Droomkoninkje. Een verhaal voor groote kinderen
(1924)–Herman Heijermans–
Auteursrecht onbekend
[pagina 230]
| |
den voet op 'n
ouwen keukenstoel, waaran niks te bederven viel, en met 'n gonjezak in z'n rug,
as-ie moe werd.  Regende 't, dan stak-ie zèlf de parapluie van tante Toos, die nog van oom zaliger was, groen en met roestige baleinen, maar sekuur - liet nog geen droppie door - met 'n vaart op, en dan school je onder je afdakkie, en liet de regen maar kletsen en pruttelen. ‘Strakkies gaan we samen 'n boodschap doen,’ zee neef Kobus, die met z'n dampende pijp, onder de reuze-rhabarber en onder 'n kanjer van 'n zonnebloem kroop, en tegen de blaren an 'n rook plofte, of de boel in brand stong. ‘Da's tegen de bladluizen,’ zee Kobus: ‘die vreten onze rhabarber op. Dan zeg ik oog om oog, tand om tand, en jaag ze met mijn smook zoo de duvel in, dat ze zich 'n ongeluk hoesten, en over mekaar heen flauw vallen.’ ‘Laat is kijken, neef - ik heb ze nog nooit gezien,’ soebatte-ie. ‘As je Ko zeit,’ lachte neef: ‘neef is je tante d'r zoon, compris?’ ‘Laat is kijken, Ko dan...’ En dan droeg Kobus de groene diertjes op de palm van z'n hand, en hield-ie 'n vertooning, dat tante Toos, zich an 't portiek vasthoudend, haast krom lee van 't lachen, en 'r jongste zoon met 'r oogen opat. ‘Asjeblief!’, schreeuwde-ie, ze met z'n natte pijp-mondstuk, waaraan 'r een kleefde, anwijzend: ‘ik dresseer ze in vrijheid, dat-ze 'r scheel en groen en geel van zien.... Hallé! Hop! Nou loopen ze met 'r zessen op 'n rijtje op d'r achterste pooten, as de volbloed-hengsten in 't circus Blanusboffie.... Hallé! Hop....! Hallé! Hop! Goed zoo. Nou krijg je allemaal 'n | |
[pagina 231]
| |
suikertje....! Zie je die dikkert, die over 'r eigen buik valt, zóóas-ie zich an onze rhabarber het volgezogen....? Da's de vrouw van de dominee.... Hallé! Hop....! Weet je wat-ze zeit, moeder? Ikke zweet bloed.... Nou komt de dominee 'r ook bij.... Die zeit: as jij dat kreng dresseert krijg jij van mijn 'n daalder.... Hallé! Hop! Asjeblief, dominee.... Ik laat 'r door hoepels springen en de horlepiep op me nagel dansen... Dank u, arties... Nee, op uw plaats... Hallé!’ ‘Gekke kerel,’ zei tante Toos - en as ze ‘gekke kerel’ zee, had Ko 'r de laatste cent uit 'r beurs kennen halen. Nou lag Kobus weer op z'n knieën en dampte rookbuilen tegen de harige blaren an. ‘Ik vin 't vies,’ zei Koertje: ‘bijten ze niet?’ ‘Ja, jongen, 's nachts de diefies.’ ‘Zitten 'r nog veel, Ko...?’ ‘Nou,’ taxeerde neef: ‘'t is 'n dichtbevolkte streek.... Hier heb-ie 'n gemeente van veertig-duizend zielen, en daar loopt 'n kompie berejen luis-arteelerie.... Die denken al z'n leven, dat 'r met rookloos kruit geschoten wordt.... Daar heb-ie de generaal. Die het dubbele groene biezen op z'n broek. Presenteer 't geweer....! Wacht is.... Nou laat ik me zware geschut werken.... Plof! Plof....! We bennen in 'n hinderlaag gevallen, schout-bij-nacht, zeit de generaal.... Laat u de onderzeejers in stormpas anrukken.... Plof! Plof....! Nou heb 'k de heele generale staf.... Allemaal in katzwijm en artee!erie-verkalking!....’ ‘Gekke kerel,’ klonk weer de stem van tante Toos, met lach-echootjes van 't dichtst bij 'r hart. Dat was neef Ko. Die was zóó'n lollige, zóó'n kemiekert, da-je an een stuk kon blijven proesten. Buiten en in huis en an tafel hield-ie z'n gleufhoed op, en enkel 's nachts in bed dee-ie 't 'r zonder. Dat was omdat-ie van boven zoo kaal as Magdaleentje, toen-die pas in d'r wiegie lee, was, en as-ie z'n hoed op had, je d'r niemedal van merkte. Neef Gerrit, Blauwbaard met de zeven vermoorde vrouwen en 'n achtste op komst, hoorde je enkel as-ie door eetlust hu- | |
