de neergelaten gordijnen, bij 't stootend geadem der
bewusteloos-ronkende vrouw, bij de knarsend-luidruchtige stilte in 't huisje,
't getjilp der vogels en 't ravottend gebabbel der buurtkinderen, zag-ie
telkens weer - als in 'n obsessie door z'n vermoeienis heen, 't geglimmer der
versleten spijkers onder de hakken en 't hoefje aan den rechtervoet van den
niet meer bewegenden broer, dat als 'n bleek maantje bij 't lantaarnlicht in de
loodsschaduwen gewiegeld had. Gisteravond waren 't nog verwoede vijanden
geweest, hadden ze met opgeheven vuisten over mekaar gestaan, was de ruzie
angekommen om de na-toortsing der ondergaande zon - nou waren ze samen - haast
in mekaar's armen - tegen elkanders lichaamswarmte an - en de laatste klanken,
die ze hadden gehoord, waren van elkaar geweest....
‘Verdorie, Ko, dat is geen verhaal - jij houdt telkes je
mond.... Is dàt 'n sprookie?.... Snert, hoor!....’
‘Waar was 'k gebleven?’, praatte de groote neef suffig -
't lag 'm op z'n tong, om 't 'r uit te schreeuwen dat-ie niet kon, dat de man,
die 't jongenslijfje zoo dikwijls en met zoo'n hartstocht tegen zich aan had
gekoesterd, nooit meer in de blauwe kinderoogen zou kijken - maar zoo min
als-ie 'n slip van de beschuttende lap had durven optillen, om z'n broer en z'n
oom te herkennen, zoo min had-ie den moed 't hulpeloos ventje met de starende
droom-pupillen, dat aller-vreeselijkste, dat gruwelijk-onherstelbare, te
zeggen.
Zoo gebeurde 't, dat terwijl buurvrouw dien nacht Magdaleentje bij
zich verzorgde, en geen uur sliep, omdat de zuigeling de flesch niet bliefde,
Kobus met z'n moeder bleef rondspoken, en 'n paar maal op z'n bloote voeten
heen en | |
| |
weer liep, omdat de jongen, die nooit wakker kwam, zoo
lastig dee, dan weer 't licht op wou, dan weer om water drensde, dan weer naar
gedroomd had - of-ie de dingen, die voor 'm verzwegen werden, onder de
broeiende dakspinten aanvoelde.
Den volgenden dag ging-ie met Tante Toos, die 'r as 'n ouwe vrouw
bijliep, en zich ook moeite gaf 't jongetje niks te laten merken, en met Kobus,
die 'm op z'n stevigen arm droeg, naar 't Ziekenhuis. Maar ze werden niet bij
moeder toegelaten, nog niet. 'r Was geen denken aan, dat de jonge vrouw onder
die omstandigheden, bezoek mocht ontvangen. Op de terugwandeling deed 't
kereltje onrustig, wantrouwig. Met z'n arm om den nek van den jongen
mijnwerker, hing-ie voor zich uit te droomen. Zonder iets te vragen, had-ie bij
de gesprekken in het Ziekenhuis geluisterd. En nou-ie weer door 't kostelijk
zonnetje heen werd gedragen, 't zaligst-denkbare zitje, om aan
één stuk, zonder 'n seconde te verliezen, over alles wat z'n
kinderverbeelding trof, door te slaan, zei-ie niks, bewoog-ie niet, zat-ie als
'n ziek vogeltje met den kop in de veeren.
Op den weg naar 't Ziekenhuis was-ie 'n rumoerig, zenuw-druk kereltje
geweest, dat ze hadden laten gaan, al klonk 't schelle, haast rammelende geluid
allerhinderlijkst in de ooren van tante en neef - op den weg naar 't huisje
toe, voelden zij zich onwennig bij 't zwijgen van 't kind.
‘Wat is 'r nou’, vroeg Kobus eindelijk: ‘wat
heb-ie, mannetje?’
‘Niks....’
‘En je ben zoo stil....’
‘Niks’, zei 't jongske nog eens, maar 'r wrokten dikke
waterlanders in z'n oogen.
Thuis sprak tante Toos, die eens zoo wit leek geworden, omdat ze
zich | |
| |
niet de moeite had gegeven 'n kam door 'r
haar te halen, geen woord. Ze lee as 'n zoutzak zoo zwaar in den leunstoel, de
armen slap langs zich heen, niet bewegend, niet verzittend, niet opkijkend,
toen buurvrouw met lange graai-vingers de la van 'r linnenkast doorwoelde,
omdat ze iets voor Magdaleentje, die in 'r armen sliep en 'n fopspeen belurkte,
noodig had. Maar ook buurvrouw, door Kobus in 't portaaltje gewaarschuwd, zei
geen woord van beklag, maakte geen enkele toespeling - ze smeet alleen alles
door mekaar, of ze in 'n vullisbak bezig was met 't sorteeren van sintels en
afgekloven beenderen. Kobus zette koffie. Waar tante anders minstens 'n
kwartier over deed, om 't heete water door 't zakje met de gemalen koffie
langzaam bij te gieten, was hij in z'n afwezigheid en ongeduld, binnen de vijf
minuten klaar. En omdat de koffie 'r zoo dunnetjes en betrokken uitzag, kreeg
Koertje voor 't eerst van z'n leven 'n heusche kom, met net zooveel melk as de
anderen.
‘Zoo, groote kerel’, babbelde Kobus, 't blonde
kinderhaar streelend: ‘dat zal je opkikkeren.... Ken je niks zeggen?....
Anders zit je toch niet met je mond vol tanden....’
't Kind keek naar de neergelaten, zon-troebele gordijnen, begon 't
ineens uit te snikken.
‘Wat zallen we nou hebben’, zei Kobus verwonderd:
‘het iemand je wat wijsgemaakt?.... Wat heb-ie nou?’
‘Niks’, herhaalde 't kind voor de derde maal.
‘Is 't, omdat we niet bij moeder mochten kommen?’
‘Ik wil na me groote broer’, snikte-ie.
‘Die is 'r niet’, praatte Kobus, 'm als 'n
héél klein kindje in z'n armen nemend.
‘Waar is-ie dan?’
‘Nergens’, zei de mijnwerker bot, en om 'm af te leiden,
nam-ie 'm mee naar 't hok, waar de geit op 'r voer wachtte.
|
|
Auteursrecht onbekend