[pagina 232]
| |
meurig werd. Anders zat-ie in 'n hoek boeken uit de Leesbibliotheek te lezen, en z'n vingers graaiden dan zonder ophouen door z'n baard, of-ie ook last van de-dominee-z'n-vrouw had. Zoo druk as Ko was, zoo zwijgend dee Gerrit. In beweging kwam-ie alleen as 't voor Angelus of Vesper luidde, en - as de grammofoon draaide. Terwijl Ko in 't voortuintje als de verdelger der bladluisjes, die al één gat langs den stengel der rhabarberplant gevreten hadden, de eene pijp na de andere opstak, zette Gerrit in z'n eentje, want moeder was dolblij om Toos in 't keukentje te helpen, de grammofoonplaten om beurten in de machien. Daar smulde-ie van. Al de melodieën en voordrachten kende-ie van buiten, neuriede-ie mee met 'n zoo'n krimmeneele basstem, zee tante, of-ie naast z'n gewonen baard nog 'n dubbele in z'n keel had, en as-ie in de goeie stemming was, vermoeid door 't werk na 'n ochtendploeg, of melankoliek door 'n te volle maag - nog pas de vorige week, bij 'n hette om met je bloote voeten in 'n ijskouwe teil te blijven zitten, had-ie na twéé soepborden gestampten pot en niet te tellen garstige krabbetjes, voor zijn portie alleen nog 'n tjokvollen roodaarden bak met opgewarmde rijst nabinnen gewerkt, en toen nog twee boterhammen met kaas toe - as-ie in zoo'n ik-kan-niet-meer-ik-ben-vol-moeder-stemming was, en de grammofoon gevoelvol trilde, vibreerde hij zoo overtuigd, dat tante Toos in diepste bewondering mee zat te wieglen over de muzikaliteit van 'r oudste - en Gerrit zelf tranen as tuiten most wegslikkeren. Na 't ongeval, voor jaren, met 'r man had tante 't 'n poos af laten weten - toen was ze weer de stevige kloek voor 'r jongens geworden. Ze redderde, smeet, lawaaide, voelde zich in 'r sas, kon 't alleen niet te best met zichzelf vinden, as de twee, die altijd bij mekaar waren, nachtploeg hadden. De ochtendschicht was niks. De middagschicht was niet veel. Maar de nachtschicht was donker bij donker, en dan kon je wel is zwaarhoofdig liggen doezelen, tot de klink in de beugel terugviel. | |
[pagina 233]
| |
‘Van wie speel je nou?’, vroeg tante, die 'r effen 'r gemak van nam, om 'n dubbele portie aarpels te jassen - d'r wier nou gegeten, as de zwager-electricien van de ochtendschicht werom kwam. ‘'n Potpoerie’, zei Gerrit, achter in de kamer. ‘As hij meziek geleerd had, zou je is wat beleven,’ sprak tante verteederd, en ze streek met 't aardappelmesje de zilveren haarslieren, die telkens weer langs 'r neus kriewelden, met 'n smak achterover: ‘Riek! Riek! Wat voer je uit, Riek?’ ‘Ik ben an 't strijken,’ zei moeder door 't geopende keukenvenster. De zon, die voor zoolang as 't vandaag duurde, over 'n grauwe wolk heen kwam branden, bevlamde net 'r bleeke gezicht achter de tullen gordijntjes. ‘Je ben zoo stil, meid,’ verweet tante: ‘nou bennen me allemaal gezellig bij mekaar: Koertje zit as 'n prins in 't zonnetje - je ken de parraplu wel strijken, schat - Ko dresseert 'n wilde-beesten-spul, Gerrit speelt van 'n franschman Potpoeri - en jij ziet 'r uit of-ie mazelen en roodvonk gelijk onder je lejen het....’ ‘Hoe laat is 't?’, vroeg moeder zonder te antwoorden. ‘Dacht ik 't niet!’, gromde tante Toos: ‘ik voel die dingen altijd! Je het nog volop tijd. Vroeger as half-drie zie je 'm niet.... Denk-ie dat ik ooit vraag hoe laat 't is?....’ ‘'t Is voor mijn nog zoo ongewoon,’ sprak moeder met 'n stem, die 'r bang voor scheen zich an 'n woord, 'n gebaar te stooten. En 'r oogen sloten zich voor 't fel op 'r aanvallend zonlicht, dat 'r aarzlende tranen in purper en parelmoeren stralen-gevlam dee vluchten. ‘Hoepel je op, ribbekast met 'n staart!’, kwam tante onvriendelijk los: ‘of mot je wat na je bast hebben?’ Ze wachtte 't antwoord niet eens af, smeet 'n groenen aardappel naar den galm-huilenden hond, die vlak voor 't huissie kwam zitten jenken en gillen, omdat-ie de grammofoon-muziek goddelijk vond. Even verzat de hond. Maar dan | |
[pagina 234]
| |
huilde-ie voor den tweeden keer, dat je 'r koud van over je rug wier. ‘As ik nou 'n geweer bij de hand had,’ zei tante wild: ‘kreeg-ie van mijn 'n schot hagel door z'n karkas.... Je ken geen grammofoonplaat meer laten draaien of 't loeder zit 'r op z'n gemak bij te gieren.... Ko! Ko! Schei is uit met je luizen-dresseerderij, en geef 'm 'n opduvel.... Hou je schreeuwleelijk, rood stuk uitschot! Huil voor 'n ander z'n deur, vullisbak-ras’ - daar had je 't hevige woord weer, waarmee ze de vrouw van den turfschipper mee op stang had gejaagd - ‘leg je krom in 'n brankaar!’ Maar de hond met 't rossige haar, 't lichaam van 'n Ulmer dog, met ontelbare tepels, 't ruzie-snuit van 'n kees-an-boord-van-'n-tjalk en de sentimenteele ziel van 'n juffrouw van dik-in-de-veertig, die nou nog vioolles gaat nemen, had glad maling an de scheldwoorden en verwenschingen. Hij vond de Potpourri met 't Wilhelmus en de Marseillaise ontroerender dan de volle maan, gaapte met 'n bek, waarin je z'n tanden en kiezen zag brokkelen, en huilde zoo fel en doordringend, dat tante Toos 'm nog 'n uitgeloopen kinderhoofd na z'n kop slingerde. ‘Wat mot dat nou?’, vroeg de overbuurman, die de eigenaar was: ‘dat beest zit op jongen....’ ‘Reden te meer,’ kwam tante ongemakkelijk los: ‘om 'm bij u op 't nest te houen. We hebben op die manier niks an onze grammofoon....’ ‘Wat hindert dat nou, of 't stomme dier d'r óók plezier in het?’, zei de buurman zachtzinnig - hij was ook van de nachtploeg geweest, maakte nooit met iemand kabaal -: ‘zoo'n beest mot over zoo'n boel, dat 'm niet anstaat, verstandig z'n bek houen, da-je 't 'm niet kwalijk ken nemen, as-ie zich uitslooft, wanneer-ie iets prachtig vindt....’ ‘Hoe-oe-oe-oe-oe! Hóéóéóé!’, kermde de hond. ‘Hier, Cees,’ zei de mijnwerker, den hond fluitend: ‘alléé, hoep!’ en dan sprong 't dier met z'n buik van lillende | |
[pagina 235]
| |
tepels, over 't hekje en kroop weer weg naar de achterzij van den overkant. Nou stapte buurman 't kolengruispad over, maakte 'n praatje met tante Toos. ‘Hier, heb-ie je aarpel werom, juffrouw.... Ik zal 'n hond nooit storen as-ie huilt. Ik redeneer: hij het plezier in z'n leven, en dan is 't goeie - of hij het de pest in, en dan is 't ook goeie. As ik 'n hond was, zat 'k nou misschien ook op 't emplacement van de Oranje te huilen.... Wat jij, Ko?’ ‘Ik huil as ik geslagen wor,’ zee Ko, weer rustig bezig met 't uitrooken van de rhabarberplant, en zich af en toe 'n mep tegen z'n achterhoofd gevend, as 'r een van de artiesten verdwaald was: ‘as 'k geslagen wor, huil ik, maar ik láát me niet slaan.’ ‘Bezoek?’, vroeg buurman, en nou trapte-ie zelf z'n hond, die op 'n nieuwe grammofoonplaat toe-kwam, weg. ‘Me zuster,’ zee tante, voort-jassend: ‘en d'r kinderen....’ ‘Hoe hiet jij?’ vroeg buurman. Geen antwoord. Ik vraag hoe je hiet?’ ‘Hoorje 't niet, Koertje?’ vroeg tante. Hij knikte. ‘Buurman vraagt hoe je hiet?’ Maar 'r kwam geen antwoord uit. Als 'n schuw, klein mannetje dook-ie weg onder de parapluie, en dorst niet goed meer naar den man bij 't hekje, die één oog en allemaal rare blauwe plekken in z'n gezicht had, kijken. ‘Riek!’ riep tante Toos: | |
[pagina 236]
| |
‘zeg jij je grooten jongen is, dat-ie niet zoo eenkennig mot wezen.... Hoor-ie niet Riek?’ Omdat ze geen antwoord kreeg - van de moeder net zoo min - plompte ze den aardappelbak op den emmer, en liep 't huisje in. Hoe was 't in 's Heerennaam mogelijk: die zat bij de wieg van de kleine meid voor de zooveelste maal te grienen. ‘Wat heb-ie? Wat mot dat nou?’, zei Toos met 'r grofst-denkbare stem - ze was weer de voerman van de bierkar -: ‘as je 't hier zoo inzet, as 'n vogel, die van z'n slag af is, zit te kniezen, hou je 't geen week uit.... Leggen wij je wat in de weg?’ ‘Jij niet, Toos....’ ‘Wie dan? Me jonges?’ ‘Ach nee, Toos.... Ach nee Toos-lief.... Let nou maar niet op me.... Dat bennen me zenuwen.... Hóé diep is-ie nou?’ ‘Anderhalve el,’ spotte Toos ruw: ‘en nog 'n paar centimeter 'r bij.... Ben jij verdikkeme waard da-je kinderen het?.... Ben jij waard da-je op de wereld ben?.... Motten mijn zoons niet met de nachtploeg? Maak ik 't geen menscheleven mee?.... As-ie nog houwer was.... As-ie gejaagd wier kolen te leveren.... Maar 'n electriesjijn, die benee met de bankwerkers en machinisten 'n heere-baantje bij 't licht en de pompen het.... Z'n handen hoeft-ie niet vuil te maken.... Hou op met je gelameteer!.... D'r is an jou geen eer te behalen! En je scharrelt me niet langer achter me rug in de keuken! Veruit! Je komt bij me in 't tuintje en je hellept 'n handje an 't schoonmaken van de groentes.... Ik verdraai 't om voor zoo'n familie alléén te koken.... Ben jij betoeterd!.... Meid van niemedal!.... De heele kolonie zou 't uitbrullen as ze je zaggen....’ 'r Stem bonkte verwoed tegen de dak-steunbalken op. Ze had 'r zuster wel kunnen slaan, zooas ze 't as veel ouwere zuster vroeger gedaan had, as 't eigenwijze schaap niet wou luisteren. Nog op de trap bleef ze zieden en razen, zelf geprikkeld door 't huilen van den smerigen overzij-hond, die | |
[pagina 237]
| |
geen oog van háár woning af had gehouen. Dan in plotselinge verteedering - hoe harder ze schreeuwde, hoe ruwer ze tekeer ging, hoe kleiner 'r zieltje werd - bleef ze op de onderste traptree stilstaan en zich als 'n verhaspeld kluwen in 'r eigen lieve gevoeligheidjes verwarrend, zei ze ineens kleine meisjesdingen, teer-tastende woordjes, of ze de geluiden van de groote menschen bij 'n starend-zwijgende pop nabootste....: ‘Begin jij nou vast met de aarpels.... En niet te dik schillen, zal je?.... En as d'r koeien bij zijn, dan in tweeën, zal je?.... 'k Weet wel da-je 't ken, maar je zit nou natuurlijk met je hoofie onder de grond.... Allemaal niks hoor.... Ik wil best is 'n verreljaar mee met de kooi.... 'k Wou da'k net as jij nog op mijn man kon wachten.... Affijn die wacht nou weer op mijn.... Ieder z'n beurt, watte?.... En nou krijg-ie 'n kommetje koffie, en daar klus ik 'n ei door.... En dat drink-ie, Riek, of zoowaar de Heer me hoort: ik zet je met je twee kinderen an de andere kant van 't hek.... Jij eet niet. Jij grient maar. Al je kracht raak-ie kwijt! Mag dat? Zeg dan of 't mag!.... As je geen antwoord geef, laat 'k je de trap niet af....’ En dan pakten de twee zusters mekaar weer, of 'r geen ruw woord was gevallen, en zat moeder nou eindelijk zaligies-lekker vlak bij 'm op tante Toos 'r stoel, en ze jaste de aarpels véél vlotter as tante - en veel langer van schil. Dat zag Kobus, die 'n handje-vol van z'n vangst an buurman met 't eene oog gaf, die vannacht 'n zoon had gekregen - dat zee-ie eerst op 't laatste oogenblik, de malle! - en toen had buurman 'm z'n hoed van z'n kalen knikker geslagen - en lachen as ze gedaan hadden - niks as lachen! - andere praat, hoor as de straat in Amsterdam, waar de menschen mekaar niet konden lijjen - dat zee Kobus ook. Die nam moeder d'r lange aarpelschillen uit 't bakkie, en die smeet-ie over z'n hoofd en dan keek-ie wat voor letters 'r kwammen - allemaal de voorletters van de vrouwen, die Blauwbaard vermoord had - en Blauwbaard zelf liet andere platen van de grammofoon, | |
[pagina 238]
| |
net zoo'n mooie as van de aannemer bij wie ze ingebroken hadden, draaien, en dan zee Ko: ‘Tante, zal ik is voor je goochelen?’ - ook gek, dat zoo'n groote man, met 'n kaal hoofd, as de hoed 'r niet was, an zijn moeder tante zee. ‘Ja, goochel jij is,’ glimlachte moeder. Dan dee Ko 't heusch. En dan kwam 't meissie van de buurman onder 't zelfde dak, die ook 'n varken hadden, maar langena niet zoo'n vet beest - leek 'r niet op - ook over 't zij-hekkie kijken. Dat was 'n spook. Die was zoo leelijk as 'n jongen, met nog korter-geknipt haar as hij, met ooren, waaran ze vreeselijk getrokken mosten hebben, want ze knapten haast van 'r hoofd af - en ze droeg 'n bril met ijzeren stangen, die ze zeker van 'r vader of moeder gestolen had - zoo'n bril-op-hooge-pooten as 't was - en dat monster-leelijke jongens-meissie riep telkes: ‘ik zie hoe je 't doet, Ko! Nou heb-ie de aarpel achter je duim, Ko!.... Nou stop-ie 'm in je zak, Ko!’ En dat was allemaal liegen van die jongen-met-'t-meissiespakkie, want je kon niet zien hoe Ko 't dee. Moeder zee zelf telkes: ‘Daar zit ik paf bij!.... Hoe ken dat, Ko?’ En dan wier de aarpel 'n gulden, of de aarpel wier 'n zakmes. ‘Blijf is staan,’ zee Ko tegen 't brillespook, en dan riep-ie hokus-pokus-pilatus en dan zat 'r boven op 't stoppelhoofie, terwijl-ie eerst z'n leege handen had laten kijken, 'n geel mosterdbloempie. ‘Nou eerst je koffie met je ei d'r door,’ zee tante Toos weer met 'n mansstem: ‘en geen gezanik, Riek - en dan ken je over 'n uurtje oploopen na de weg, waarlangs ze kommen. De jongens brengen je wel. Gekke kerel, gekke kerel, wat sta jij weer uit te voeren?’ ‘Ik ga nooit meer onder de grond,’ zee Ko: ‘asjeblief: ik grijp de zilverbons zoo maar uit de lucht.... Hou je schort op, moeder!’ |
|